Ийэм кэпсиир… (1 чааһа). Семен Маисов
баран хаалбат. Ол иһин эһэм Өлөксөй бу үрэх үрдүнээҕи, бэйэтэ этэринии, «байанайдаах сохсотун» баттык маһын өрүү үөл маһынан саҥардан, солбуйан биэрэн иһэрэ.
Баттык маспын син өндөтөбүн, оттон куобахпын ылар кыаҕым суох. Аҥаар илиибинэн көтөҕөн туран, биир илиибинэн булпун ылаары ууннум да, кыайбаппын. Дьэ аба, кыһыы сүрдээх. Эмиэ тыын ылан сынньана түстүм. Онтон ити курдук эмэх чоҥочох хаартан чоройон турарын түөрэ тэбэн аҕалан сохсом айаҕын тиҥсиритэ уурдум. Туох баар күүспүнэн баттык маспын өрө көтөҕөн өндөтөн баран били чоҥочохпун сохсо айаҕын иһигэр тэптим. Баттыкпын ыыттым, онтум өрө өндөйөн хаалла. Куобахпын тардан көрбүтүм, хам сыстыбыт. Харса суохпар түһэн, буор холумтаҥҥа анньыллыбыт икки сэлиини төрдүлэринэн тоһуттум. Сэлии маһынан хаһан, үтэн-анньан, түөрэн булпун хоҥуннаран ыллым да, дьоммор көрдөрө охсоору өтөҕүм диэки торҕо көтүүнэн, «оҕолоох суордуу» түстүм… Балаҕаммар кэлбитим, эһэм тиэйэн аҕалбыт отун кыбыыга сүөкээн баран, субу аҕай киирэн чэй иһэн бурулата олорор, ийэлээх эбэм эмиэ бааллар. Куобах тутан киирбиппин көрөннөр дьонум соһуйдулар.
– Хайа, тоом, Ньалыбыдаҕыҥ өтөҕүттэн ыллыҥ дуо? – диэн эһэм ыйыта оҕуста.
– Һуох, эбэбит соҕуруу үрэҕинээҕи… эн сохсоҕуттан…
– Хантан даа? Ол оччо ыраах бара сырыттыҥ дуо? Тыый, оттон биһиги таһараа ыалга оонньуу олордоҕо диибит дии… – ийэм итэҕэйбэтэхтии туттар.
– Ханнык сохсоттон ыллым диэтиҥ? – эһэм хат нэмийэн ыйытар.
– Били, били… үрэх үрдүнээҕи, эн бурдук мэҥиэлээх куулгун ыйаабыт үөттээх сохсоҕуттан.
– Оок-сиэ, дьэ кырдьык ыраах тиийэ сылдьыбыккын дии. Ол бэйэлээх үөл баттыктаах сохсону хайдах өндөтөөхтөөтүҥ?..
Мин аҥаар илиибэр куобахпын, аҥаарбар тоһуппут сэлиим маһын тутан кэлбиппинэн дьоһуннаах аҕайдык туттан, бултаан кэлбит киһи быһыытынан, холумтан иннигэр туран сылгы тыһа этэрбэстэрбин эр-биир сэрэнэн топ-топ тоҥсуйан тэбэнэбин. Эһэм ону көрөн:
– Оок, бу киһи сэлиитин тоһутан ылбыт, дэлэҕэ булдун хааллара сылдьыа дуо? Дьэ булчут киһи диэн итинник, – дии-дии, хата хайгыыр.
Мин онно эрэ сэлии маһын илдьэ кэлбиппин өйдөөн, үтэһэ курдук үөтү кыс мас үөһэ быраҕабын. Атын оҕонньор эбитэ буоллар, сэлии маһын тоһуппуккун диэн мөҕүө этэ. Кэлин эһэм куобахпын сохсо анныттан ыларбар эмэх төҥүргэһи баттык мас анныгар кыбыппыппын көрөн: «Бу барахсан албаһын көрүөҥ этэ, ити да толкуйтан тахсар…» – дии-дии, күлбүтэ. Урут өтөхпүт таһынааҕы сохсоҕо куобах баттаппытын көрдөхпүнэ сүүрүүнэн кэлэн дьоммор этэрим. Ийэм эбэтэр эбэм сонно тута мин кэннибиттэн саппай уопсан баран, «күүстээх» дьон быһыытынан, сохсо баттыгын көтөҕөллөрө, мин хаптаччы баттаппыт куобаҕы сохсо айаҕынан тардан ыларым, арыт хам сыстыбыт буоллаҕына ону да хоҥнорор туһугар үлэлээҕэ. Сорох куобах түөрт атаҕын сэлии быыһынан сараччы тэбэн өллөҕүнэ ордук уустугурара.
Эһэм Ньалыбыдах өтөҕүн таһыгар охсубут сохсолорун баттык маһын мин күүспэр холоон чэпчэки гынара.