Пакутны век. Трылогія. Васіль Якавенка
зразумелае і мацернае. Баяба выразна, з хітраватай усмешкай паглядзеў на Палто, і Палто кіўнуў яму ў знак падтрымкі і згоды:
– Ну так… Але ж, але ж!
Толькі не ведаў Палто, седзячы ў астрозе, якія думкі думаць далей, хоць яно і не цяжка было здагадацца, што яму пагражае, куды лёс зноў павядзе і дзе выкіне.
Як жыць яму ў гэтым небяспечным і кручаным свеце? Як жыць «ёй»?.. У кожным разе яго душу ўлагоджвалі згадкі, летуценні і мроі пра Аляксандру, Алесю, сваю жоначку. Яна цяпер будзе для яго ў думках і парываннях апірышчам. А што выпадзе, уласна, ёй на долю без яго, паколькі яна засталася пры доме цяжарная?..
23
На снежныя гурбы ўдзень падалі і плавіліся і адлівалі сінечай сонечныя промні. Гурбы зверху крыху адтайвалі і пакрываліся шарпаком, чэрхлі; па іх вольна бегалі дзеці.
З дахаў хат і хлявоў спрабавалі спаўзаць ледзяшы, якія ўтваралі фантастычныя ледзяныя бароды. Да вясны, праўда, яшчэ няблізка, і вераб’і, збіраючыся купкамі па дварах, абмяркоўвалі свае харчовыя пытанні. Яны скакалі на абледзянелых кармушках, з якіх у тым альбо іншым двары сяляне кармілі жывёлу, ці блыталіся, падскоквалі і перакочваліся мячыкамі ў саломе, натрэсенай ля хлявоў. Калі ж нешта ім пагражала, калі падкрадваўся, няўрокам кажучы, драпежны кот, яны ўсе, па нейкай нячутнай нікому камандзе, лёгка і дружна ўспырхвалі ў паветра. Пакружыўшыся, купка вераб’ёў зноў пікіравала на кармушку; там у наледзі заўсёды знаходзілася што-небудзь падзяўбці, а калі не – вераб’і мецілі прасачыцца невялікім дэсантам у хлеў да жывёлы.
Сінічкі, тыя ў хлеў рэдка заглядвалі, далікатнасць і гонар не дазвалялі ім гэта рабіць. Разам з тым яны не саромеліся зазірнуць цераз шыбу ў дом чалавечы – нешта ім падказвала, што калі не ў гэтай, то вунь у той будыніне чалавек расшчодрыцца і вынесе ім што-якое, каб замарыць чарвячка.
Маня ведала, да чаго спанатраныя сінічкі, таму, каб дагадзіць ім, неаднойчы развешвала на галінках дрэва кавалачкі несалёнага сала.
З раніцы яна хадзіла ў школу. Туды завезлі новыя падручнікі, дзяцей ужо вучылі на рускай мове. Увогуле ж, рускамоўнае навучанне ў мотальскай школе было найхутчэй выключэннем з правілаў, бо амаль усюды на ўз’яднанай заходняй частцы Беларусі адкрываліся беларускія школы. Гэта было свядомай палітыкай камуністаў, якія стараліся паказаць свой клопат аб развіцці нацыянальнай адукацыі і культуры ў процівагу палякам. А ў Моталі руская школа пачала дзейнічаць хутчэй за ўсё таму, што не хапала беларускамоўных настаўнікаў… Яно і не дзіўна, таму што ўз’яднанне звалілася на людзей, як снежны ком на галаву.
Настаўнікі Мані падабаліся. Амаль усе яны былі маладыя, казалі, што іх накіравалі сюды па камсамольскіх пуцёўках; мо таму яны мелі ладны запас лагоды, цярпення і не білі вучняў лінейкамі. Мясцовыя настаўнікі працавалі таксама, бо ўсім, мусіць, уцякаць не было як, а мо і не было куды.
Класнай у Мані стала тая ж настаўніца Ніна Лук’янаўна Бойка, муж якой лічыўся палякам і працаваў у краме. Яны