Twój psychologiczny autoportret. Lois B. Morris
by pokazać się towarzystwu w najlepszym świetle.
Rozważenie przeciwstawnych aspektów o podobnej sile w twoim wzorze osobowości może ci również pomóc w rozpoznaniu tej strony twojej psychiki, którą starasz się ukryć, a czasem nawet zanegować. Jeżeli jesteś, powiedzmy, głównie człowiekiem Sumiennym (osobą nadzwyczaj odpowiedzialną i poprawną) z silnym aspektem Awanturniczym (kochającym wyzwania i ryzyko), to mnóstwo energii może cię kosztować zwalczanie „eskapistycznych” marzeń, by rzucić pracę i wypuścić się w roczny lub dwuletni rejs dookoła świata. Ta tęsknota, by stać się wolnym duchem, nigdy cię nie opuści. Zmierz się z nią – jest częścią ciebie. Zamiast mówić sobie, że „powinieneś” dbać o karierę w swoim nudnym zawodzie (ludzie Sumienni mają mnóstwo takich „powinności”), przyjm do wiadomości, że nigdy nie znajdziesz satysfakcji, dopóki będziesz karać swojego wewnętrznego Awanturnika, zamiast dojść z nim do porozumienia.
Aspekty najmniej dla ciebie charakterystyczne także wiele mówią o twojej osobowości i o przebiegu twego życia. Osoba wybitnie Nie-zwyczajna idzie przez świat wsłuchana w swój wewnętrzny rytm; zagłębiona we własnej duchowości, z trudnością dostosowuje się do konwencjonalnych opinii i zasad postępowania. Jeśli ma znikomy albo nie ma wcale aspektu Sumiennego, nie powinna brać pod uwagę nawet bardzo atrakcyjnej propozycji pracy czy związku, w których musiałaby swoje poglądy, zainteresowania czy styl życia podporządkować konwencjom.
Inny przykład: ktoś, kto jest silnie Zmienny Emocjonalnie, uwielbia spontaniczność. Natomiast ludzie Czujni, przeciwnie, zawsze domyślają się u innych ukrytych motywów. Dla osoby Zmiennej pozbawionej aspektu Czujnego byłoby z korzyścią, gdyby przed oddaniem się zabawie zastanowiła się nad intencjami swego towarzystwa.
Przestudiuj swój wykres i spróbuj znaleźć w nim mocne strony, z których dotąd nie zdawałeś sobie sprawy. Aspekty dominujące w twojej osobowości dają się poznać i tobie, i innym. Niektóre jednak z tych bardziej umiarkowanych mogą kryć w sobie nieoczekiwane atuty. Jeżeli jesteś osobą silnie Wygodną, to sam pewnie wiesz, jak trudno ci zabrać się do roboty i wykonać ją w terminie. Odkrycie, że masz także umiarkowaną domieszkę typu Pewnego Siebie może uświadomić ci twoją wrodzoną ambicję, odporność na frustracje oraz wytrwałość w dążeniu do celu. Ludzie skrajnie Sumienni często sprawiają wrażenie niewrażliwych uczuciowo. Ich partnerów doprowadza do rozpaczy fakt, że nigdy nie słyszą od nich dwóch prostych słów: „Kocham cię”. Kiedy jednak osoba Sumienna stwierdzi u siebie choćby umiarkowany aspekt bardziej emocjonalny (np. Dramatyczny albo Wrażliwy), może odkryć w sobie ukryte zasoby uczuciowości i zrobić z nich użytek.
Dalsze przydatne informacje możesz uzyskać, analizując wspólne kluczowe sfery swoich głównych aspektów; sens sfer objaśnialiśmy w poprzednim rozdziale (zobacz też tabelkę na s. 38), a szczegółowo omawiamy je w poszczególnych rozdziałach. Zwróć uwagę, w jakim stopniu twoje najsilniejsze aspekty pokrywają się wzajemnie w swoich sferach kluczowych. Jeżeli jesteś na przykład osobą przede wszystkim Dramatyczną, Wrażliwą oraz Oddaną, to zauważysz, że kluczowa dla tych trzech typów jest sfera związków. Możesz nie zdawać sobie sprawy z tego, jak bardzo polegasz na opinii innych ludzi o tobie. Może odkrycie to zachęci cię do skupienia się na własnej opinii. I na odwrót, ktoś, kto jest przede wszystkim osobą Samotniczą, Nie-zwyczajną oraz Wygodną – są to typy z kluczową sferą Ja – zechce być może popracować nad umiejętnością spojrzenia na sprawy z punktu widzenia innych.
Jak interpretować wykresy: wskazówki dla par i grup
Osoby, które chcą zrozumieć i wzmocnić swoje wzajemne związki – w małżeństwie, rodzinie, grupie terapeutycznej, wśród kolegów i współpracowników – mogą na wiele sposobów zestawiać swoje wykresy.
Porównując aspekty dominujące poszczególnych członków grupy, odkryjecie być może zarówno uderzające różnice, jak i wyraźne podobieństwa funkcjonowania w sześciu podstawowych sferach życia. Jak już wspomnieliśmy w rozdziale 1, jest rzeczą arcyludzką stawiać podobieństwa ponad różnicami i winić drugą osobę za to, że zabiera się do rzeczy „niewłaściwie”. Porównywanie wykresów jest sposobem na to, by ujrzeć różnice jako pochodną naturalnej i zrozumiałej różnorodności jednostek ludzkich. Lektura odpowiednich rozdziałów dostarczy wam później szczegółowych informacji o wpływie każdego z aspektów osobowości na poszczególne sfery życia i konfliktach, których można się spodziewać między ludźmi o różnych typach dominujących.
Na przykład, jak już napomykaliśmy, oczywistym źródłem problemów jest kontrast między ludźmi Dramatycznymi i Sumiennymi. Ci drudzy, schludni, logiczni, drobiazgowi aż do perfekcjonizmu, nie znajdują wspólnego języka z osobami Dramatycznymi mającymi barwną, uczuciową, twórczą i nieuporządkowaną naturę. W życiu rodzinnym osoba Dramatyczna często czuje się zraniona i odrzucona, ponieważ Sumienny partner nie okazuje jej żadnych uczuć. Ten z kolei złości się, że współmałżonek nie przejmuje się stanem konta i nie raczy zachować dokumentów podatkowych, a jego zmienne humory go drażnią. W pracy człowiek Sumienny pragnie mieć wszystko pod kontrolą i zrobione tak, jak on chce, często w sposób przesadnie drobiazgowy. Tymczasem osoba Dramatyczna działa najsprawniej wtedy, gdy pozwoli się jej kierować intuicją, a nie logiką, i wybaczy brak cierpliwości dla detalu.
Każdy z następnych czternastu rozdziałów zawiera wskazówki, jak postępować z ludźmi o danym typie osobowości. U podstaw tych porad leży następująca zasada: jeśli zaakceptujesz fakt, iż każdy jest inny, i uporządkujesz różnice i podobieństwa między wami w kategoriach typów osobowości, to wkrótce znajdziesz drogę do współpracy, kompromisu i współżycia.
Jak własną osobowość można postrzegać jako system składający się z różnych, niekiedy przeciwstawnych aspektów, tak i parę albo grupę można traktować jako złożony system typów osobowości. Podane w tej książce informacje pomogą ci w znalezieniu sposobów na ulepszenie funkcjonowania tego systemu. Często już samo źródło konfliktu wskazuje rozwiązanie. Wróćmy do przykładu osób Sumiennej i Dramatycznej – sytuacji niezwykle powszechnej. Choć ich typy są od siebie oddalone o całe kontynenty, to kiedy uda im się pogodzić z zasadniczymi różnicami, jakie ich dzielą, często tworzą udany i zrównoważony związek. Osobnik Sumienny, suchy i logiczny, może nauczyć się cenić przeżycia, jakich pośrednio dostarcza mu bogate życie emocjonalne partnera Dramatycznego, ten zaś może docenić porządek i bezpieczeństwo, które z korzyścią dla obojga zapewnia osoba Sumienna.
Pamiętaj, że autoportret pokazuje tylko, jaki jesteś; nie wypowiada się na temat, co jest w tobie „złego” i co powinieneś zmienić, by być „w porządku”. Celem interpretacji wykresów w kontekście grupowym nie jest zmiana niczyjej osobowości ani zmuszenie partnera, by dopasował się do twojego stylu życia. Użyj autoportretu osobowości, by poznać siebie i innych, a dzięki tej wiedzy rozwiązać gnębiące was problemy i pogłębić wzajemne zrozumienie, co będzie z korzyścią dla wszystkich.
Obserwowanie rozwoju i przemian
Autoportret twojej osobowości nie jest wyryty w kamieniu. Jest tak samo żywy jak ty. Byty organiczne zmieniają się z dnia na dzień. Choć więc twój ogólny wzór prawdopodobnie pozostaje niezmienny – w każdym razie w krótszych okresach – to stopień intensywności każdego typu w tym wzorze może ulegać zmianom w zależności od tego, co dzieje się w twoim życiu. Jeżeli akurat rozstałeś się