Od kultury "ja" do kultury "siebie". Roma Sendyka

      2

      Słowa „reflexive” i „reflective” są tłumaczone na język polski często za pomocą tego samego przymiotnika – refleksyjny. Chciałabym rozróżnić te dwa terminy. Oba mają „podwojoną referencję”, w dodatku bardzo zbliżoną. „Reflective” oznacza „akt kognitywny”, „refleksję” w sensie namysłu, medytacyjność, ale także „zdolność odbijania”, np. promieni słonecznych; „reflexive” konotuje akt zwrotu, sugeruje cyrkularną relację. Gillie Bolton w tomie Reflective Practice (G.E.J. Bolton, Reflective Practice: Writing and Professional Development, SAGE Publications, Los Angeles 2010, s. XIX) rozpodobnia interesujące mnie terminy w następujący sposób: „reflection” oznacza “zdolność do głębokiego namysłu”, „reflexivity” – „umiejętność zewnętrznej oceny siebie”. Sytuację w języku polskim wyjaśnia Elżbieta Hałas: „W języku polskim ‘refleksyjność’ pojawiła się w przekładach angielskiego słowa reflexivity (by ograniczyć się tylko do literatury anglosaskiej) w znaczeniu innym, ale nie zawsze dostatecznie wyraźnie odróżnianym od wcześniejszego użycia wyrażenia refleksyjność, pochodzącego od ‘refleksji’ jako aktu podmiotu, a więc np. jako ‘refleksyjność poezji’. Angielskie reflexivity, w przeciwieństwie do angielskiego reflexion (a także angielskie reflectivity) jest słowem nowym, które pojawiło się w XX wieku najpierw w odniesieniu do własności relacji zwrotnej, by przeniknąć następnie do języka nauk społecznych, w którym miesza się nieustannie przeciwstawianie pojęć refleksji i refleksyjności, bądź to ich współwystępowanie” (E. Hałas, Refleksyjność jako zasada i problem teorii społecznej, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2011, nr 2, s. 192). Proponuję tu więc nie dość jeszcze osadzone w polszczyźnie słowo „refleksywny” dla oddania „zwrotnego” charakteru zjawisk.