Ölüm. Эмиль Золя
Sokağı’nda yaşayamayacağını söyledi. Saccard’a bir aylığına, belediye binası yakınlarında, ona aitmiş gibi gözüksünler diye şık eşyalar ile döşenmiş bir burjuva dairesi bulacaktı. Saint-Jacques Sokağı’ndaki eşyalar ise geçmişin son kokularını silmek için dahi satılır, parası ile de çeyiz ve şık giysiler alınırdı. Clotilde, üç gün sonra güneye gitmekte olan yaşlı bir kadına teslim edildi. Aristide Saccard, kaderin ilk gülümsemeleri ile üç gün içinde yanakları dolmuş ve kızarmış gibi muzaffer; Marais’nin Payen-ne Sokağı’ndaki beş odalı ağır ve saygın evinde işlemeli terlikleri ile dolaşıyordu. Bu ev, acilen İtalya’ya gitmesi gereken genç bir başrahibin, hizmetçisine bir kiracı bulmasını söylediği evdi. Hizmetçi, ara sıra Madam Sidonie’den kumaş almaya giden bir arkadaşıydı. Özel giysileri ile kadınların ipek etekleri arasında duyumsadığı benzerliklerin içgüdüsü ile rahipleri, kadınları sevdiği gibi seviyordu. Saccard artık hazırdı, oynayacağı rolü eşsiz bir sanat ile bestelemişti. Madam Sidonie’nin; Angèle’in ölümle pençeleştiği korkunç gecede anlattığı Béraud ailesini kabul etmiş, durumun zorluklarını ve inceliklerini gözünü kırpmaksızın bekliyordu. Altmış yaşında yaşlıca bir adam olan Mösyö Béraud du Châtel, unvanları kimi soylu ailelerinkinden daha eski olan bir burjuva ailesinin son temsilcisiydi. Atalarından biri Etienne Marcel’in5 dostuydu. 93 yılında babası, damarlarında şehrin cumhuriyetçi kanının aktığı bir Paris burjuvası olarak, cumhuriyeti tüm coşkusu ile selamladıktan sonra giyotinde can verdi. Kendisi, mutlak adalet ve bilge özgürlük hükûmeti hayal eden Sparta Cumhuriyetçileri’ndendi. Katılık ve ciddiyet gerektiren mesleği yargıçlıkta bunamış, 1851 yılında Fransız adaletini lekeleyen karma komitelerden birine katılmayı reddettikten sonra darbe sırasında görevinden istifa etmişti. O zamandan beri Lambert Konağı’nın neredeyse karşısında bulunan adanın, Saint Louis Adası’nın sonundaki konağında yalnız ve içine kapanık bir adam olarak yaşıyordu. Karısı genç yaşta ölmüştü. Yarası hâlen kanayan bir aile sırrı, yargıcın katı yüzünü daha da karartmıştı. Karısı ikinci kızlarını doğurduğu sırada öldüğünde büyük kızları Renée, sekiz yaşındaydı. Yeni doğan bebek Christine, Aubertot noteri ile evli olan Mösyö Béraud du Châtel’in kız kardeşi tarafından evlat edinilmişti. Renée manastıra gidiyordu. Hiç çocuk sahibi olmayan Madam Aubertot, evlat edindikten kısa bir süre sonra içinde yeşeren anne şefkati ile Christine’i öz kızıymış gibi büyüttü. Kocasının ölümü üzerine küçük kızı babasının evine geri getirdi ve bu sessiz, yaşlı adam ile güler yüzlü sarışın kız çocuğunun yanlarına yerleşti. Renée ise manastırda unutulmuştu. Yalnızca tatillerde dönen Renée’nin çocuksu eğlenceleri konağa öyle fazla geliyordu ki halası onu nihayet Visitation Manastırı’na geri bıraktığında rahat bir nefes almıştı.
Yakın arkadaşı Adeline’in ailesinin, Nivernais’deki takdire şayan mülklerinde güzel bir tatil geçirmeyi dilediği manastırdan on dokuz yaşına dek ayrılmamıştı. Ekim ayı yeniden geldiğinde genç kızı derin bir keder içinde gören hala Élisabeth hayrete düştü. Bir akşam yeğenini, yatağında acı ile kıvranır hâlde yastığında hıçkırıklara boğulurken buldu. Çaresizliğinde kaybolmuş Renée, halasına; gittiği kasabada kırk yaşlarında, varlıklı ve karısı da orada bulunan bir adamın, gıkını çıkaramadan tecavüzüne uğradığı yürek burkan hikâyeyi anlattı. Bu itiraf karşısında Élisabeth hala; küçük kardeşine olduğu kadar genç kıza da ilgi göstermiş olsaydı bu korkunç hadisenin başına gelmeyeceğine inanarak kendisini, kırk yaşındaki adamın suç ortağıymışçasına suçladı. O andan itibaren, anne şefkati ile körüklenen pişmanlığını kovalamak için genç kızın her anında yanında oldu; aldıkları tüm tedbirlere rağmen korkunç gerçeği öğrenen babanın öfkesini dindirdi; doğabilecek utanç verici ya da feci sonuçlarını düşünmeksizin babayı yatıştırmak ve Renée’yi onurlu kadınların dünyasına yeniden kavuşturmak için korkunç bir kaygıyla bu evlilik projesini geliştirdi.
Madam Sidonie’nin bu projenin kokusunu nereden aldığı bir sır olarak kaldı. Béraudlar’ın onuru bu simsar kadının sepetinde, Paris’teki her fahişenin şikâyet dilekçeleri ile birlikte sürükleniyordu. Yürek burkan hikâyeyi duyduğunda karısı ölüm döşeğinde yatan kardeşini bu proje için neredeyse zorladı. Élisabeth hala; kendisini kadersiz Renée’ye ailesinden bir koca bulacak kadar kendisini adayan bu tatlı ve alçak gönüllü kadına karşı mahcup hissediyordu. Hala ile Saccard’ın ilk görüşmeleri Fauborg-Poissonière’deki asma katta gerçekleşti. Papillon Sokağı’na bakan arka kapıdan içeri giren Saccard, ön taraftaki dükkân kısmından küçük merdiveni kullanarak gelen Madam Aubertot’u görünce iki ayrı girişin zekice tasarlanmış düzeneğini sonunda anladı. Genç adam oldukça zarif ve nazikti. Bu evliliğe borcuna sadık bir adam gibi iş ilişkisi gözü ile bakıyordu. Élisabeth hala, genç adamın karşısında titriyor; konuşurken kekeliyor ve vadettiği yüz bin frangın bahsini açmaya cesaret edemiyordu. Bir müşterinin davasını tartışan avukat edasıyla para mevzusunu önce açan Saccard’dı. Ona göre, Matmazel Renée’nin kocası olmak söz konusu olduğunda yüz bin frank gülünç bir meblağ idi. Matmazel, kelimesini özenle vurgulamıştı. Neticede, Mösyö Béraud du Châtel gibi bir adamın; meteliksiz bir damadı hor göreceği, serveti için kızını baştan çıkarmak ile suçlayacağı, hatta gizlice kendisini araştırmak gibi bir fikre kapılabileceği gibi riskler vardı. Madam Aubertot, kesinlikle bir servet avcısı olduğu yanılgısına düşülmemesi gerektiğini; söz konusu bu riskler altında, iki yüz bin franktan daha azına Renée’nin elini dahi tutamayacağını müthiş sakin ve kibar bir üslup ile açıklayan genç adamın karşısında aklını yitirse de çaresizce fiyatı ikiye katlamayı kabul etti. İyi kalpli kadın, içinde beslediği bu denli bir öfke ile bu pazarlığa oturan bir adam hakkında ne düşüneceğini bilemeden asma kattan ayrıldı.
Bu ilk görüşmeyi, Élisabeth halanın genç adamın Payenne Sokağı’ndaki dairesine yaptığı resmî bir ziyaret izledi. Bu kez Mösyö Béraud du Châtel adına orada bulunuyordu. Eski yargıç, evlilik gerçekleşinceye ve hem kendinin hem de Renée’nin onuruna sahip çıkıncaya kadar kızını baştan çıkaran bu adamı görmeyi reddetmişti. Madam Aubertot, anlaşma için tüm yetkiye sahipti. Buruşuk etekli Madam Sidonie’nin kardeşinin, çapsız herifin teki olduğu korkusunun yerini; genç adamın sahip olduğu lüksten duyduğu memnuniyet almıştı. Élisabeth halayı çok şık bir sabahlık ile karşılamıştı. Aralık maceracılarının borçlarını ödemelerinin, eskimiş çizmelerini ve dikiş yerlerinden beyazlamış fraklarını kanalizasyona atmalarının, sekiz günlük sakalını tıraş etmelerinin ardından bugünün saygın adamıydı. Tırnak aralarını temizleyen, en pahalılarından pudra ve parfümler ile yıkanan Saccard; nihayet onlardan biri olmuştu. Kibar adam ayaklarını geride bırakarak fevkalade bir kayıtsızlığa bürünmüştü.
Yaşlı kadın kontrat konusunu açtığında genç adamın yüzünde umursamıyormuşçasına bir ifade vardı. Önceki haftayı, gelecekte özgürce yapacağı dalaverelerin bağlı olduğu saygınlığın ilmini öğrenmeye çalışarak geçirdi. Kontrat konusunda:
‘‘Lütfen, bu nahoş para konusuna artık bir son verelim. Benim görüşüm; Matmazel Renée’nin kendi servetinin, benim de kendiminkinin sahibi olmamız gerektiği yönünde. Bundan sonrası ile avukatım ilgilenecektir.’’
Yeğeninin mal varlığına burnunu sokmasından endişe ettiği bu adamdan duyduğu bu cümleler karşısında rahatlamış hâlde:
‘‘Ağabeyim servetinin çoğunu toprak ve mülklerden elde etti. Kızını cezalandırmak için mallarından esirgeyecek türde bir adam değildir. Renée’ye, Sologne bölgesinde ederi üç yüz bin frank değerinde olduğu tahmin edilen toprak; yaklaşık iki yüz bin frank
1358 Paris Ayaklanması’na liderlik eden Fransız burjuvası. Krallığa karşı monarşiyi getirmeye çalışan bir reform hareketinin önderlerinden biridir. Saint-Antoine’da krala karşı çıkmakta fazla ileri gittiği ve şehri İngilizlere teslim edebileceği gerekçesi ile idam edilmiştir. (ç.n.)