Ena Murray Omnibus 26. Ena Murray
kyk op die opstandige oumensgesiggie af en sug saggies.
“Ek is jammer oor vanoggend, tante. Ek was seker ’n bietjie te kwaai. Ek hoop u sal my vergewe. Asseblief?” Sy is bewus van ’n gestalte wat by die voetenent van die bed verskyn, maar gee voor dat sy niks oplet nie. “Ons wil u net só graag gesond maak, tant Liefie. Ek wil hê u moet dit onthou.” Dan eers draai sy haar na die ander persoon. “Dankie, suster. Ek wou net ’n paar woorde met tant Liefie praat.”
Sy stap weg, wetende dat die twee vroue haar verbaas agternakyk.
Toe sy by die deur uit is, laat tant Liefie dan ook onomwonde hoor: “So by my kool! Ek sou nooit kon dink dat daardie geitjie kan sê sy is jammer nie. Raai, sy het nogal ’n oomblik lank skoon lieftallig gelyk.”
Ook suster Dreyer is verbaas en, ja, effens ongemaklik. Dan skud sy haar skouers. Wat maak dit saak as sy gehoor het? Dis die waarheid!
Anmar draai regs in die verbindingsgang tussen die hospitaal en die verpleegsterstehuis, swaai weer ná ’n paar treë links en stap by haar woonstel in. Sy is nie vanmiddag lus vir eet nie. Daar is ’n vreemde matheid in haar toe sy kombuis toe stap om vir haar net ’n koppie tee te maak. Sy weet dat dit nie ’n fisieke moegheid is nie. Sy het die hele naweek in haar woonstel omgeluier, eintlik omverveel, om heeltemal eerlik te wees.
Nee. Dis ’n matheid van die gees, besef sy, en vanmiddag erken sy ruiterlik teenoor haarself dat dit al baie lank is dat sy hierdie matheid in haar omdra; ’n lewensmoegheid wat al swaarder op haar druk. Vyf jaar om presies te wees.
Tot dusver het sy dit reggekry om dit te ignoreer; te versmoor in haar werk. Suster Elsa Dreyer is honderd persent reg. Sy ken net een paadjie – van haar woonstel hospitaal toe en terug. Sy ken Kruisrivier se mense – want die een of ander tyd beland die meeste maar in die hospitaal – maar daar is in vyf jaar nog geen vriendskapsbande tussen haar en hierdie klein gemeenskappie gesmee nie.
Aan die begin het sy die mense doelbewus vermy. Sy het baie duidelik getoon dat sy nie belang stel om saam te kuier nie, en Kruisrivier het hom onttrek. Nou, ná vyf jaar, smag sy soms daarna om vriende te hê na wie sy kan stap om ’n bietjie te gesels, of by wie sy ’n vry naweek kan deurbring. Sy sal graag ’n bietjie wil wegkom van die hospitaal af, maar ná soveel jare van eiesinnige terughouding stel die mense van Kruisrivier nie meer belang nie. Hulle aanvaar dat sy haar pad alleen stap.
Daarom is die gemis aan Oudokter so geweldig. Sy weet dat die hele Kruisrivier hom mis, maar sy mis hom soveel méér. Want dit was net teenoor Oudokter dat sy soms kon ontdooi. Hy het die kuns verstaan om agter haar masker van ongeërgdheid en die houding van ek-lewe-alleen-en-ek-het-niks-van-jou-nodig-nie in te kyk en haar vreeslike eensaamheid raak te sien.
Broksgewys het hy kykies gekry agter die sluier van bekwame afsydigheid wat sy om haar getrek het. Hy is die een mens op Kruisrivier wat weet van haar vernedering en die hartseer van vyf jaar gelede.
Haar verlange na die ou man met die sagte, begrypende oë en die kalm, bedaarde stem raak byna te veel op hierdie oomblik. Niemand op Kruisrivier sou ooit kon raai hoe sterk die pragtige matrone van hul hospitaal oor hul geliefde Oudokter voel nie. Niemand weet eens dat dit hy is wat haar voete weer op ’n nuwe pad geplaas het toe die een waarop sy was skielik voor haar die afgrond in verdwyn het nie. Niemand weet van daardie bitter tyd toe eensaamheid en hartseer haar wou verteer en sy haar in haar woonstel opgesluit het sodra sy van diens af gekom het nie; dat dit Oudokter was wat dikwels in daardie tyd ongenooid maar vrymoedig kom aanklop het net om ’n “bietjie te kom gesels”.
Dit was gedurende daardie geselsies, wat sy eers so onwelkom gevind het maar wat later soveel vir haar begin beteken het, dat sy Oudokter leer ken het. Baie beter leer ken het as die res van Kruisrivier, wat gedink het hulle weet alles van hom af. Hy het nooit ingedring in haar leed nie, maar oor sy eie smart gepraat, vrymoedig, met ’n getemperde hartseer, ’n berustende weemoed.
Aan die begin het hy haar vertel van sy eensaamheid, daardie skrynende, ontroosbare hartseer toe hy sy lewensmaat ná ’n paar kort jare verloor het; van die jare wat daarop gevolg het en die gemis wat net altyd meer en nie minder geword het nie. Ook van sy seun het hy haar baie vertel; van sy kinderjare, die ambisies wat hy vir hom gekoester het, die trots en vreugde wat die kind vir hom gebring het. Paul van Drüten het pas oorsee vertrek vir verdere studie toe sy op Kruisrivier aangekom het. Sy het hom nog nooit ontmoet nie, want haar jaarlikse verlof het altyd saamgeval met die besoeke wat Paul vanuit die buiteland aan sy pa gebring het.
En nou is Oudokter uiters siek en sy seun het uit die buiteland teruggekeer. Dis of die kalm stroom waarin haar lewe vyf jaar gelede begin vloei het meteens ’n versnelling toon, ’n rimpeling van onrus waarvan sy nie hou nie, maar wat sy ook magteloos is om te verhoed.
Die nuus dat Oudokter nie verdere terugslae ondervind het nie en nou buite gevaar is, laat die hele Kruisrivier ’n sug van dankbare verligting slaak.
“Paul sê dis ’n uitgemaakte saak dat sy pa nooit weer sal kan praktiseer nie,” sê Naas Faure waar hulle almal in die matrone se kantoor vergader nadat die operasielys afgehandel is.
“Ons sal moet begin adverteer,” sê Karel Brits bekommerd.
“Ja. Ons sal móét hulp kry. Die hospitaalraad sal moet sit, matrone. Ons moet ’n nuwe superintendent aanstel.”
Sy knik net, haar gemoed op hierdie oomblik te vol. Sy hou haar gesig afgewend, en weer is die maskeragtigheid van haar mooi gelaat misleidend.
Mag, sy is darem ’n snaakse soort mens, dink Karel Brits by homself. Ons is almal hewig ontsteld oor Oudokter en die ontwrigting, maar dit lyk nie of dit haar juis skeel nie.
Op die ingewing van die oomblik besluit sy om die naweek na ’n vakansieplaas ’n paar kilometer buite Kruisrivier te vlug. Miskien sal sy daar in die stilte van die veld die pad voor haar sien oopgaan. Want sy weet sedert Oudokter se hartaanval het haar lewe ook dramaties verander. Sy siekte het ’n swenk in haar reguit paadjie veroorsaak; die ongekompliseerde pad waarop sy vyf jaar lank so rustig aangestap het, onverwags versper.
Miskien het Oudokter met sy versiendheid al voor sy aanval reeds van hierdie swenk in die pad geweet, want die aand net voor hy siek geword het, het hy weer so terloops by haar woonstel ingestap. Sy het soos altyd vir hulle lekker sterk koffie gaan maak, en toe het hy gesê: “Anmar, dis tyd dat jy besef dat jou lewe nie só kan voortgaan nie. Jy is nog jonk. Jy kan nie vir altyd vir die lewe wegkruip nie.”
Sy het onwillig opgekyk, wetend dat hy gelyk het, maar te koppig en bang om dit te erken. “Ek is tevrede met my lewe, dokter. Ek werk baie lekker hier en solank u tevrede is met my werk . . .”
“Kind, moenie met my om die bos probeer spring nie. Jy bedrieg my net so min as wat jy jouself bedrieg. Vyf jaar is lank genoeg vir rowe om te vorm en vir wonde om te genees. Jy, as bekwame verpleegster, weet dat selfs die ergste wonde op ’n dag genees sodat slegs die letsels oorbly. Jy was lank genoeg in die hospitaal – en ek praat nie van Kruisrivier s’n nie.”
Sy het swyend gesit, net haar kop geknik. Soos altyd het hy gelyk gehad. Sy het na Kruisrivier gevlug met wonde wat rou en seer was, diep wonde aan haar hart en gees – só diep dat sy daaraan wou beswyk. Maar vyf jaar is verby, vyf jaar waarin sy in “die hospitaal” was, soos Oudokter dit gestel het, en op daardie oomblik het sy met ’n skok besef dat die ou, dowwe pyn lankal nie meer daar is nie en dat haar gedagtes lankal opgehou het om terug te dwaal na die verlede. Toe het sy opgekyk, ligte verbasing in haar oë, en ook dankbaarheid.
Oudokter het begrypend geknik. “Dis reg, my kind. Dis verby. Jy is gesond. En nou moet jy weer aanstap.”
“Maar hoe?” Die woorde het byna pleitend uitgekom, want sy was te lank in die skaduwees van gister om sommer te weet hoe om weer in die sonlig uit te stap en dit te geniet. Sy het so gewoond geraak daaraan om alleen te leef, om weg te skram van mense en van emosie.
“Ons sal aan ’n plan dink. Natuurlik sal ek jou nie hier wil verloor nie, maar dit sal baie selfsugtig van my wees om jou terug te hou as jou pad bedoel is om weg te draai van Kruisrivier af. Ons sal weer praat.”
Hy het diep