Tryna du Toit-omnibus 4. Tryna du Toit
en maak jouself tuis. Wat kan ek vir jou bring – ’n koeldrank of ’n koppie koffie?”
’n Rukkie later sit hulle op die balkon, elkeen met ’n koppie koffie. Daar is ’n bank wolke in die weste en ’n verstikkende hitte hang oor die stad. Ria vra na Danie se vrou, Greta, en hulle kinders, en vertel hom dan van Issie Geldenhuis wat nog steeds in ’n bedenklike toestand in die hospitaal lê.
“Arme mens,” sê hy simpatiek. “Het sy nie familie of vriende nie?”
“Niemand van wie ek weet nie – behalwe die ouerige man van wie ek jou vertel het. En ek weet nie eens wat sy naam is nie.”
“Weet jy aan watter kerk sy behoort?”
“Ek weet nie,” erken Ria. “Sy behoort nie aan ons gemeente nie – ten minste, ek het haar nog nie in die kerk gesien nie.”
“Wanneer was jy laas in die kerk, Ria?” vra hy. “Die naweek toe jy by ons in Pretoria gekuier het drie weke gelede?” Sy kyk na hom, half verleë, half ergerlik, en sagter sê hy: “Ek wil my nie in jou sake inmeng nie, Ria. Ek wil net herhaal wat ek, en ander, al so dikwels gesê het: ’n mens moet ankers in die lewe hê vir die dag dat die storms jou oorval. En die sekerste anker van almal bly maar jou godsdiens en jou kerk. Maar ek het nie veertig myl ver gery om vir jou te preek nie. Vertel my van jou planne. Jy sê jy wil Karoo toe gaan om Ma se mense te ontmoet en ’n boek oor hulle te skryf?”
“Ek wil oorgroottante Sophia Maria se storie vertel as ek die nodige inligting kan kry. Ek het gedink daar is miskien briewe of dagboeke, of dokumente …” Sy haal haar skouers op. “In elk geval, al kom daar ook niks van nie, wil ek graag Ma se mense leer ken.”
“Ek dink dis ’n blink gedagte – ek wens ek kon saam met jou gaan. Hoe lank is jy van plan om weg te bly?”
“Ek weet nie. Dit hang alles af van hoe vriendelik die mense is en of hulle my sal toelaat om in hulle verlede rond te snuffel. Ek sal voorlopig in die hotel gaan bly, maar ek hoop hulle sal my nooi om ’n tyd lank by hulle op die plaas te kuier sodat ek behalwe die inligting ook ’n bietjie atmosfeer kan kry. Ek weet hulle sê vandat die Karooboere ryk geword het, is hulle nie meer so gasvry soos voorheen nie, maar ek glo dit nie. Waarom sal hulle anders wees noudat hulle welvarend geword het? Die plase het sulke mooi name – Towerwater, Jonkmanshoop, Dankbaarheid – en ek is seker die mense wat daar woon, is net so gaaf as wat die name mooi is.”
“Ek hoop om jou ontwil so. Moet net nie te veel verwag, of te teleurgesteld wees as jou planne skeefloop nie. Jy is per slot van sake maar net verlangs familie – die huidige geslag onthou Ma seker nie eens nie. Onthou, sy het nooit daar gewoon nie, maar net vakansietye saam met oupa Theron daar gaan kuier. Dis ook moontlik dat hulle nie ’n gesnuffel in die verlede – soos jy dit noem – sal verwelkom nie. ’n Mens snuffel dalk dinge uit wat hulle liewer nie wou geweet het nie.”
Sy glimlag effens. “Dis alles moontlik, maar ek wil tog probeer. Ek droom al baie jare van so ’n pelgrimstog na die plek waar ons voorvaders gewoon het en ek is seker ek sal nie teleurgesteld wees nie. In elk geval, ek het vandag vir die familie geskryf. Ek het ’n Kaaplandse foongids by ons opsigter gekry en gesien daar woon ’n Paul Theron op Towerwater. Ek het gesê ek kom Donkerfontein toe en dat ek graag, indien dit moontlik is, stof wil insamel vir ’n boek oor Sophia Maria.”
“En wat gaan jy doen as hy nie jou brief beantwoord nie?”
“Ek gaan in elk geval – sodra ek my planne agtermekaar het. Hulle kan my nie belet om in die hotel te bly nie en ek het gedink as ek eers daar is, sal hulle verplig wees om my te sien.”
Danie glimlag. “Ek hoop jy kry wat jy soek. Maar nou wil ek eers weet wat jou so skielik laat besluit het om Karoo toe te gaan. Toe ek jou laas gesien het, was jy besig met ’n jeugverhaal waarvoor jou uitgewers reeds wag. Waarom maak jy nie eers die boek klaar voordat jy iets nuuts aanpak nie?”
“Ek het weke laas aan die tikmasjien geraak – ek is totaal sonder inspirasie of die lus om te skryf. Ek … ek het gevoel ek wil sommer net wegkom. ’n Nuwe omgewing en nuwe gesigte gee my dalk nuwe inspirasie.”
Danie kyk ondersoekend na haar. Dan sê hy sag: “Dis nie al rede nie, is dit, Ria? Jy is nie gelukkig nie – daar is iets wat jou pla. Wil jy my nie in jou vertroue neem nie?”
Sy aarsel ’n oomblik, dan stap sy na haar lessenaar toe en haal Cynthia Retief se brief uit. “Lees dit,” sê sy.
Sonder ’n woord neem Danie die brief en lees dit. Sy gesig is streng toe hy na haar opkyk. “Wat beteken dit, Ria?”
Sy verbleek effens voor die beskuldiging in sy stem en oë en sê stil: “Moenie so haastig oordeel nie. Wag eers tot jy my kant van die saak ook gehoor het.”
“Ek wil dit graag hoor.”
“Ek ken Bill Retief al baie jare, vandat ek begin skryf het. Hy het altyd belang gestel in my werk en my baie gehelp. Ons het gereeld saam geëet of tee gedrink, en hy het my ’n paar keer hier by die woonstel kom sien wanneer daar iets was wat ons moes bespreek. Ons was goeie vriende, niks meer nie. Daar was nooit enige sprake van ’n verhouding nie. Ek het besef Bill en sy vrou is nie gelukkig nie, maar ek het gedink dis hulle saak en het niks met my te doen nie.”
“Is jy seker julle vriendskap het nie bygedra tot die verwydering tussen hulle nie?”
“Ek het nooit so daaraan gedink nie – dalk omdat ek nie wou nie en tevrede was om sake hulle gang te laat gaan. Ek het ook nie besef hoe afhanklik ek van Bill se vriendskap geword het nie. Tot gister, toe hy my vertel het dat dinge tussen hom en sy vrou ’n krisispunt bereik het en dat sy vir ’n proeftyd weggaan. Hy het reguit gesê dat hulle huwelik wat hom betref ’n mislukking is en dat hy nie glo sy vrou sal weer terugkom na hom toe nie.”
“Dis nie al wat hy gesê het nie, is dit?” vra Danie toe sy stilbly.
“Nee,” erken sy onwillig. “Hy … hy het ook gesê dat hy … dat hy baie van my hou en dat hy hoop ons sal mekaar beter leer ken terwyl sy vrou weg is.”
Sy bloos effens vir die uitdrukking in haar broer se oë en sê verdedigend: “Dit klink nou miskien naïef soos ek dit vertel, maar ek … ek het my morsdood geskrik. Ek … ek het geen beswaar om met ’n geskeide man te trou nie, maar ek het geen begeerte om die oorsaak van die egskeiding te wees of daarby betrokke te wees nie. Ek het net gevoel ek wil so gou moontlik wegkom uit die stad sodat ek tyd kan hê om kalm oor sake te dink en uit te vind hoe ek regtig oor Bill voel. Dis toe dat ek daaraan gedink het om Karoo toe te gaan.”
“En dié brief?”
“Ek het dit gisteraand op pad teater toe in my posbus gekry, maar ek het dit eers later gelees, nadat ek teruggekom het. Bill het my laat verstaan Cynthia voel ook soos hy – dat dit nog net die kinders is wat hulle bymekaar hou. Wel, ek weet nou hoe sake staan en dit het my net nog meer vasberade gemaak om weg te kom.”
“Is jy verlief op Bill Retief, Ria?”
“Ek weet nie,” sê sy ongelukkig. “Dis … dis wat ek wil gaan uitvind. As … as Bill en Cynthia in elk geval later besluit om te skei …”
“Jy sal gek wees om ooit met Bill Retief te trou. Dis net ’n swakkeling wat so optree, ’n man sonder pligsbesef of eergevoel. Dink jy regtig jy sal ooit gelukkig wees saam met so ’n man?”
“Is ons nie maar almal swakkelinge op soek na ’n bietjie liefde en geluk in die lewe nie?”
“Geluk is nie die belangrikste ding in die lewe nie. ’n Mens moet met jouself en jou gewete kan saamleef. Dit is die belangrikste ding. Jy het een maal ’n fout gemaak en duur daarvoor betaal. Het jy nog nie jou les geleer nie?”
“Daardie ander vrou met wie Okkie getrou het, het gevat wat sy wou hê. Dink jy sy het al een oomblik berou gehad daaroor?”
“Ek ken nie daardie ander vrou nie, maar ek ken jou. Wat vir haar geld, geld nie noodwendig vir jou nie. Ek weet die lewe het jou diep seergemaak, maar ek glo eerlik dat jy ’n beter en sterker mens anderkant uitgekom