Dietetyka kliniczna. Отсутствует
gdy ilości tej nie da się dostarczyć wraz z dietą, rekomendowana jest suplementacja preparatów tego pierwiastka w postaci chelatów aminokwasowych, wodorofosforanu, octanu, węglanu, cytrynianu, glukonianu lub mleczanu.
Tabela 4.9. Zapotrzebowanie kobiety karmiącej na witaminy i składniki mineralne
AI (adequate intake) – zalecane spożycie.
* Zgodnie ze stanowiskiem Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji zapotrzebowanie na żelazo kształtuje się na poziomie 20 mg, co powinna pokrywać zróżnicowana dieta.
Suplementację należy rozważyć także w przypadku witaminy D. Wykazano, że dobowa dawka 400 IU jest wystarczająca dla odbudowy rezerw w organizmie kobiety karmiącej, jednak u karmiących z niedoborem witaminy D3 w diecie lub z ograniczoną syntezą przez skórę zaleca się dzienną dawkę 800–1000 IU 25(OH)D.
Bezsprzeczne korzyści z suplementacji potwierdzono dla DHA. Jego podaż na wczesnym etapie karmienia wpływa na wspomaganie rozwoju mózgu, wzrost zdolności poznawczych oraz zmniejszenie częstości występowania i przebiegu infekcji układu oddechowego u dziecka. Zgodnie z rekomendacjami polskich towarzystw naukowych u kobiet karmiących zaleca się DHA + EPA w ilości 250 mg/24 h najlepiej w postaci dwóch porcji ryb na tydzień (w tym jedna porcja ryb tłustych) + 100–200 mg DHA/24 h.
4.8.5. Inne ważne aspekty diety kobiety karmiącej
Podaż płynów
Odpowiednia podaż płynów w diecie kobiety karmiącej determinuje ilość produkowanego mleka i powinna wynosić 3 l/24 h (wzrost o 800–1000 ml w stosunku do zapotrzebowania sprzed ciąży). Z uwagi na dbałość o unikanie zanieczyszczeń i czystość mikrobiologiczną kobietom podczas laktacji zaleca się wypijanie wody ze źródeł naturalnych lub mineralnych nisko i średnio zmineralizowanych, niskosodowych (< 20 mg/l) i niskosiarczanowych (< 20 mg/l). Dozwolone jest również spożywanie soków warzywnych i w mniejszej ilości niesłodzonych soków owocowych. Z uwagi na konieczność ograniczenia kofeiny do maksymalnej dawki 300 mg/24 h zaleca się znaczne ograniczenie spożycia kawy, mocnej herbaty i napojów energetycznych.
Stosowanie produktów mlekopędnych
Substancje mlekopędne (tzw. galaktogogi), definiowane jako środki farmaceutyczne lub pochodzenia roślinnego inicjujące i podtrzymujące laktację, stanowią specyficzną grupę produktów, co do stosowania których istnieje wiele wątpliwości. Szczególnie w przypadku ziół, których laktogenne działanie nie jest potwierdzone w wiarygodnych badaniach naukowych, należy rozważyć kwestię bezpieczeństwa i możliwych działań niepożądanych dla dziecka. Do grupy ziół działających mlekopędnie popularnych w Polsce zalicza się kozieradkę, niepokalanek mnisi, drapacz lekarski (bernardynek), koper włoski, szparag lekarski. Ponadto w celu zminimalizowania wzdęć brzucha i pobudzenia trawienia kobiety karmiące często sięgają po mieszanki ziół zawierające biedrzeniec anyż i kminek zwyczajny. Innym popularnym składnikiem o prawdopodobnym działaniu laktogennym jest słód jęczmienny – polisacharydy ściany ziarna jęczmienia zwiększają syntezę prolaktyny. Udokumentowanie doniesień o skuteczności słodu w zaburzeniach laktacji wymaga jednak dalszych badań klinicznych (słód jest bezpieczny, ale brak jednoznacznych rekomendacji).
Redukcja masy ciała a okres laktacji
Wiele kobiet dąży do szybkiej redukcji masy ciała po ciąży, decydując się na stosowanie restrykcyjnych diet hipokalorycznych. Wykazano jednak, że zbyt niska podaż energii (poniżej 1500 kcal/24 h) przekłada się na zmniejszenie ilości produkowanego pokarmu. Należy również pamiętać, że sam proces laktacji samoczynnie powoduje utratę masy ciała rzędu 0,6–0,8 kg/miesiąc w czasie pierwszych 4–6 miesięcy po porodzie, a osiągnięcie masy ciała sprzed ciąży może trwać nawet 12 miesięcy. Dlatego kobietom karmiącym dążącym do utraty masy ciała proponuje się łagodną restrykcję kaloryczną zapewniającą maksymalną redukcję masy ciała o 0,5–1,0 kg/tydzień. Nie zaleca się natomiast stosowania środków wspomagających odchudzanie lub przemysłowych diet niskokalorycznych.
1. Allen L.H.: B vitamins in breast milk: Relative importance of maternal status and intake, and effects on infant status and function.Adv. Nutr. 2012; 3(3): 362–369.
2. Ballard O., Morrow A.L.: Human milk composition: Nutrients and bioactive factors. Pediatr. Clin. North Am. 2013; 60(1): 49–74.
3. Borszewska-Kornacka M.K., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Stand. Med./Pediatr. 2013; 10: 265–279.
4. Budzynska K., Gardner Z.E., Dugoua J.J. i wsp.: Systematic review of breastfeeding and herbs. Breastfeed Med. 2012; 7(6): 489–503.
5. Cox J.T., Phelan S.T.: Bezpieczne odżywianie w czasie ciąży: obiektywna ocena ryzyka. Ginekol. po Dyplomie 2010; 1: 12–18.
6. Czeczot H.: Kwas foliowy w fizjologii i patologii. Post. Hig. Med. Dośw. 2008; 62: 405–419.
7. Farina M., Rocha J.B.T., Aschner M.: Mechanisms of methylmercury-induced neurotoxicity: Evidence from experimental studies. Life Sci. 2011; 89(15–16): 555–563.
8. Food and Agriculture Organization/World Health Organization: Report of the Joint FAO/WHO Expert Consultation on the Risks and Benefits of Fish Consumption. Rome, Food and Agriculture Organization of the United Nations; Geneva, World Health Organization, 2011.
9. Gutaj P., Wender-Ożegowska E., Mantaj U. i wsp.: Maternal body mass index and gestational weight gain and their association with perinatal outcome in women with gestational diabetes. Ginekol. Pol. 2011; 82: 827–833.
10. Hollis B.W., Wagner C.L.: Vitamin D requirements during lactation: high-dose maternal supplementation as therapy to prevent hypovitaminosis D for both the mother and the nursing infant. Am. J. Clin. Nutr. 2004; 80(6): 1752–1758.
11. Horvath A., Koletzko B., Szajewska H.: Effect of supplementation of women in high-risk pregnancies with long-chain polyunsaturated fatty acids on pregnancy outcomes and growth measures at birth: a meta-analysis of randomized controlled trials. Br. J. Nutr. 2007; 98(2): 253–259.
12. Institute of Medicine: Weight Gain during Pregnancy: Reexamining the Guidelines. Washington DC 2009.
13. Jamioł-Milc D., Stachowska E., Chlubek D.: Skutki spożywania trans nienasyconych kwasów tłuszczowych w okresie ciąży i laktacji. Ann. Acad. Med. Stetin. 2010; 56(1): 21–27.
14. Jarosz M. (red.): Praktyczny podręcznik dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
15. Kaźmierczak J., Reszczyńska M., Szymański W. i wsp.: Znaczenie masy ciała matek dla przebiegu porodu oraz adaptacji okołoporodowej noworodków. Perinatol. Neonatol. Ginekol. 2009; 2(4): 266–273.
16. Mania M., Wojciechowska-Mazurek M., Starska K. i wsp.: Ryby i owoce morza jako źródło narażenia człowieka na metylortęć. Rocz. Państw. Zakł. Hig. 2012; 63(3): 257–264.
17. Mumford S.L., Siega-Riz A.M., Herring A. i wsp.: Dietary restraint and gestational weight gain. J. Am. Diet. Assoc. 2008; 108(10): 1646–1653.
18. Normy żywienia dla populacji Polski 2017, https://ncez.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/normy-zywienia-2017.
19. Olafsdottir A.S., Skuladottir G.V., Thorsdottir I. i wsp.: Maternal diet in early and late pregnancy in relation to weight gain. Int. J. Obes. 2006; 30(3): 492–499.
20. Omanwa K., Zimmer M.,