Twój psychologiczny autoportret. Lois B. Morris
zaburzeń osobowości. Innymi słowy, jeżeli test da wysoki wynik w aspekcie Czujnym, znaczy to tyle, że jesteś osobą wybitnie Czujną – w żadnym razie nie znaczy to, że cierpisz na paranoidalne zaburzenie osobowości. Silny aspekt któregokolwiek z czternastu typów może być dla ciebie zarówno korzystny, jak i szkodliwy, nie wskazuje jednak, że jesteś „zaburzony”. Tylko wykwalifikowany psychiatra czy inny specjalista zdrowia psychicznego może postawić diagnozę. Jeżeli opis któregoś z zaburzeń nasuwa ci podejrzenie, że ty albo ktoś z twoich bliskich może na nie cierpieć, zasięgnij opinii fachowca (powiemy o tym więcej w rozdziale ostatnim).
Do rozdziałów traktujących o poszczególnych typach osobowości można podejść na wiele sposobów. Możesz czytać je w kolejności wyznaczonej przez twój autoportret osobowości albo po kolei, od typu Sumiennego do Poważnego. Bez względu na kolejność zalecamy jednak przeczytanie wszystkich rozdziałów, i to z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze, rozpoznasz w nich wiele osób, które przewinęły się przez twoje życie; będziesz mógł dowiedzieć się, jak z nimi postępować albo dlaczego nigdy ci się z nimi nie układało.
Po drugie, możesz dowiedzieć się wielu rzeczy o sobie i swoich związkach, zapoznając się nie tylko ze swoimi aspektami dominującymi, ale także tymi, które w twej osobowości odznaczają się słabo lub są nieobecne. Oto przykład: związek Duncana L. i jego żony Sharon przeżywa ciężki kryzys. Stale ze sobą walczą, głównie o pieniądze. „Jesteś taki skąpy! – krzyczy Sharon. – Żałujesz pieniędzy nawet na odrobinę rozrywki. To nie do zniesienia! I wciąż się zamartwiasz. Na miłość boską, Duncan, wyluzuj się trochę!”.
Duncan wykonuje test autoportretu osobowości i dowiaduje się nie tylko, że w jego profilu dominuje aspekt Sumienny, ale również że aspekt Dramatyczny jest słabo zaznaczony. Poważny udział typu Sumiennego sprawia, że Duncan lubi porządek, jest zorganizowany, oszczędny, drobiazgowy i myśli racjonalnie. Znikoma domieszka typu Dramatycznego oznacza, że jest skłonny lekceważyć kwestie emocjonalne i towarzyskie, życiowo ważne dla jego żony. Inteligencja podpowiada mu, że on i Sharon używają zupełnie innych języków. On myśli i mówi głową – ona zaś sercem. Możliwe, że ich kłopoty mają mniej wspólnego z pieniędzmi, a więcej z potrzebą „przetłumaczenia” ich odmiennych typów osobowości na język zrozumiały dla obojga.
Autoportret osobowości dla par
Test przeprowadzany samemu jest z konieczności jednostronny. Jeśli chodzi o to, jak się czujesz i co myślisz, nie ma lepszego eksperta niż ty, ale twoi bliscy mogą dodać coś do opisu twojego zachowania. Żeby postawić możliwie adekwatną diagnozę, psychiatrzy często zasięgają informacji o zachowaniu pacjenta u jego współmałżonka lub innych członków rodziny.
Partnerzy mogą spróbować stworzyć sobie nawzajem portrety osobowości, traktując to jako ćwiczenie we wzajemnym zrozumieniu. W tym celu niech każde z was wypełni kwestionariusz za partnera, odpowiadając na pytania w sposób odzwierciedlający we własnym przekonaniu jego postawę i zachowanie. Potem porównajcie rezultaty z wynikami testów, jakie przeprowadziliście sami dla siebie. Twoja wersja portretu osobowości partnera pokazuje jedynie, w jaki sposób t y widzisz go i oceniasz – jeśli jednak potraktujesz tę informację z zainteresowaniem i uwagą, może się okazać bardzo użyteczna.
Niekiedy ćwiczenie to ujawnia istnienie ślepych plamek – wszyscy je mamy. Na przykład niektórzy ludzie typu Wygodnego potrafią tak się pogrążyć we własnych sprawach, że nie uświadamiają sobie, iż inni odbierają to jako nieżyczliwość. Sami mogą być przekonani, że robią wszystko, o co się ich poprosi. Przedstaw więc partnerowi swoje wyniki, mówiąc: „Oto jak cię widzę”, po czym omówcie wasze odmienne spojrzenia. Następnie poproś, by partner wypełnił kwestionariusz za ciebie i przekonaj się, gdzie leży twoja własna ślepa plamka.
Niezależnie od tego, czy odważycie się wypełniać test za siebie wzajemnie, spróbujcie przedstawić oba wasze profile osobowości na jednym wykresie, używając różnych kolorów lub rodzajów linii. Może to być interesującym i odkrywczym doświadczeniem. Otrzymacie wyraziste porównanie waszych typów osobowości – jak bardzo się różnicie lub jak bliscy siebie jesteście w czternastu odrębnych obszarach. Dalej w tym rozdziale powiemy więcej o interpretowaniu wyników testu w przypadku pojedynczych osób, par i grup.
Sylwetki i historie życia, prawdziwi ludzie i „typy”
Do zilustrowania typów osobowości i ich różnych kombinacji wykorzystaliśmy przykłady około stu pięćdziesięciu rzeczywistych osób. Dla każdego rozdziału wybraliśmy jednostki, w których osobowości szczególnie silnie odznacza się dany typ (a niekiedy zaburzenie). Tak więc w rozdziale 5 przedstawimy Sargenta, bardzo Pewnego Siebie reżysera teatralnego; pokażemy, w jaki sposób jego osobowość wpłynęła na zawierane przez niego związki, w tym dwa poprzednie małżeństwa i obecny romans ze znaną tancerką. Dla wygody i lepszej czytelności obrazu odnosimy się do Sargenta jak do wzorca osoby Pewnej Siebie – aczkolwiek w rzeczywistości nie ma czegoś takiego jak czysty typ osobowości. Nikt nie ma osobowości tylko jednego typu, o czym przekonacie się z własnego autoportretu. Każdy, także Sargent, ujawnia pewien układ aspektów, w którym dominuje jeden lub dwa z nich. Kiedy więc mówimy o „osobie danego typu”, mamy na myśli jednostkę, w której osobowości aspekt ten wyraźnie dominuje.
Być może w twoim własnym autoportrecie osobowości żaden z typów nie będzie wyróżniał się tak jaskrawo, jak u przykładowych osób, o których mowa w następnych rozdziałach. Pod koniec tego rozdziału znajdziesz wskazówki, jak interpretować uzyskane w teście rezultaty. Jeżeli postanowisz najpierw przeczytać książkę, a dopiero potem poddać się testowi, będziesz w rozmaitym stopniu identyfikował się z każdą z omawianych postaci. To, z jak silnym przekonaniem wykrzykujesz: „To o mnie!”, daje pewne wyobrażenie o sile danego aspektu w twoim ogólnym wzorze osobowości.
Jeśli zaś chodzi o Sargenta i wiele innych postaci z następnych rozdziałów, to ich sylwetki i historie życia oparte są na faktach. By chronić prywatność tych osób i uszanować tajemnicę lekarską, zmieniliśmy ich imiona i starannie zatarliśmy wszystkie szczegóły ich prawdziwej tożsamości i głęboko osobistych historii.
Na wypełnienie formularza autoportretu osobowości powinniście przeznaczyć od pół do jednej godziny. Z całym szacunkiem dla tych, którzy projektują łatwe i szybkie testy badania osobowości – ujęcie wszystkich jej warstw jest procesem z natury skomplikowanym. Postaraliśmy się, by nasz autoportret osobowości był możliwie prosty (testowaliśmy go nawet na dzieciach). Nie jest więc trudny, tyle że nieco czasochłonny. Nie żałuj czasu na przemyślenie wszystkich stu siedmiu pytań i odpowiedz na nie możliwie dokładnie i uczciwie. Twój autoportret będzie na tyle prawdziwy, na ile prawdziwe były twoje odpowiedzi.
Pytania są bardzo osobiste, przeprowadzaj więc test na osobności i nie ujawniaj nikomu odpowiedzi. W trakcie wypełniania kwestionariusza nie konsultuj z nikim swych odpowiedzi (choć później możesz co bardziej interesujące pytania omówić z bliskimi). Żeby ułatwić zachowanie poufności, oddzieliliśmy kartę odpowiedzi od samego kwestionariusza (informacja o możliwości uzyskania jej kopii lub wersji komputerowej znajduje się na s. 12).
Gdy wykreślisz już autoportret swojej osobowości, nie wahaj się pokazać go innym, a nawet porównywać rezultaty. Być może nie masz ochoty dzielić się z innymi ludźmi szczegółami swojego życia prywatnego, o które pyta kwestionariusz, ale sam autoportret jest czymś, z czego powinieneś być dumny. Jest jedyny w swoim rodzaju, niepowtarzalny. To jesteś ty sam.