Телерадиожурналистика. Клара Қабылғазы
Орталық радиода да, Қазақ радиосында да тоталитарлық мемлекеттің идеологиясын насихаттаумен келгені анық.
1921-1927 жылдардың «Радиобағдарламалардың қалыптасу кезеңі» деген атпен тарихта қалғаны мәлім. Бұл мерзімнің Қазақ радиобағдарламаларының да қалыптасуына қатысы мол. РОСТА-ның шығыстағы бөлімдері ТүрікРОСТА және КирРОСТА халықты ақпаратпен қамтамасыз етуде өз деңгейінде қызмет атқарып, қазіргі заманғы ақпараттық агенттіктердің көшбасшысы болғандығы ақиқат. «Орталықтың Түркістанмен радиотелеграф арқылы байланысы, бұдан бұрынырақта болған. Яғни радиотелеграфтың көмегімен, 1918 жылдың 14 мамырында В.И. Ленин Ташкент атқару комитетіне радиотелеграмма жіберді», – деген тұжырым аталмыш пікірдің бір дәлелі. Сонымен қатар Қазақстан Халық комиссарлар кеңесінің 1921 жылғы 24 қыркүйектегі шешімінің республикалық радионың дүниеге келуіне тікелей әсері болғандығы атап өтілді. Демек, осы сәттен бастап Қазақ радиосының хабарлары, бағдарламалары өз міндетін атқара бастады.
1921 жылы Қазан инженерлері дыбысты телефон арқылы рупорға беретін күшейткіштің жобасын іске асырды. Сөйтіп, радиотелефон станцияларындағы арнайы жабдықталған студиялар бойынша хабарлар беріле бастады. Сондай-ақ ауызша газет дамыды. Одақтық радиодағы бұқаралық хабар тарату әдеби-көркем хабарлардан басталғаны мәлім. Оған дәлел 1922 жылдың 17 қыркүйегінде тұңғыш радиоконцерт Мәскеудегі Орталық радиотелефон станциясынан берілген еді.
«Радио барлығы үшін» деп аталатын акционерлік қоғамы Ресейде 1924 жылы 1 қарашада құрылған болатын. Бұл қоғамның негізгі міндеттері: радиотаратушы және қабылдаушы станцияларды дамыту; радиоәуесқойларының идеяларын қолдау; мерзімді басылымдар шығару және баяндамалар, дәрістер өткізу болды. Осы қоғам 1925 жылдың ақпанынан бастап «Радиожаңалықтары» деп аталатын дүниежүзілік тұңғыш, дара арнаулы газет шығарды. Аталмыш газет радиобағдарламаларды жариялап, радиотехниканың мәселелерін жазып тұрды. Радиогазеттердің белсенділігі осы тұста арта түсті. Бұл радиогазеттер ең жаңа деген шетелдік және ішкі ақпаратты таратты. Ол туралы бұл кезде «Радиослушатель» журналы «радиогазет қағазсыз, қаламсыз газет қана емес, газеттің жаңа пішіні» деп жазған болатын. Бұл жаңа пішін қазақ радиожурналистикасында алғаш рет 1931 жылдың 4 мамырында «Еңбекші қазақ» және орыс тілінде «Советская степь» (редакторы Ланько) болып эфирге шықты. Оның қазақ тіліндегі нұсқасының тұңғыш редакторы филология ғылымдарының докторы, профессор, абайтанушы ғалым Бейсенбай Кенжебаев болды. Сол тұста шығып жатқан газеттер беттерінен даярланатын ақпараттардың дыбысты түрде берілуінің тиімділігі орасан болатын. Сонымен қатар баспасөзде істейтін журналистердің радиоға көптеп тартылуы радиомәтіннің сапасын жақсарта түсті, сауатты, жақсы жазылған сценарийдің жақсы хабар кепілі екендігіне сол кездердегі радиожурналистер де мән бере бастаған.
1928-1941 жылдардағы тоталитарлық мемлекет радиосының қызметі. Осы жылдың бастапқы кезінде үкімет тарапынан «О реорганизации радио» деген қаулы