Panorama współczesnej filozofii. Отсутствует
wielości sposobów używania języka (gier językowych), a zatem i rodzajów sensu. Znaczy to, że weryfikacjonistyczna koncepcja sensu podlega analogicznej krytyce gramatycznej jak Traktat. W kwestii drugiej zob. np. Ayer (1997, s. 172 i n.).
17
Soames (2009, s. 426) zaciera tę dwuznaczność, jednak jego wykładnia nie zgadza się m.in. z przykładem rozważanym przez Quine’a (zob. 1948/1969, s. 25).
18
Dlatego nie sądzę, by usprawiedliwiona była sugestia Price’a, według której Quine był bardziej zdecydowanym neopragmatycznym antymetafizykiem niż Carnap (zob. Price 2009, s. 326–327).
19
Wszak konkluzja wywodów Putnama w Ethics without Ontology była nekrologiem wystawionym dla ontologii, również, a może zwłaszcza w postaci rozwijanej przez Quine’a. Zob. Putnam (2004, s. 78 i n.).
20
Zob. Thomasson (2015, s. 58 i n.). Hirsch określa doktrynę mówiącą o zmienności znaczenia kwantyfikatora jako pogląd o nieistnieniu właściwych języków ontologicznych opisujących świat (zob. Hirsch 2011, s. xii).
21
Kłopoty z pojęciem istnienia w oczywisty sposób wynikają z jego wieloznaczności, skoro prawdziwość stwierdzeń „istnieją liczby”, „istnieją krasnoludki” itd. zależy – między innymi – od tego, jak się w nich rozumie słowo „istnieje”. Na temat argumentów wysuwanych w dyskusji o wieloznaczności pojęcia istnienia zob. Ryle (1951, s. 22–23); Glock (2003, s. 60 i n.); a także Van Inwagen (2009, s. 482 i n.).
22
W części polemicznej musi to przyznać również Thomasson (2015, s. 248 i n., a także s. 321). Z tego punktu widzenia jej książka o „łatwej ontologii” jest realizacją programu rewizyjnej metafizyki postulowanego we wcześniejszym tekście (zob. Thomasson 2009, s. 467).
23
Równie nieprzekonujące są wyjaśnienia Thomasson (2015, s. 154 i n.) w przypisie poświęconym tej kwestii. Wyjaśnienia te zaświadczają, że jeśli raz zerwie się z rzeczowym pojęciem istnienia, to rozróżnienie istnienia rzeczywistego i fikcyjnego traci podstawę (zob. też ibid., s. 289 i n.).
24
Przyznał to później również i Quine (2002, s. 167–168). Jest to jednak odwrócenie zwykłego porządku rozumowania, zgodnie z którym to nie wybór arbitralnej logiki kwantyfikacji decyduje o tym, co istnieje, lecz ustalenie, co istnieje, określa znaczenie kwantyfikatora.
25
Zob. na ten temat Soin (2001, zwł. rozdz. 5, gdzie można znaleźć więcej informacji na temat ewolucji poglądów Wittgensteina w dyskutowanych tu kwestiach).
26
Wspólnym elementem obu interpretacji jest ich programowo wybiórczy charakter i lekceważenie upowszechnionych już źródeł. Na temat Nowego Wittgensteina zob. Soin (2015).
27
Zob. Wittgenstein (1972, § 104, oraz 2001, § 94–98). Ściślej rzecz biorąc, uwagi z O pewności podważają nie tyle sam schemat, ile jego uniwersalną stosowalność. Jest to rzecz ważna, ponieważ pokazuje wagę motywu różnicowania w dociekaniach Wittgensteina.
28
Zob. na ten temat Soin (2008, rozdz. 8). Przy okazji możemy dodać, że kwietyzm, w świetle którego Horwich czyta Wittgensteina (zob. Horwich 2010, s. 278 i n.), również nie jest dobrym kluczem interpretacyjnym do jego dociekań. Ich wynikiem nie jest bowiem zbiór monadologicznych gier językowych, z których każda ma własne pojęcie prawdy. Należy – między innymi – odróżnić nierozstrzygalny spór wiary i wiedzy od rozstrzygalnego sporu w ramach gry w prawdę empiryczną. A także dostrzec swoistość pojęcia prawdy w matematyce.
29
Często przywoływany argument za postawą konstrukcyjnej rewizji powołuje się na jej naukowe sukcesy, np. odkrycia typu przewrotu kopernikańskiego. Z przypadków takich można jednak wyciągnąć wniosek przeciwstawny dla intencji argumentu. Mianowicie, że przypadki tego rodzaju pokazują, jak wiele musi być dokonane, żeby podważyć i zrewidować jakiś fragment wiedzy potocznej.
30
Rzecz jasna Wittgenstein nie ma monopolu na tak rozumianą deflację, a jej znakomity przykład w odniesieniu do matematyzacji przyrody znajdziemy we wstępnych partiach Husserlowskiego Kryzysu (zob. Husserl 1987, s. 42–53).
31
Tekst powstał w ramach realizacji projektu Filozofia 2.0. Diagnozy i strategie, finansowanego przez NPRH.