Slagoffer. François Smuts
Gee jy om as ek jou ’n paar vrae vra om agtergrond te kry?”
“Nee. Nee, natuurlik nie.”
“Kom ons begin by jou mediese geskiedenis. Ek sien jy is een en twintig jaar oud. Het jy broers of susters?”
“Nee.”
“Waar is jy gebore?”
“Madrid.”
“Madrid? In Spanje?”
Amperse glimlag, asof sy al dikwels die reaksie gekry het.
Sy het verduidelik dat haar pa een van die eerste bruin diplomate was wat oorsee gestuur is. Waar hy haar ma, ’n Madrileen, ontmoet het en met haar getrou het.
Dawid het met haar deur die res van haar mediese geskiedenis gegaan: kindersiektes (die gewone), operasies (geen), ongelukke of ander redes om ’n breinbesering te vermoed (geen), allergieë (geen) en so aan. Haar ontwikkelingsgeskiedenis was nie merkwaardig nie, behalwe dat sy op ’n paar plekke op skool was omdat haar pa in die diplomatieke diens was. Haar ma is oorlede toe sy twaalf was. Sy het haar eie lewe geneem.
“Het sy lank depressie gehad?”
“Ek weet nie. Ek onthou net daar was baie spanning in die huis. Maar ek was te klein om te weet hoekom.”
“Het jy nooit met jou pa daaroor gepraat nie?”
“Ek het al probeer, maar hy sê net dat my ma nie ’n gelukkige vrou was nie. My pa praat nie baie nie. Veral nie oor homself nie.”
“Weet jy hoekom dit is?”
“Want my pa … my pa is een vir wie idees belangriker is as mense. Dit was eers die struggle en toe was dit die politiek. Hy’s gedurig aan die beweeg. Daar’s gedurig nóg ’n konferensie, nóg ’n onthaal, nóg ’n besoek van mense wat ek nie ken nie. En vandat hy DG van buitelandse sake is, gaan dinge net vinniger. Nou’s daar nog oorsese reise ook.”
Eva het self in haar tienderjare gesukkel met depressie en angstigheid. Maar sy het ses maande lank medikasie daarvoor gebruik en dit het redelik vinnig opgeklaar. Sy kon nie meer onthou watter medikasie dit was nie.
Sy het matriek geskryf by ’n privaatskool in Pretoria en toe, ná twee jaar in Spanje, Stellenbosch toe gekom om musiek te studeer – omdat dit die enigste universiteit is wat klassieke kitaar aanbied en omdat daar in Kaapstad ’n groep is wat flamencodanse doen.
“Terug na jou wortels toe?”
“Jy sou seker so kon sê.”
“Maar natuurlik heelwat meer as dit.”
“Natuurlik.”
“En doen jou studies wat dit op die blikkie gesê het?”
“Ek weet nie. Dis moeilik om te sê. Ek skat dis nog te vroeg om te weet.”
Rigtingbedonnerd. Twyfel oor die studies. Afwesige pa. Ma wat haar eie lewe geneem het. Waarskynlik depressie.
“Vertel my van die res van jou familie.”
Sy het met haar duim en wysvinger aan haar onderlip geraak, ’n rukkie gehuiwer. “Daar’s nie veel om te vertel nie. My pa se ouers is albei oorlede. My pa het twee broers wat in Kaapstad woon, maar ons het min kontak. Hulle … hulle is met dwelms en dinge deurmekaar. Ek ken nie my ma se familie nie.”
“Is jou pa weer getroud?”
“Ja, so ’n jaar of drie gelede.”
“En …?”
“Ek is nie mal oor sy nuwe vrou nie, maar ons kom oor die weg. Sy was geskei, maar het nie … kon nie kinders hê nie.”
“En het jy vriende?”
“Eben.” Sy’t geglimlag, ’n binnebeeld gesien. “Eben Benade.”
“Vertel my van hom.”
“Hy swot saam met my. Klavier. Hy’s is sag en snaaks en dierbaar.”
“Is daar iets meer as vriendskap?”
“Genade, nee.” ’n Oomblik se twyfel, ’n ligte frons. “Ek hoop nie so nie. Ek dink nie so nie. Ek wonder soms of hy gay is.”
“Vriendinne?”
“Nee. Ek verkies eintlik maar my eie geselskap.”
Iets het gepla.
“En liefdes?”
Sy het weggekyk. Weer ’n binnebeeld gesien.
Toe kyk sy reguit na hom met oë wat blink. “Dis deels hoekom ek hier is.”
Sy het hom vertel van Jacques Cilliers. Seun van ’n wynlegende, dosent in publiekreg. Vleispaleis. “Hy’s ’n mooi man. ’n Baie mooi man.” Wat sorgeloos wei onder studente, sy modelvrou en twee kindertjies ten spyt.
Jacques Cilliers het haar by ’n studentekonsert gesien en haar ná die tyd opgesoek. Haar vir koffie genooi, toe vir ete en toe na sy woonstel in Kerkstraat. Hulle het vir twee weke ’n verhouding gehad voordat sy uitgevind het dat hy getroud is.
“Toe eers?”
Sy het stilgebly, na woorde gesoek.
Toe: “Ken jy die idee van die duende?”
“Nee. Wat is dit?”
“Dis moeilik om te verduidelik. Mens kan dit eintlik nie verduidelik nie. Dis Spaans vir die donker, ondergrondse dinge wat uit die kunstenaar se binneste voortkom met ’n krag wat die gehoor aangryp en roer. Dis om te probeer om met die chaotiese goddelike in jou kontak te maak, en dit oor te dra.” Fyn hande wat saam beduie. Oë soekend na syne. “Mens sien duende in die beste flamenco en Goya se skilderye. Om duende na te jaag is om met jouself te veg tot die dood, soos ’n matador en ’n bul. Dis om die dood met ’n rooi mantel uit te daag en te kyk of jy iets moois kan maak uit sy poging om jou onderstebo te storm. Dis om jou aan die liefde oor te gee sonder om te wonder, te reageer op jou bloed. En dan kuns daaruit te maak.”
Sy het gehuiwer. “Ek verduidelik nie baie goed nie, nè?”
“Probeer jy die … duende uitleef?”
“Ek dink nie mens kan dit sommer net doen nie. Ek probeer. Kry dit vir seker nie altyd reg nie. Want die duende is nie iets wat jy met ’n metode vind nie. Dis iets wat jy soek. Iets wat jy … jy sit jouself in situasies waar die duende jóú sal vind en dan hoop jy.”
“Is dit deel van die rede hoekom jy musiek kom swot het?”
“Ja. Ek voel iets in my bloed wat anders is, iets wat ek moet gehoorsaam.”
“En dis ook hoekom jy nie gewonder het of Jacques Cilliers getroud is nie?”
“Ja. Eers leef, dan dink. Die duende duld nie die rede nie.”
“Wat het jy gedoen toe jy uitvind hy’s getroud?”
Aanvanklik niks, het sy vertel. Maar ná drie maande het hy eendag van haar afgerol en gesê: “My lyf is moeg vir joune.”
Sy voël gaan afwas, aangetrek sonder om na haar te kyk en uit haar woonstel geloop. Uit haar lewe. Sy was te geskok om dadelik te reageer.
Sy het hom herhaaldelik gebel, maar geen reaksie gekry nie. Sy het verskeie kere op haar fiets verby sy huis gery, maar hom nooit gesien nie. Sy het hom selfs een keer buite sy klas ingewag, maar hy het haar geïgnoreer asof sy geld aan die bedel was. Uit woede het sy toe sy vrou gebel. Sy was nog kort in haar storie in toe die vrou haar onderbreek met: “Hoe oud is jy?” En toe: “Welkom in my wêreld, skattebol. Tyd vir grootword.” En aflui.
Eva het gereik na die sneesdoekies op Dawid se lessenaar. ’n Ruk net so gesit, ingedoke soos ’n duif in die reën.
Hy het haar gelaat vir ’n wyle.
“En nou het jou duende jou op die vlakte