1
Nieco szerszy opis obecności myśli Junga i jego psychologii analitycznej w Polsce – zob. T.J. Jasiński (2015, 14 listopada). Psychologia analityczna w Polsce. e-jungian.pl – magazyn online psychologii jungowskiej. Pobrane z: http://e-jungian.pl/psychologia-analityczna-w-polsce/.
2
C.G. Jung (1970). Psychologia a religia. Wybór pism. Tłum. J. Prokopiuk. Warszawa: Książka i Wiedza.
3
C.G. Jung (1976). Archetypy i symbole. Pisma wybrane. Wybór i tłum. J. Prokopiuk. Warszawa: Czytelnik.
4
C.G. Jung (1989). Rebis czyli kamień filozofów. Wybór i tłum. J. Prokopiuk. Warszawa: PWN.
5
Polskie Towarzystwo Psychologii Analitycznej. Pobrane z: http://ptpajung.pl.
6
Polskie Towarzystwo Psychoanalizy Jungowskiej. Pobrane z: http://analizajungowska.pl.
7
Instytut Studiów Kulturowych Raven. Pobrane z: http://raven.edu.pl.
8
Opracowano na podstawie: G. Wehr (1989). Carl Gustav Jung: Arzt – Tiefenpsychologe – Visionär. Zürich: SV international/Schweizer Verlagshaus, oraz D. Bair (2003). Jung: A Biography. New York: Little, Brown & Company [wyd. pol. D. Bair (2009). Jung. Biografia. Tłum. R. Reszke. Warszawa: KR].
9
Interesujące zestawienie obu myśli (oraz osobowości) znaleźć można między innymi w artykule C.G. Jung and Teilhard de Chardin: A Dialogue Braybrooke’a (1969).
10
„Enancjodromia” to pojęcie, które dotyczy dynamiki wzajemnej relacji przeciwieństw. Opisuje sytuację, w której skrajna jednostronna dominacja jakiegoś zjawiska prowadzi do przemiany rzeczy w swoje przeciwieństwo.
11
Dobrą wykładnię tych różnic znajdzie czytelnik u samego Junga w sekcji Definicje, zawartej w tomie Typy psychologiczne (GW 6 [Dz 2]: § 731–736).
12
Tezę o owej podwójności jungizmu stawia Krzysztof Murawski (1987). Taki charakter psychologii analitycznej wynika również z interpretacji dokonanej przez Jerzego Prokopiuka (1970, 1976, 1989). W ten sam sposób interpretuje jungizm również Jolande Jacobi (1996, s. 89–90).
13
Chodzi tu o działającą na uniwersytecie w Tybindze szkołę interpretacji Platona założoną przez Hansa Joachima Krämera. Jednym z jej głównych przedstawicieli jest cytowany w kolejnym przypisie historyk filozofii Giovanni Reale, autor popularnego podręcznika, w którym czytelnik znajdzie więcej informacji na temat tej określonej interpretacji platonizmu.
14
Test skojarzeń słownych był wystandaryzowaną empiryczną procedurą badawczą. Polegał na podawaniu przez podmiot badania swobodnych skojarzeń do prezentowanych słów z uprzednio przygotowanej listy. W trakcie badania rejestrowano treść skojarzenia, czas odpowiedzi, a także autonomiczne reakcje badanej osoby na poziomie fizjologicznym: tempo oddechu, tętno oraz tak zwaną reakcję galwaniczną skóry. Przewodnictwo skórne odzwierciedlało zmiany w potliwości badanej osoby, które są jedną z oznak pobudzenia afektywnego. Aparatura skonstruowana na potrzeby tego testu jest prototypem wariografu, czyli tzw. wykrywacza kłamstw, który później zrobił dużą karierę w kryminologii.
15
List do Victora White’a, datowany na 5 października 1945 roku.
16
Praca doktorska Junga zatytułowana Zur Psychologie und Psychopathologie sogenannter okkulter Phänomene to w istocie studium przypadku Hélène Preiswerk (GW 1: § 1–150 [wyd. pol. Jung, 1991]).
17
Referat ten został później opublikowany jako artykuł w The American Journal of Psychology (zob. Boas, 1910).
18
Dzieło to po redukcji liczby ilustracji i redakcji tekstu – co spowodowało również zmianę pierwotnego znaczenia zawartej w nim treści – zostało przemianowane na Symbole der Wandlung. Analyse des Vorspiels zu einer Schizophrenie, a następnie pod tym tytułem jako tom piąty włączone do Gesammelte Werke. Na rodzimym gruncie praca ta – w przekładzie Roberta Reszkego – ukazała się jako Symbole przemiany. Analiza preludium do schizofrenii i jest trzecim tomem polskiej edycji Dzieł Junga (zob. GW 5 [Dz 3]).
19
Zainteresowany czytelnik znajdzie więcej informacji na temat historii Eranos między innymi w całościowym opracowaniu zatytułowanym Eranos: An Alternative Intellectual History of the Twentieth Century (Eranos. Alternatywna historia intelektualna dwudziestego wieku; Hakl, 2013).
20
W literaturze można znaleźć anegdoty, które to ilustrują. Takie anegdoty, pochodzące z opisów sytuacji towarzyskich bądź z niepublikowanej korespondencji, znaleźć można między innymi w doskonałej biografii autorstwa Deirdre Bair, dostępnej w przekładzie Roberta Reszke (Bair, 2011).
21
Termin „kateksja” oznacza obsadzenie (niem. Besetzung) energią psychiczną danej treści bądź wyobrażenia lub określa po prostu samą energię psychiczną, która może mieć różne formy, np. kateksja libidinalna, antykateksja, kontrkateksja.
22
Tłumaczenie zmodyfikowane przez K.P.
23
Współczesna psychologia poddała empirycznej weryfikacji główne tezy kompleksu Edypa i okazało się, że u dzieci w fazie tzw. rozwoju edypalnego nie stwierdzono żadnej tendencji do nienawiści rodzica tej samej płci ani też jakiejkolwiek erotycznej miłości do rodzica przeciwnej płci (Greve, Roos, 1996).
24
Próbę systematycznego przedstawienia pojęcia libido w psychologii Junga podjąłem w artykule Libido (Pajor, 2007).
25
Od 1860 roku używano terminu „dementia praecox” do określania rozmaitych zaburzeń psychicznych odznaczających się otępieniem. W 1911 roku Bleuler zastąpił ten termin pojęciem „schizofrenia”, które odnosiło się do grupy psychoz wywołujących rozczepienie osobowości. W tym właśnie znaczeniu