Choroby wieku podeszłego. Tomasz Kostka
najczęściej krótką skalę oceny stanu psychicznego – mini-mental state examination (MMSE) oraz geriatryczną skalę oceny depresji – geriatric depression scale (GDS). Arkusz odpowiedzi skali oceny stanu psychicznego MMSE zawiera sześć grup zadań sprawdzających stopień funkcjonowania podstawowych procesów psychicznych, takich jak: orientacja w czasie i w miejscu, zapamiętywanie, uwaga i liczenie, przypominanie, funkcje językowe oraz praksja konstrukcyjna. Wynik możliwy do zdobycia wynosi 30 punktów. Wynik 27-30 punktów określany jest jako prawidłowy. Osoby badane uzyskujące wynik od 24 do 26 punktów charakteryzowane są jako posiadające zaburzenia poznawcze, ale jeszcze bez otępienia. Wynik 19-23 punktów mówi nam o możliwości występowania u respondenta otępienia w stopniu lekkim, 11-18 punktów – w stopniu średnim oraz 0-10 punktów – w głębokim.
Testami przesiewowymi służącymi do oceny funkcji umysłowych są skrócony test sprawności umysłowej według Hodgkinsona i test rysowania zegara (CDT – clock drawing test). CDT polega na narysowaniu tarczy zegara, wstawieniu cyfr oznaczających godziny oraz wskazówek godzinowej i minutowej (najczęściej ustawionych na godzinie trzeciej). Pomimo prostoty wykonania interpretacja testu nie jest jednoznaczna i może służyć jedynie do oceny orientacyjnej stanu pacjenta.
Geriatryczna skala oceny depresji (GDS) ocenia stan samopoczucia osoby badanej w ciągu ostatnich 2 tygodni. Zawiera 15 pytań, każde uwzględniające dwie możliwe odpowiedzi: tak lub nie. Osoba badana, wybierając odpowiedż świadczącą o występowaniu złego samopoczucia, otrzymuje 1 punkt. Wynik: ≤ 5 punktów, oceniany jest jako prawidłowy, od 6 do 10 punktów oznacza depresję umiarkowaną, 11-15 punktów określa osoby z ciężką depresją.
Załącznik 7. Krótka skala oceny stanu psychicznego – mini-mental state examination (MMSE). Arkusz odpowiedzi
Interpretacja:
27-30 p. – wynik prawidłowy,
poniżej 27 p. – możliwe zaburzenia poznawcze, należy uwzględnić wiek i wykształcenie pacjenta.
Załącznik 8. Skrócony test sprawności umysłowej według Hodgkinsona (AMTS – abbreviated mental test score)
Każda prawidłowa odpowiedź – 1 p.
Wynik końcowy............/10
Interpretacja:
Maks. 10 p.
> 6 p. – stan prawidłowy,
4-6 p. – upośledzenie umiarkowane,
0-3 p. – upośledzenie ciężkie.
Załącznik 9. Skala niedokrwienia Hachinskiego (wersja skrócona)
Wynik końcowy............/13
Interpretacja: wynik – 4 p. lub więcej wskazuje na otępienie naczyniowe lub otępienie typu mieszanego.
Załącznik 10. Geriatryczna skala oceny depresji
Wynik końcowy............/15
Interpretacja:
wynik prawidłowy – 0-5 p.,
umiarkowana depresja – 6-10 p.,
ciężka depresja – 11-15 p.
Ocena socjalno-środowiskowa
Okres starości związany jest z wieloma problemami społecznymi, takimi jak samotność (często po śmierci współmałżonka, odejściu dzieci), nuda, nadmiar czasu, ubóstwo, zmiana trybu życia po przejściu na emeryturę. Nakłada się na to wielochorobowość i niepełnosprawność utrudniająca codzienne funkcjonowanie. Najlepszą formą wsparcia społecznego jest rodzina (model rodziny wielopokoleniowej). W dobie obecnych zmian społeczno-demograficznych pomoc rodziny jest często ograniczona – z powodu braku możliwości, a niekiedy niestety i chęci. Bardzo dobrym elementem rehabilitacji społecznej są uniwersytety trzeciego wieku, kluby seniora, kluby zainteresowań, organizacje religijne. Umożliwiają one zawieranie nowych znajomości, zdobywanie wiedzy i umiejętności, udział w kołach zainteresowań, wycieczkach i imprezach kulturalnych. Dostęp do tego typu działalności jest niestety często możliwy tylko dla niewielkiej grupy osób starszych zamieszkujących rejony większych miast i będących w kondycji zdrowotnej umożliwiającej korzystanie z takich zajęć.
Ocena socjalno-środowiskowa ma na celu określenie potrzeb w zakresie opieki i pomocy, zarówno aktualnej, jak i długoterminowej. Powinna być prowadzona z udziałem pracownika socjalnego, pielęgniarki środowiskowej i -jeśli tylko jest to możliwe – rodziny pacjenta.
Niezwykle ważną rolę w zespole geriatrycznym odgrywa pielęgniarka/pielęgniarz. Pielęgniarka/ /pracownik socjalny powinien udzielać podopiecznemu i jego rodzinie wsparcia informacyjnego (konsultacje, doradztwo, przekazywanie podstawowej wiedzy o chorobie, domowych środkach pielęgnacyjnych i leczniczych oraz nauczenie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych), instrumentalnego (kształtowanie umiejętności korzystania ze sprzętu, udogodnień czy środków do pielęgnacji osoby chorej i(lub) niesprawnej) i emocjonalnego (obserwacja i pomoc w określeniu istniejącego problemu, a przede wszystkim poszukiwaniu metod i różnorodnych
Całościowa ocena geriatryczna form ich realizacji). Opieka pielęgniarska powinna być ciągła i skoordynowana – umożliwia poznanie i monitorowanie wszystkich problemów, z jakimi borykają się ludzie starsi. Opiekując się osobami starszymi, pielęgniarka powinna dokonywać bieżącej analizy poziomu sprawności fizycznej i umysłowej oraz sytuacji socjalno-bytowej pacjenta. Dzięki umiejętnemu nawiązaniu kontaktu, zdobywaniu zaufania podopiecznego oraz dużej ilości czasu spędzanego z seniorem ma ona istotne informacje dotyczące sprawności funkcjonalnej podopiecznego. Wymagania dotyczące opieki nad osobami w starszym wieku często wykazują dużą dynamikę zmian – z powodu zmieniającej się kondycji psychofizycznej seniora oraz różnych możliwości (poziomu wydolności opiekuńczo-pielęgnacyjnej) rodziny.
Z czasem większość osób starszych z coraz większym trudem wykonuje bardziej skomplikowane, a następnie zwykłe czynności dnia codziennego – znacznie je ogranicza lub nie jest w stanie w ogóle wykonać. W tej sytuacji, gdy senior wymaga stałej i intensywnej pomocy, której pełna realizacja nie jest możliwa w warunkach opieki domowej i powinna przebiegać w warunkach instytucjonalnych, pielęgniarka/pracownik socjalny wdraża procedury umożliwiające zapewnienie tego rodzaju opieki i uzyskanie pomocy.
Całościowa ocena geriatryczna jest procesem żmudnym i czasochłonnym. Jako absolutne minimum należy przyjąć umiejętność przeprowadzenia przez lekarza rodzinnego i podległy mu zespół następujących elementów oceny osoby starszej:
● ADL
● IADL
● Test „wstań i idź”
● AMTS
● GDS
● Ocena socjalno-środowiskowa.
Rolą lekarza rodzinnego jest koordynowanie działań całościowej opieki geriatrycznej wobec swoich pacjentów. Ocena sytuacji podopiecznego przez pielęgniarkę społeczną i(lub) pracownika socjalnego w zestawieniu z oceną lekarską determinują algorytm postępowania wobec seniora, dlatego też lekarz rodzinny powinien pozostawać w ciągłym kontakcie z innymi pracownikami ochrony zdrowia sprawującymi opiekę nad osobą starszą.
Repetytorium
1. Zdefiniuj