НАМОЗШОМ ХАЁЛИ. Муҳаммадали ҚЎШМОҚОВ
– деб, Расулов шитоб ўрнидан турди. Столни айланиб ўтди. – Аввал сиз бизнинг гапимиза қулоқ соласиз, кейин биз… Ясно?!.
Ушбу чулчутча сўроқ-истоғу алламбало таҳдиддан кейин, Раҳимов, албатта: тушундим, ёшулли, дейиши керакмиди. Лекин айни тобда ўзини кўчадаги – эр-кин, дахлсиз, – Расулов эмаслигини, тобора хокисор бир бечорага эврилаётган-лигини – тенгсиз қудрат олдида ҳеч к и м г и н а эмас, ҳатто ҳеч н и м а экан-лигини шуурида алам билан, жисму жонида эса бир оғриқ билан англамоқда эди. Шунгами, тили гапга айланмай, жимгина мунграйиб қолди.
– Ким ўргатди сиза, ўртага одам қўйгин, деб?.. Дойингизнинг юзинан ўтол-мадим – кекса партия ходими; областдаям, республикадаям таниқли, ҳурматли оғамиз. Яхши, ишлийверсин, дедим. Ҳалиям гапим шу: бугуноқ Детдомни қа-бул қилиб оласиз; у йигит, – Партшколани сиртдан битирган экан, – то иша ўр-ганиб-кўникиб гетгунча, Домпионерингизниям ўзингиз бошқарасиз. Гап тамом. Ё… гапингиз борми? – деди Биринчи, важоҳат билан қараб. – Хўш?!
Раҳимов, Расуловнинг кўзларида бехос шоён бир қаҳр… беадат бир ғазаб ифодаларини илғаб:
– Гапми? – деди. Ва, тақдирга тан берган каби, ниҳоят, хиёл асаблари юмшаб, бошини чайқади. – Гапим йўқ.
– Яхши… Дим яхши!.. – деб, Расулов шартта Раҳимовнинг қўлини маҳкам сиқди; Раҳимовнинг қўли, ҳатто, кифтлари ҳам шалвирагудай бемажол, карахт эди, бармоқлари бир ғижимланганидан беихтиёр ҳушёр тортдию, қаддини ғоз тутиб, кўксини керди. – Боринг, дадил иш бошланг!.. Зохир сизни кутаётир.
Раҳимов варраги қўлидан учиб кетган боладай шумшайиб хонадан чиқди.
… уф-ф-ф! Уф-ф-фф!– деб аччиқ хўрсинди; гуё уйқудаю, бари тушда кеча-ётган каби юзларини қаттиқ-қаттиқ ишқалади, бошини чайқади, хаёлида эса куйдирги бир савол чарх урмоқда эди. – Энди нишатаман-а?
* * *
Ҳамон Раҳимовнинг кўнгли ғаш эди, Зоҳир Каримни, Олимовани Болалар уйининг дарвозасига яқинлашар-яқинлашмас кузатиб қўя қолди: қўлучи!.. Лоа-қал, йўл бўйида шай турган машинага ўтиришларини ҳам кутмади – арзимайди ғалласи, куйдирди шогирдонаси. Хомуш ортига бурилди.
Нима қилсин – кучи етгани шу-да!..
… ўйнашмагин арбоб билан, арбоб урар ҳар боб билан. – Ушбу ҳикмат эрта-лабдан бери минг бора хаёлидан кечгандир. Лекин, хоҳласин-хоҳламасин, Пио-нерлар уйидан айро тушганини ўйласа, – ё пирай! – беихтиёр алами қўзиб, тиш-лари ғижирлайверади. – На илож?!.
Ниҳоят, Раҳимов ишчи-хизматчиларнинг ҳужжатлари билан бир-бир таниш-гач, биринчи куннинг ўзидаёқ бош ошпаз Шавкат Тўра деганларини ҳамда Хў-жалик мудирини ишдан бўшатишга аҳд этди: Шавкат Тўра деганлари, – Худо омадини берсин, – аёлванд экан – ўн бир фарзанди бор эмиш; хотини – уй бека-си.
… албатта-да, шунча болани туғиш, ҳам бирор жойда ишлаш… Э, бечо-ранинг ўлмаган жони-е! – деб ўйлади Раҳимов, кафтини пешонасига босиб. – Эрнинг маоши, ина, эру хотиннинг қорнини тўйғазмоққа ё етар, ё етмас. Бир товуққа ҳам дон керак, ҳам сув…
Раҳимов табиатан жуда кўнгилчан, болажон эди, боши қотди: қарори тўғ-рими ўзи – гуноҳи кабирга ботмайдими?.. Ўша аснода бир ривоят ёдига тушди: мачитда бир чипор мушук яшар