Tryna du Toit-omnibus 8. Tryna du Toit
– wat kennis daarvan dra. Ek weet daar is van die werke wat jy liefhet, soos ek hulle al die jare liefgehad het. Soek uit wat jy wil hê, verkoop die res, skenk daarvan aan ’n museum, doen daarmee wat jy wil.”
Ansie kyk na hom en die mooi bruin oë is blink van die trane.
“Ek weet nie wat om te sê nie, oom Jacob,” sê sy uiteindelik bewoë.
“Daar is niks om te sê nie. Ek wil maar net hê jy moet weet dat dit vir my ’n besondere vreugde gee om te weet dat hulle eendag na jou toe sal gaan. Maar kom sit, Anna, ek is nog nie klaar nie. Daar is nog Tommie.”
“Wat van Tommie?” vra sy huiwerig toe sy weer sit.
“Tommie het goeie moontlikhede. Die regte vrou kan hom help om hulle te verwesenlik, om rigting in die lewe te kry.”
Ansie kyk reguit na hom.
“Ek is nie daardie vrou nie, oom Jacob.”
“Hoe weet jy?”
“Ek het Tommie nie lief nie. Hoe kan ’n vrou ’n man help om homself te vind, hom inspireer, rigting en betekenis aan sy lewe gee as sy hom nie liefhet nie?”
Jacob Lessing se gesig verhard.
“Liefde het niks met die saak te doen nie. Jy hou van Tommie, julle kom goed oor die weg. Julle sal die gemeenskaplike belange hê van die besigheid en alles wat daarmee saamgaan. Daar sal kinders wees om groot te maak en op te voed. Donkerpoort met sy stoetery, die perde waarvoor jy so lief is … meer as genoeg dinge om jou ’n vol en interessante lewe te besorg.”
Die goue web, dink Ansie, en sy ril skielik asof daar ’n koue windjie oor haar waai. Sy het geweet sy sal eendag nog in daardie web ingetrek word.
“Nee, oom Jacob, nee! So iets mag u nie van my vra nie!” sê sy ontsteld. Maar weer hou hy sy hand op om haar stil te maak.
“Ek weet ek kan jou nie dwing nie – allermins vir jou. Die skilderye het ook niks met hierdie ander transaksie te doen nie. Ek verwag ook nie dat jy vandag al moet besluit nie. Al wat ek vra, is dat jy die saak goed moet oordink, dat jy nie aan ’n ander man verloof raak of enige beloftes maak voor jy weer met my gesels het nie.”
“En as ek nee sê?” vra sy huiwerig.
“Dan sal ek dit so aanvaar. Ek het in elk geval vir die res van die familie in my testament voorsiening gemaak.” Hy glimlag suur. “Seker nie volgens hulle verwagting nie, maar ruim genoeg om in hulle behoeftes te voorsien. ’n Gedeelte van my boedel gaan vir liefdadigheid, hospitale, skenkings aan universiteite vir beurse en navorsing … Die res kry jy en Tommie. As jy – julle – nie my voorstel aanvaar nie, gaan dit ook vir liefdadigheid.”
Sy skud haar kop in stille verbasing, totaal oorbluf deur die onverwagte wending wat sake so skielik geneem het.
“Het oom al met Tommie gepraat?”
“Nee. Ek wou eers met jou praat.” Hy breek af, dis of hy skielik snak na sy asem. Vlugtig lê hy sy hand teen sy bors en stadiger, met inspanning vervolg hy: “Tommie – ek is seker Tommie sal geen beswaar opper nie. Hy het alles om te wen …”
Ansie staan haastig op en gaan na oom Jacob toe. Sy gesig is grys, daar is ’n wit kring om sy mond en sy sien die sweet wat op sy voorkop pêrel.
“Voel oom sleg?” vra sy besorg. “Kan ek help?”
Hy skud net sy kop. Hy trek een van die lessenaarlaaie oop, haal ’n botteltjie met pille daaruit en skud een in sy hand uit. Ansie skink vir hom ’n glas water uit die kraffie op sy lessenaar en hy sluk die pil. ’n Paar oomblikke sit hy met sy kop op sy hand gestut, terwyl Ansie angstig wag, dan haal hy diep asem en sit weer regop.
“’n Bietjie slegte spysvertering,” sê hy skor. “Ek kry dit meer dikwels die afgelope tyd. Gelukkig het ek die pille. Hulle gee byna dadelik verligting.”
Ansie kyk onseker na hom.
“Wat sê die dokter daarvan?” vra sy, maar hy skud weer sy kop.
“Niks om onrustig oor te wees nie. Dis kwale wat saam met die ouderdom kom; ’n mens moet dit maar net aanvaar,” sê hy gerusstellend. Sy kleur is beter en Ansie sien met verligting dat hy makliker asemhaal. “Sê maar niks hiervan nie. Ek is klaar weer beter. Dit sal dan al wees, Anna. Dink oor die saak – later gesels ons weer.”
Ansie bly onseker staan, dan sit sy haar hand liggies op sy skouer.
“Ek is seker daar is ’n ander en beter oplossing. Kyk maar eers hoe sake ontwikkel. Miskien verras Tommie oom nog. En daardie ander wonderlike geskenk … ek hoop oom kan dit self nog baie jare geniet.”
Sy buk en lê haar wang ’n vlugtige oomblik teen syne. Dan, sonder ’n woord verder, stap sy by die kamer uit.
In die ingangsportaal wag Thelma. Sy sit in een van die stoele in die hoek van die vertrek, besig om haarself met ’n ivoorwaaier koel te waai. Sy kyk na Ansie, haar blik koel, agterdogtig.
“Jy was lank daar binne besig,” sê sy beskuldigend.
Hoe lank wag sy al hier buite? wonder Ansie. Hoeveel van hulle gesprek het sy gehoor? Oom Jacob se stem is fors en duidelik, maar hy het redelik sag gepraat en die deur was die hele tyd toe. Maar al het sy nie alles gehoor nie, is dit duidelik dat tannie Thelma ’n vermoede het dat daar iets aan die gang is – iets wat moontlik haar geliefde Tommie kan benadeel.
Wel, sy sal gou genoeg by Tommie self van die nuwe verwikkelinge hoor, dink Ansie.
Aan tafel die middag verloop alles normaal. Oom Jacob eet min en sê nie veel nie. Tommie en Bettie, wat die oggend op een van die buurplase gekuier het, vertel van ’n tamaai luislang wat die twee Louw-seuns gevang het en wat hulle na ’n dieretuin toe wil stuur. Thelma luister glimlaggend, haar argwaan blykbaar vergete. Sy kon nooit lank vir Tommie kwaad bly nie. Mercia se laggie is skriller as gewoonlik en ouma Visser is stil, die donker oë somber, John is afgetrokke, besig met sy eie gedagtes, en Ansie is verlig toe die ete verby is.
Toe oom Jacob opstaan, sê hy: “Die weer is so heerlik, ons sal vanaand buite vleis braai.”
“Deon het ons genooi om vanaand springhase te kom skiet,” sê Tommie.
“Nooi hulle om saam te kom eet,” beveel oom Jacob. “En as julle op Donkerpoort springhase of fisante wil skiet – Kleynhans sê die lande is vol. Daar mag net nie by die kloof geskiet word nie.”
Tommie knik. Hy het vroeg al sy les geleer: die bosbegroeide kloof met sy helder stroom water en die dam daar naby is verbode terrein vir ’n jong seun – of enigiemand – met ’n geweer.
“Jy is ook genooi, John,” sê Tommie. “En die meisiekinders – as hulle wil kom.”
John knik. “Ek sal sien, dankie. Eintlik jag ek deesdae liewer met die kamera as met die geweer.”
Oom Jacob kyk van onder sy ruie wenkbroue na Tommie. “Daar is ’n sakie wat ek met jou wil bespreek, Tommie. Ek sal vieruur in die studeerkamer wees.”
’n Oomblik is dit stil, kan jy die spanning in die kamer aanvoel. Tommie sluk ’n slag en Ansie sien hoe bleek hy geword het. Arme Tommie! En dan weet hy nog nie eens wat alles op hom wag nie!
Thelma kyk van Tommie na haar swaer, onseker of dit goed of kwaad vir Tommie voorspel. Tommie lyk ontsteld en Jacob se gesig verraai soos gewoonlik niks van sy gedagtes nie. Natuurlik is Tommie ontsteld: met Jacob Lessing – onredelik, veeleisend, puntenerig – weet ’n mens nooit wat om te verwag nie. Maar sy is seker Tommie het niks te vrees nie. As daar moeilikheid was, sou Jacob al op kantoor met Tommie gepraat het. Dié naweek wil hy familiesake bespreek, het hy gesê. Dalk gaan hy hulle verras en bekend maak dat hy besluit het om hom van die sakewêreld te onttrek, om plek te maak vir die jonger geslag.
Toe hulle by die kamer uitstap, haak sy vertroulik by Tommie in en sê: “Ons is almal baie nuuskierig om te weet wat die belangrike saak is wat oom Jacob met jou wil bespreek.”
“Hy