Cukrzyca. Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem. Отсутствует
czyli zdolności pacjenta do wypełniania zaleceń związanych z procesem leczenia. Czynnikami mającymi wpływ na umiejętność radzenia sobie z zadaniami wynikającymi z choroby są nowe role podejmowane przez młodego człowieka (ze względu na studia, zmianę miejsca zamieszkania, pierwszą pracę, bycie partnerem/ką), które w kontekście często pierwszorazowego wzięcia odpowiedzialności za własną chorobę wywierają wpływ na ogólny stan chorego. Praca z pacjentem będącym na tym etapie swojego życia wymaga często rewizji przyzwyczajeń i ich ewentualnej korekty, a także reedukacji i zmiany nawyków, które są niekorzystne dla prawidłowej kontroli metabolicznej. Praca z młodym pacjentem wymaga w sposób szczególny jego akceptacji i zrozumienia, jak również poszanowania dla poczucia zagubienia, które często mu towarzyszy. Nakłada ona na zespół diabetologiczny, w tym na dietetyka wchodzącego w jego skład, konieczność budowania empatycznego podejścia do chorego, z wykorzystaniem technik dialogu motywacyjnego i wzmacniania u pacjenta poczucia kompetencji.
6.5. PODSUMOWANIE
✓ Dieta dziecka z cukrzycą typu 1 wymaga uwzględnienia poszczególnych etapów w jego rozwoju, które mają wpływ na zachowania i wybory żywieniowe dziecka.
✓ Choroba i tradycyjne zalecenia związane z dawniej stosowaną dietą cukrzycową często stoją w sprzeczności z potrzebami rozwojowymi i biologicznie uwarunkowanymi wyborami żywieniowymi dzieci i młodzieży.
✓ U najmłodszych dzieci konsultacje w zakresie jego diety powinny zakładać spotkania z jego rodzicami i opiekunami omawiające prawidłowości dotyczące właściwego żywienia, ze szczególnym uwzględnieniem czynników związanych z rozwojem.
✓ Ważnym obszarem spotkań dietetyka z rodziną dziecka chorego powinno być uzyskanie przez jej członków umiejętności w zakresie elastycznego dostosowywania dawek insuliny do indywidualnych upodobań żywieniowych dziecka, tak aby jego dieta po zachorowaniu nie musiała znacznie odbiegać od dotychczasowych przyzwyczajeń (przy założeniu, że były one zgodne z założeniami zdrowego odżywiania i nie wymagają modyfikacji).
✓ Często zalecane pacjentom wytyczne żywieniowe bazujące na tzw. diecie cukrzycowej (opartej na systemie wymienników węglowodanowych, ścisłych pór posiłków o określonej częstotliwości i kaloryczności oraz składzie) mogą okazać się nieadekwatne i prowadzić do licznych wielopoziomowych zaburzeń homeostazy organizmu oraz utrwalenia negatywnego stosunku do jedzenia, co stoi w sprzeczności z najnowszymi zaleceniami i wytycznymi polskich i zagranicznych towarzystw naukowych.
✓ Uważność na zmienne potrzeby związane z dalszymi etapami rozwoju dzieci starszych i młodzieży w okresie wczesnej dorosłości powinna zakładać znaczną elastyczność proponowanych zaleceń żywieniowych mimo cukrzycy typu 1.
Piśmiennictwo
1. Buczak A.: Zachowania żywieniowe gimnazjalistów i studentów w kontekście wpływu społecznego. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2013, 19(2): 116–122.
2. Dalquist G., Nyström L., Patterson Ch.: Incidence of type 1 diabetes in Sweden among indywiduals aged 0–34 years, 1983–2007. Diabetes Care 2011, 34(8): 1754–1759.
3. Koszowska A., Dittfeld A., Zubelewicz-Szkodzińska B.: Psychologiczny aspekt odżywiania oraz wpływ wybranych substancji na zachowania i procesy myślowe. Hygeia Public Health 2013, 48(3): 279–284.
4. Kozioł-Kozakowska A., Piórecka B.: Neofobia żywieniowa, jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne, www.standardy.pl/pediatria.
5. Ktyska K., Grajek M., Sobczyk K.: Czynniki rodzinne wpływające na kształtowanie nawyków żywieniowych dzieci. Pielęgniarstwo Polskie 2015, 2: 212–215.
6. Levinson D.: The Seasons of the Man’s Life. Ballantine Books, New York 1986.
7. Matyja A.: Schematy żywienia dzieci i młodzieży – analiza czynnikowa. Probl. Hig. Epidemiol. 2014, 5(2): 481–487.
8. Ogden J.: Psychologia odżywiania się. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
9. Pańkowska E., Błazik M.: Podstawowe reguły żywienia dzieci z cukrzycą. IMiD, Warszawa 2007.
10. Pańkowska E., Lipka M., Szypowska A.: Insulinoterapia i osobiste pompy insulinowe w praktyce pediatrycznej. Przegląd Pediatr. 2003, 31(2): 158–164.
11. Pańkowska E., Szypowska A., Lipka M.: Postęp w insulinoterapii i nowe spojrzenie na żywienie w cukrzycy. Przegląd Lek. 2006, 63(5): 284–286.
12. Reach G.: The Mental Mechanisms of Patient Adherence to Long-Term Therapies. Springer, Switzerland 2015.
13. Renz-Polster H., Zrozumieć dzieci, Media Rodzina, Warszawa 2009 (rozdz. „Jak dzieci uczą się jeść. Poglądy i perspektywy. Niedojrzałość jako zaleta”, s. 17–35).
14. Savage J., Orlet Fisher J., Birch L.: Parental influence on eating behavior. J. Law Med. Ethics 2007, 35(1): 22–34.
15. Szadkowska A., Bodalski J.: Insulinoterapia u dzieci i młodzieży chorej na cukrzycę typu 1. Przegląd Pediatr. 2004, 34(3–4): 161–169.
16. Weker M., Barańska M., Strucińska M.: Poradnik żywienia dziecka od 1. do 3. roku życia: praktyczne zastosowanie norm żywienia opracowanych przez grupę ekspertów w 2012. Zakład Żywienia, IMiD, Warszawa 2014.
17. Ziółkowska B., Mroczkowska D.: Dlaczego jemy? Uwarunkowania stosunku do jedzenia. Na podstawie analizy wyników wstępnego sondażu. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 2012, 4: 99–115.
Strony internetowe
http://my.clevelandclinic.org/
7
Monitorowanie rozwoju fizycznego dziecka w kontekście jego zapotrzebowania na energię i ważne składniki odżywcze
Karolina Mazurczak
7.1. WPROWADZENIE
W ciągu 1. roku życia dziecko potraja swoją masę urodzeniową. Nie byłoby to możliwe gdyby nie odpowiednia podaż składników odżywczych.
Rozwój człowieka, niezakłócony czynnikami patologicznymi, jest możliwy dzięki prawidłowo zbilansowanej diecie dostarczającej wszystkich ważnych biologicznie składników oraz dzięki zachowaniu kaloryczności codziennej racji pokarmowej odpowiedniej dla wieku. Monitorowanie rozwoju dziecka prowadzone jest na podstawie siatek centylowych, które pozwalają określić jego wagę i wzrost na tle rówieśników. Prowadzenie obserwacji zmian dotyczących zarówno wzrostu, jak i wagi dziecka wydaje się bardzo przydatnym narzędziem w codziennej pracy zarówno lekarzy, jak i dietetyków.
7.2. SIATKI CENTYLOWE W OCENIE ROZWOJU FIZYCZNEGO
W myśl zaleceń WHO ocena rozwoju fizycznego dzieci oraz systematyczne jego monitorowanie są ważnym elementem wczesnej profilaktyki w pediatrii. Siatki centylowe stosowane w codziennej praktyce mogą służyć do omówienia ewentualnych nieprawidłowości rozwoju dziecka z jego rodzicami. Każdorazowe opuszczenie kanału centylowego przez dziecko powinno niepokoić, a także pociągać za sobą dalsze działania specjalistów opiekujących się dzieckiem. Jeden z modeli obowiązujących siatek centylowych dla populacji dzieci polskich został opracowany w ramach projektu OLAF realizowanego w latach 2007–2009 na terenie całego kraju z udziałem 17 573 dzieci i młodzieży. Wyniki badania pozwoliły na opracowanie narzędzia pomocnego w interpretacji indywidualnych odchyleń w zakresie wagi i wzrostu charakterystycznego