'n Lang, vreemde pad. Susanna M. Lingua
beweeg. “Ek het nog nooit in my lewe so lank op een plek stilgesit nie.”
“Dis waar,” stem Elise saam. “Ek het die vlug baie geniet, maar nou sien ek daarna uit om Lissabon te verken.”
Nadat al die formaliteite afgehandel is, verlaat die twee meisies die gebou. Voor die gebou tref hulle die hotel se motor en bestuurder aan, wat hulle by die lughawe kom haal het. Maria voel baie teleurgesteld omdat haar swaer en suster, Pedro en Rita Mendes, haar nie by die lughawe kom groet het nie. Toe sy hulle egter later in die voorportaal van die Tagus-hotel aantref, helder haar gelaat soos met ’n towerslag op.
Elise word vriendelik aan Rita en Pedro voorgestel. Dit val haar dadelik op dat Rita vloeiend Engels praat. Pedro vind die taal egter maar moeilik. Hierna teken sy en Maria die hotel se register en volg die kruier met hul bagasie na hul kamers op die vierde verdieping.
“My suster het ons genooi om saam met hulle by die huis te gaan koffie drink,” sê Maria toe hulle in die hysbak is. “Sy wil natuurlik al die nuus hoor in verband met ons ouers, broers en susters wat sy ses jaar laas gesien het.”
“Dit is heeltemal verstaanbaar dat sy nuuskierig sal wees om al die nuus te hoor,” sê Elise begrypend. “Ek waardeer haar vriendelike uitnodiging, maar ek dink tog dit sal beter wees dat jy vandag liewer alleen by jou suster gaan koffie drink. Ek veronderstel daar is vertroulike dingetjies waaroor julle graag wil gesels, dinge wat nie vir ander se ore bedoel is nie.”
Maria kyk haar met ’n vriendelike glimlaggie aan en sê goedig: “Ek kan sommer sien jy ken ons Portugese nog swak, Elise, maar jy sal ons hopelik nou beter leer ken. In elk geval, my suster sal in die gesig gevat voel as jy haar uitnodiging om daardie rede van die hand wys. Daar is niks vertrouliks om oor te gesels nie. Dit is maar sommer net die gewone, alledaagse nuus wat sy wil hoor.”
Hulle stap uit die hysbak en volg die kruier na hul kamers wat langs mekaar is. Ná ’n rukkie sluit hulle hulle weer by Pedro en Rita aan, en etlike minute later vertrek hulle na die Mendes-woning.
Maria en Elise sit agter in Pedro se motor. Nie een van die twee sê ’n woord nie, want albei verkyk hulle aan die eeue oue geboue en die kerke met hul menigte hoë, sierlike torings. Hulle ry om die plein wat met ’n hoë gedenknaald spog.
Elke belangrike of historiese gebou of plek word aan die twee meisies uitgewys, en eindelik hou hulle voor Pedro-hulle se huis stil. Vir Elise lyk dit na ’n woonstelgebou wat van ’n ander eeu dateer. Daar is geen blomtuine of grasperke voor die talle deure nie, want elke huis se voordeur loop met twee treetjies op die sypaadjie uit.
Die twee meisies kuier tot ná die middagete by Rita. Dit is reeds byna twee-uur en tyd vir die Portugese se gebruiklike siësta toe Pedro en Rita hulle weer voor hul hotel aflaai. Rita belowe dat sy en haar skoonma die twee die volgende dag sal neem om die stad te besigtig. Daarna groet hulle en vertrek.
Hier waar Elise voor haar kamervenster staan, besef sy nou eers waarom die hotel Tagus heet. Dit is bepaald omdat dit so naby die oewer van die Tagusrivier is en ’n mens van hier af selfs die hawehoof kan sien. Sy staan ’n lang ruk en kyk na die skepe wat in die hawe vasgemeer lê en besluit dan om maar eers haar reistas uit te pak, haar in ’n broekpak te verklee en dan vir haar drie vriendinne in Pretoria te skryf. Voor haar vertrek na Oporto sal sy vir elkeen ’n poskaart stuur.
Die strate was tydens die siësta baie stil, maar nou is dit asof die stad weer lewe kry. Ook die ergste hitte het afgeneem, en die twee meisies besluit om na die hawe te gaan kyk. Vir hulle, wat in die binneland woon, is ’n hawe vol skepe, bote en seiljagte iets uit ’n sprokieswêreld.
“As my familie hier in Portugal ons twee nou kon sien,” sê Maria met ’n sagte laggie toe hulle later in die rigting van die hawehoof stap, “sou hulle seker iets oorkom. Jy weet dit blykbaar nog nie, maar hier in Portugal word geen ordentlike meisie of jong vrou toegelaat om sonder ’n duenna op straat te gaan nie.”
“En wat, as ek mag vra, is ’n duenna?” wil Elise belangstellend weet.
“O, dit is ’n metgesel, ’n ouer vrou wat ’n wakende oog oor jou hou en vrypostige mans op hul plek sit,” vertel Maria. “ ’n Welopgevoede jong meisie word hier nie eens toegelaat om alleen saam met ’n kêrel uit te gaan nie. Trouens, die meeste families, en veral hoëlui, het glo nog die gewoonte om self vir hul kinders huwelike te reël – dit wil sê om self lewensmaats vir hul kinders te kies.”
“Wel, ek moet sê dit klink vir my glad nie . . . e . . . opwindend nie,” kan Elise nie help om te sê nie. “Ek is bly ek is nie ’n Portugese meisie nie, want ek sal net met ’n man van my eie keuse trou en met niemand anders nie. Maar vertel vir my, hoe voel die meisies hier in Portugal oor hierdie . . . e . . . wel, die manier waarop huwelike vir hulle gereël word en die feit dat hulle nie eens alleen met ’n kêrel mag uitgaan nie?”
“Ek weet self nie, Elise, maar Rita sê dit is vir hulle iets doodnatuurliks omdat hulle met die gewoonte grootword. ’n Mens mis tog nie iets waaraan jy nie gewoond is nie. Met jou en my sal dit natuurlik ’n perd van ’n ander kleur wees. Ons is gewoond aan ’n vry, ongebonde lewe.”
“Wel, ek beny hulle hoegenaamd nie. Trouens, ek dink jy is gelukkig dat jy in Suid-Afrika grootgeword het waar die lewe nie so ingewikkeld is nie,” sê Elise. “Ons land mag nou wel ’n baie jong landjie wees in vergelyking met Portugal, maar ons meisies is ten minste vry om vir hulself te dink en te besluit.”
So onder die gesels het hulle tot by die groot hek gestap wat ingang tot die hawehoof verleen, maar hier bly Maria meteens staan.
“Ek glo nie dit sal raadsaam wees om hier in te gaan nie,” sê sy met ’n gesteurde trek op haar gesig. “Kyk hoe staar die ellendige mans ons aan, kompleet asof ons twee goedkoop meisies is.”
“Gits, ja, hulle dink bepaald ons is, want volgens hul eng leefwyse oortree ons stellig ’n maatskaplike wet,” meen Elise, en vervolg met ’n geamuseerde glimlaggie en ’n ondeunde trek in haar oë: “Ons sal beslis ’n duenna moet aanskaf om ons na al die besienswaardige plekke te neem. Kan jy aan iemand dink?”
“Nee, ek kan nie,” sê Maria. “My ma is in Suid-Afrika en my ouma is al vyf en tagtig. Ons kan haar nie met ons saampiekel nie.”
“Nee, ons kan nie, sy is te oud,” stem Elise saam. “Maar ek moet sê, dit is vervlaks ergerlik om so . . . so gestrem te word deur hierdie mense se nougesetheid. Die brouery moes ons liewer saam met ’n toergeselskap gestuur het, dan het ons nie nou met hierdie probleem te kampe gehad nie.”
“Toemaar, Rita en haar skoonma sal sorg dat ons die hele stad besigtig sonder om ons aan onplesierigheid bloot te stel,” troos Maria. “Ek dink ons moet liewer nou teruggaan.”
Terwyl hulle terug na die hotel stap, besluit Elise dat dit werklik onsin is om haar lewe so aan bande te lê ter wille van hierdie mense se preutsheid. Sy is nie ’n Portugese meisie nie en is dus nie aan hul gewoontes gebonde nie.
“Ek stel voor dat ons eers koffie drink,” doen Elise aan die hand toe hulle die restaurant oorkant die hotel nader. “En moet asseblief nie weer sê die mans sal ons snaaks aanstaar omdat ons alleen is nie. Ek gee nie ’n flenter om wie ons aanstaar nie, en ek gaan ook nie toelaat dat hul preutsheid my vakansie bederf nie. Sal ons by een van die tafeltjies hier op die sypaadjie sit, of wil jy liewer daar binne gaan sit?”
“Wel . . . e . . . ek glo nie my swaer sal dit goedkeur dat ons alleen hier in ’n openbare restaurant kom koffie drink nie . . .” begin Maria, maar Elise gee haar nie kans om meer te sê nie.
“As dit oor ’n duenna is wat jy jou bekommer, kan jy my gerus as een beskou,” sê Elise met ’n terglustige glimlaggie, onbewus van die lang, donker man en meisie by die tweede tafeltjie wat haar en Maria waarnemend beskou.
Maria bars uit van die lag.
“Wat, jý ’n duenna?” sê-vra sy nadat haar lagbui bedaar het. “My liewe Elise, jy is maar net een jaar ouer as ek en self nie eens getroud nie . . . Nee, jy lyk allermins soos ’n duenna, maar laat ons tog maar gaan sit en koffie drink. Het jy