Hekayələr. Исмаил Шихлы
gündən sonra axşamüstü rayon milis şöbəsinin maşını kənd soveti idarəsinin qabağında dayandı. Sədr tırıltı eşidən kimi, yola yüyürdü. “Villis”in qapısını açıb gülümsündü. Belini azacıq əyib “xoş gəlmisiniz” demək istədi. Cəfərin maşından təkcə düşdüyünü gördükdə təbəssümü sifətində dondu:
‒ Bəs nəçənniklər hanı?
‒ Onlar gəlməyəcəklər.
Dinməz-söyləməz idarəyə getdilər. Sədr keçib öz yerində əyləşdi. Üzü tüklü bir kişi gözaltı qonağı süzdükdən sonra sayğacın düymələrini şaqqıldadıb nəyi isə hesablamağa başladı. Heç biri dinmədi. Sayğacın şaqqıltısı divardakı zəncirli saatın çıqqıltısına qarışdı. Sədr nə edəcəyini bilmədiyindən gah gülümsünüb Cəfəri mehribanlıqla dindirmək istəyir, gah da ciddiləşib tutulurdu.
Cəfər papiros yandırdı. Göyümtül tüstü axşamın alatoranlığında laylanıb his çəkmiş tavana qədər qalxdı, sonra burulub qapıdan bayıra çıxdı. Cəfər su çilənmiş torpaq döşəməyə, küncdə əli qoynunda büzüşüb oturan qoca süpürgəçiyə baxdıqdan sonra sədri intizardan qurtarmağı qərara aldı.
‒ Mən mühazirəçiyəm. Bu axşam sizin kənddə mühazirə oxumalıyam.
Sədr qəddini düzəldib stulda yayxandı. Üstündən ağır yük götürülmüş kimi dərindən nəfəs aldı. Cəfər onun gözlərinin işıldadığını, qarnının bir az da irəli süzdüyünü9 və aralanmış qalın dodaqlarında istehzalı bir təbəssümün oynadığını gördü. Katib pəncərənin taxtalarını taybatay açdı. Küncdə büzüşüb oturan arvad şüşəsi sınıq çırağı yandırıb əli əsə-əsə stolun üstünə qoydu. Sədrin kölgəsi böyüyüb cürbəcür şəkil və qəzet yapışdırılmış divarda titrədi. Cəfər papirosunu söndürüb ayağa durdu. Sədr də qalxdı. Çox ciddi və soyuq tərzdə dilləndi:
‒ Yoldaş mühazirəçi, sən burada gözlə, mən kolxoz idarəsinə gedim. Görək camaatı təşkil edə bilərikmi?
Artıq gün batmışdı. Üfüqdəki qızartılar solğunlaşmışdı. Qərib bir yay axşamı çöllərin, tarlaların üstünə qanad gərirdi. Qapılarda mal-qara mələşirdi.
Cəfər pəncərəyə yaxınlaşdı. O hiss etdi ki, kolxoz idarəsi kəndin ortasındadır. İşdən qayıdan briqadirlər, manqabaşçıları evə getməzdən əvvəl adətləri üzrə sədrlə görüşüb sabaha tapşırıq almaq üçün idarəyə toplaşırlar. İstəsələr, bu saat mühazirə üçün camaatı kluba yığa bilərlər, indi, yəqin, kənd soveti sədri məsələni danışıb onun dalınca ya adam göndərəcək, ya da özü gələcəkdi.
Saat yenə çıqqıldadı, sayğacın düymələri yenə şaqqıldadı. Qaranlıq bir az da qatılaşdı. Kəndin ortasındakı hay-küy azaldı. Deyəsən, adamlar seyrəldi. Orada-burada, hətta ən ucqar doqqazlarda itlər hürüşürdü.
Katib sayğacı kənara qoydu. Üst-başını çırpıb ayağa durdu.
‒ Gedim görüm, ispolkom harada qaldı?
Katibin addım səsləri əvvəlcə bərkdən eşidildi, sonra zəifləyib özü kimi qaranlıqda yox oldu. Elə bil onun gedişindən sonra kənd sükuta qərq oldu, səs-küy tamam kəsildi. Pəncərələrdə görünən solğun işıqlar azaldı. Cənub gecələrinə məxsus qatı qaranlıq birdən-birə hər yanı çulğaladı. Yalnız gecə böcəkləri səs-səsə verib oxuyurdular. Elə bil kainatın sükutundan kədərlənib qəribsəyir, hamını öz hüznlərinə şərik etmək istəyirdilər. Qarı küncdə mürgüləyirdi. Su daşından süzülən damlalar aramla tappıldayıb küpə düşürdü.
Saatın zənciri uzanıb yerə dəydi. Çaqqıltı kəsildi. Cəfər yaxınlaşıb zənciri çəkdi, dayanmış kəfkiri hərəkətə gətirdi. Qarını oyatdı.
‒ Ay xala, dur, idarəni bağla.
Arvad diksinib oyandı. Döyükmüş halda ətrafa boylandı.
‒ Bə ispolkom gəlmədimi, dərdin alım?
‒ Yox.
Eyvana çıxdılar. Arvad boynundan asdığı açarı donunun yaxasından çıxardıb qıfılı bağladı. Mürgüləyən gecəyə, göyə səpələnmiş ulduzlara və üfüqdən baş qaldırmaqda olan aya baxdı.
‒ Onların üzü qara olsun, a bala, daha gəlməzlər, gedək bizə.
‒ Çox sağ ol, xala.
‒ Kasıblığıma baxma, oğul, yatmağa yer də tapılar, yeməyə çörək də.
Cəfər bu ixtiyar arvadın sözündən qəhərləndi:
‒ Eviniz şən olsun, xala, dalımca maşın gələcək, qayıtmalıyam.
Arvad çəkələklərini şappıldada-şappıldada idarədən uzaqlaşdı. Yola çıxmazdan əvvəl dönüb bir də geri baxdı. Sonra kənd yolunda əriyib yox oldu…
Cəfər idarənin həyətində, istidən və susuzluqdan yarpaqları vaxtsız tökülən ağacın dibindəki daşın üstündə oturdu. O, süpürgəçi arvada yalan demişdi. Bu gecə dalınca maşın gəlməyəcəkdi. Alçaqdan uçan bir yarasa az qaldı onun çiyninə toxunsun.
Cəfər papirosunu sümürüb yola çıxdı. Gözünü qaralan tarlaların o üzündə təkəmseyrək işığı parıldayan kiçik dəmiryol stansiyasına tərəf zillədi.
Qulağına parovozun kəsik fit səsi gəldi. Haradasa lap uzaqda boğuq uğultu vardı. Elə bil yer azacıq titrəyirdi. Birdən lap uzaqda bir cüt işıltı göründü. Bu işıltı azacıq sonra böyüdü, iriləşib şəffaflaşdı. Təkər taqqıltıları və parovozun tövşüməsi aydınca eşidildi. Tiflis-Bakı qatarı stansiyaya yaxınlaşırdı.
Çiskin
O, dirsəkliyi sürtülmüş kreslonu pəncərənin qabağına çəkdi. Qalın yun şalı kəmər yerinə qədər dartıb, dizlərini möhkəm bürüdü. Otağa qaranlıq çöksə də, işığı yandırmadı. Gözünü pəncərəyə zillədi. Pəncərənin nəfəsliyi açıq idi. Çisələyirdi. Arxa tərəfdəki qırmızı işıqlar yaş yollarda közərirdi. Səkilərin yaxası boyu cərgələnən ağacların yarpaqlarını narın damlalar döyəcləyirdi. Onların yeknəsəq tappıltısı qarşıdakı bağçanın xəzəl xışıltılarına qarışıb otağa dolurdu. İçərini nəm yarpaqların rütubəti bürüyürdü.
Qoca gözünü pəncərə şüşələrinə qonmuş çisəkdən çəkmirdi. O, narın su zərrələrinin birləşərək gilələndiyini və bu damlaların süzülüb şüşədə zolaq-zolaq izlər buraxdığını müşahidə etməkdən son vaxtlar doymurdu. Elə bil ki, bağçadakı ağacların yarpaqlarını yuyub təmizləyən çiskinli yağışın asta şırıltısı onu sakitləşdirirdi. Qoca belə hallarda saatlarla oturub az qala pəncərədən içəri dolan yarpaqların ucunda gilələnmiş damlalara, onun yuyub təmizlədiyi zolaqlara, qırov kimi hər yerə qonmuş ağımsov su zərrələrinə baxdıqca bədənində bir sərinlik, əsəblərində insanı mürgülədən bir sakitlik duyurdu.
O yorulmuşdu. Əlli ildən çox ali məktəblərdə mühazirə oxuyan, elmi konfranslar, müzakirələr keçirən, cild-cild əsərlərin müəllifi olan bu qoca
Müəllif burada “qarnının bir az da qabağa çıxdığını” nəzərdə tutur.