Choroby wieku podeszłego. Tomasz Kostka
Skala:
I 86-100 p. – stan pacjenta „lekki”,
II 21-85 p. – stan pacjenta „średnio ciężki”,
III 0-20 p. – stan pacjenta „bardzo ciężki”.
* W punktach 1-10 należy wybrać jedną z możliwości najlepiej opisującą stan pacjenta i podkreślić.
** Wpisać wartość punktową przypisaną wybranej możliwości.
*** W ramce wpisać uzyskaną sumę punktów.
TUG test (timed „up and go” test) – test „wstań i idż”
TUG test ocenia dwie podstawowe funkcje życia codziennego: przejście z pozycji siedzącej do stojącej oraz marsz na krótkim dystansie.
Metodyka badania. Pacjent w jak najszybszym czasie:
▶ podnosi się z pozycji siedzącej na krześle o standardowej wysokości do pozycji stojącej (jeśli to konieczne, może używać rąk do podparcia);
▶ maszeruje na dystansie 3 m;
▶ wykonuje zwrot;
▶ maszeruje z powrotem do krzesła;
▶ siada.
Po opisie słownym i praktycznej próbie pacjent powtarza test 2-krotnie. Czas mierzony jest stoperem. Do analizy używana jest próba, podczas której pacjent uzyskał lepszy wynik.
Interpretacja:
Osoby sprawne wykonują test w czasie około 10 sekund. Osoby zniedołężniałe potrzebują co najmniej 20 sekund. Wynik powyżej 14 sekund wskazuje na zwiększone ryzyko upadków.
Ocena stanu zdrowia fizycznego
W ocenie stanu zdrowia fizycznego mającej na celu określenie współistniejących schorzeń, stopnia ich zaawansowania oraz ryzyko powikłań bierze się pod uwagę:
▶ badanie podmiotowe i przedmiotowe seniora;
▶ wyniki badań diagnostycznych;
▶ skale powszechnie stosowane w medycynie, np. skala niewydolności krążenia według NYHA, kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej;
▶ skalę oceny równowagi i chodu (ocena ryzyka upadków) Tinetti – zbiorcza ocena funkcji układu nerwowego i ruchu. Niska ocena wskazuje na potrzebę wyposażenia badanej osoby w nocne oświetlenie podłogi, poręcze przy łóżku w łazience, chodzik itd.;
▶ ryzyko powstawania odleżyn (skala Nortona) – ukierunkowanie działań prewencyjnych;
▶ ocenę stanu odżywienia (MNA – Mini Nutritional Assessment);
▶ ocenę ryzyka operacyjnego – grupuje chorych na operacyjnych: z wyboru, ze wskazań życiowych oraz przewidzianych do leczenia paliatywnego.
Oceny stanu zdrowia dokonuje lekarz przez badanie podmiotowe i przedmiotowe oraz analizę wyników różnorodnych badań diagnostycznych. Pomocne w ocenie stanu zdrowia, a zarazem sprawności funkcjonalnej, jest stosowanie wielu kwestionariuszy.
Zbliżonym, lecz poszerzonym testem w stosunku do wymienionego już TUG jest skala oceny równowagi i chodu (skala Tinetti). Ocenia się równowagę podczas siedzenia, wstawanie z miejsca, równowagę bezpośrednio po wstaniu z miejsca, równowagę podczas stania, równowagę podczas próby trącania przy otwartych i zamkniętych oczach badanego, obracanie się o 360° i siadanie. Podczas oceny chodu badany stoi obok badającego, idzie wzdłuż korytarza lub przez pokój – najpierw zwykłym krokiem, a z powrotem krokiem szybkim, ale w sposób bezpieczny, korzystając z laski lub chodzika (jeśli posługuje się nimi zwykle). Ocenia się zapoczątkowanie chodu, długość i wysokość kroku, zasięg ruchu prawej i lewej stopy przy wykroku, symetrię kroku, ciągłość chodu, ścieżkę chodu (należy oceniać na odcinku około 3 m, odnotować odchylenie rzędu 30 cm), kołysanie tułowia i korzystanie z przyrządów pomocniczych, pozycję pięt podczas chodzenia. Wynik końcowy ocenia się w punktach (maksymalnie 28). Z prostych testów funkcjonalnych stosuje się również test 6-minutowego marszu, test marszu na dystansie 6 m i 10 m, test zasięgu funkcjonalnego (mierzy najdalszy zasięg kończyny górnej osiągany w pozycji stojącej bez podparcia i bez wykonywania kroków) i test równowagi dynamicznej (pacjent startuje z pozycji stojącej i najszybciej jak to możliwe pokonuje dwukrotnie dystans 10 m po torze w kształcie ósemki).
Testem oceniającym stan odżywienia i jednocześnie sprawność funkcjonalną jest kwestionariusz oceny stopnia odżywienia – MNA – Mini Nutritional Assessment. Wersja pełna kwestionariusza zawiera 18 pytań dotyczących oceny stopnia odżywiania, tzn. przyjmowania pokarmów, utraty masy ciała, zdolności do samodzielnego poruszania się, występowania ostrej choroby lub stresu w przeciągu ostatnich trzech miesięcy, problemów neurologicznych, wskażnika masy ciała BMI, liczby przyjmowanych leków, spożywania posiłków, obwodu ramienia i łydki. Łączna liczba punktów równa jest 30. Grupa osób, które otrzymują liczbę punktów powyżej 23,5, określona jest jako posiadająca dobry stan odżywienia. Osoby znajdujące się w przedziale od 17,0 do 23,5, charakteryzowane są jako grupa ryzyka niedożywienia.
Załącznik 4. Skala oceny równowagi i chodu
Chód – wynik końcowy............/12
Łączna liczba p................./28
Interpretacja: Wynik poniżej 26 p. wskazuje na problem, poniżej 19 p. ryzyko upadku wzrasta 5-krotnie.
Załącznik 5. Skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn (Nortona)
Interpretacja:
> 14 p. – bez ryzyka
< 14 p. – zwiększone ryzyko.
Załącznik 6. Kwestionariusz oceny stopnia odżywienia
Wynik końcowy............/14
Interpretacja: Screening score (maks. 14 p.)
12 p. lub więcej – stan odżywienia prawidłowy, bez zagrożenia, nie wymaga kontynuacji testu 11 p. lub mniej – możliwość niedożywienia – kontynuacja testu
Wynik końcowy............/30
Interpretacja:
24 p. lub więcej – stan odżywienia dobry,
17-23,5 p. – ryzyko niedożywienia,
poniżej 17 p. – niedożywienie.
Ocena stanu umysłowego
W ocenie stanu umysłowego mającej na celu określenie występowania i zaawansowania zaburzeń funkcji poznawczych oraz stanu emocjonalnego wykorzystuje się:
▶ skale oceniające ilościowo czynności poznawcze (sprawność umysłową):
– skala Folsteina (MMSE – Mini Mental State Examination) – bada najważniejsze aspekty sprawności umysłowej: orientację, zapamiętywanie, liczenie i koncentrację uwagi, pamięć świeżą i funkcje językowe;
– skrócony test sprawności umysłowej według Hodgkinsona;
– test