Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует

Panorama współczesnej filozofii

są raczej racjami skutecznego sprawstwa w imię utylitarystycznego celu, jakim jest pomyślność.

Aby jednak człowiek mógł kierować się motywem, musi on w każdym wypadku patrzeć poza zdarzenie, które się zwie jego działaniem: musi on patrzeć na jego następstwa. I w taki tylko sposób może działaniu dać początek przedstawienie przyjemności, przykrości lub innego zdarzenia. Musi on więc w każdym wypadku kierować uwagę […] na zdarzenie, którego na razie nie ma, które mamy tylko na widoku (Bentham 1958, s. 142).

Motywy, zdaniem Benthama, mogą być złe in esse, ale także in prospectu.

Motyw jest dobry jeśli dobry jest zamiar, któremu daje początek; zły, jeśli zamiar jest zły. A zamiar jest dobry lub zły w zależności od następstw, do których zmierza. […] Dogodniej byłoby podzielić motywy według ich wpływu na interesy innych członków społeczności, pozostawiając poza nawiasem interesy danej jednostki, tj. według ich tendencji do łączenia lub rozłączania jej i ich interesów […]. Motywy można podzielić na społeczne, niespołeczne i egotyczne (Bentham 1958, s. 171).

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

W rozdziale wykorzystuję mój wykład inauguracyjny „Naturalizm: blaski i cienie” wygłoszony na X Polskim Zjeździe Filozoficznym w Poznaniu 15 września 2015 roku.

2

O ile mi wiadomo, nie istnieje żadna ogólna historia filozofii naturalistycznej, a także nie ma, poza opracowaniami dziejów doktryn prawno-naturalnych, monografii historycznych na temat poszczególnych rodzajów naturalizmu.

3

W związku z koncepcją religii naturalnej trzeba wyraźnie odróżniać religię naturalną od tzw. teologii naturalnej (por. Ziemiański 1995) dociekającej filozofii Boga na tle świata naturalnego.

4

Pełna taksonomia rozmaitych form naturalizmu powinna uwzględnić rozmaite kombinacje wskaźników funkcjonujących w (A) i (B), np. pominięcia niektórych z nich jak w przypadku naturalizmu aksjologicznego, bardzo często rozważanego niezależnie od ontologii i epistemologii. Dodam jeszcze, że mapa możliwych wersji antynaturalizmu może wyglądać podobnie jak (A) i (B), ale pomijam ten wątek. Dodam również, że moje własne sympatie leżą po stronie naturalizmu w wersji (B) i rozdział ten jest pisany z tego punktu widzenia.

5

Dotyczy to także antynaturalizmu. Trzeba jednak dodać, że antynaturalizm dopuszcza znacznie więcej środków poznawczych i w konsekwencji – typów przedmiotów mogących być uznanymi za istniejące w ontologicznym schemacie tego kierunku.

6

Adam Krokiewicz przetłumaczył Zarysy pirrońskie opublikowane w 1931 roku (nowsze wydanie: 1998, Warszawa: Wydawnictwo Akme). Izydora Dąmbska przetłumaczyła Przeciw logikom (1977, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe). Zbigniew Nerczuk przetłumaczył Przeciw uczonym (2007, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki) oraz Przeciw fizykom, Przeciw etykom (2011, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki).

7

Rzecz jasna nie jest to jedyna koncepcja esencjalizmu obecna we współczesnej filozofii i kulturze. Niektóre inne rozumienia esencjalizmu są albo jakimś uszczegółowieniem tej podstawowej koncepcji, odniesionym do określonej dziedziny, jak np. esencjalizm naukowy, biologiczny, kulturowy czy genderowy, albo nadają zupełnie odmienny sens temu terminowi, tak jak w tomizmie, w którym za przejawy esencjalizmu uważa wszelkie stanowiska, które pomijają w bycie jego swoisty wymiar egzystencjalny lub przyznają ontyczne pierwszeństwo aspektom treściowym bytu przed jego istnieniem. W sprawie różnych rozumień terminu „esencjalizm” zob. m.in. Forbes (1997), Wojtysiak (1997), Ellis (2002) oraz Richardson (2011).

8

Należy w tym miejscu zasygnalizować, że to, co Quine określał mianem arystotelesowskiego esencjalizmu, ma niewiele wspólnego ze stanowiskiem samego Arystotelesa. Zob. w tej sprawie Koslicki (2012a).

9

Warto zaznaczyć, że nie wszyscy filozofowie zgadzają się z poglądem wyrażonym przez generalizację egzystencjalną. Wskazują oni, że również przedmioty nieistniejące posiadają pewne cechy, np. Sherlock Holmes jest detektywem; okrągły kwadrat jest figurą niemożliwą; złota góra jest złota. Zwolennicy tego poglądu odwołują się najczęściej do tzw. teorii przedmiotu, która na początku minionego wieku została przedstawiona przez austriackiego filozofa Alexiusa Meinonga (1904/1981).

10

W tym heurystycznym przykładzie pominiemy kontrowersyjne kwestie związane ze zdolnościami konceptualnymi niektórych zwierząt, mającymi przemawiać na rzecz poglądu, że nie tylko ludzie są istotami rozumnymi.

11

W sprawie roli fundowania metafizycznego w sporze o realizm zob. Szubka (2011) oraz Sendłak (2015).

12

W sprawie szczegółowo wyartykułowanego sceptycyzmu wobec doniosłości filozoficznej fundowania metafizycznego zob. Daly (2012) oraz Wilson (2014).

13

Z miejsca modyfikujemy więc popularne określenie Sidera, który mówi o „jedynie werbalnym lub konceptualnym” charakterze kwestii Q według deflacjonisty (zob. Sider 2011, s. 67). Nie ma bowiem powodu, by odróżniać kwestie werbalne i konceptualne, a także dychotomicznie przeciwstawiać spory werbalne sporom rzeczowym. Na temat terminu „deflacjonizm” i terminów pokrewnych zob. też Szubka (2012).

14

Reprezentatywny przegląd stanowisk w tych dyskusjach zawierają zbiory pod redakcją Sidera, Hawthorne’a i Zimmermana (2008) oraz Chalmersa, Manleya i Wassermana (2009). Zob też m.in. Sider (2011); Hirsch (2011); Van Inwagen (2014); i Thomasson (2015). Dyskusje te nie posługują się konsekwentnym rozróżnieniem między ontologią i metafizyką, co naśladujemy. Na ogół ontologia jest tą częścią metafizyki, która koncentruje się na pytaniu „co istnieje?” (zob. np. Quine 1948/1969, s. 21).

15

Jest to jednak sprawa ważna, gdyż Carnap często posługiwał się również tymi z rozstrzygnięć Traktatu, które uzasadnienie (a przynajmniej jego pozór) miały tylko w jego kontekście. Dotyczy to m.in. odmówienia sensu pytaniom zewnętrznym, które pośrednio wywodzi

Скачать книгу