.
hartklop, haar verstand – het tot stilstand geruk. Dis of sy oomblikke lank in ’n lugleegte verplaas is, ’n vakuum waarin daar geen gevoel, geen gedagtes is nie.
En toe … toe begin die vakuum vul … stadig, onafwendbaar, met iets so afgryslik dat dit haar steeds roerloos laat.
Otto Viljoen staar die man agter die lessenaar aan asof hy ’n vreemde visioen voor hom sien. Sy sonverbruinde vel vertoon skielik goudbleek oor die wange. Toe flits sy oë na sy vrou, terug na die dokter. Hy leun ver vorentoe in sy stoel, maar hy weet dit nie.
“Dis … dis ’n leuen! ’n Infame leuen! Hoe kan Karen … Daar moet ’n fout wees! Ek sê jou, daar het ’n fout ingesluip … êrens moes daar …”
“Dit is geen fout nie, Otto-seun.” Daar is begrip, meegevoel, beslistheid in die stem wat die jonger man in die rede val. ’n Oomblik lank kom rus sy hand swaar op die een breë, jong skouer. Toe kyk hy na Karen … en draai weg. ’n Oomblik lank is hy nie die dokter nie, maar die vertroude vriend, die pa. Sy hele hart gaan uit na hierdie jong vroutjie wat hy in die lewe help bring het, wat voor hom grootgeword en ontluik het tot die pragtige vrou. Daar is ’n begeerte in hom om haar soos ’n pa in sy arms te neem en teen hom vas te druk, maar … net een blik in Karen se rigting weerhou hom. ’n Mens kyk net na ’n standbeeld; jy omhels dit nie.
Hy sak weer agter sy lessenaar neer. Hy weet hy moet verder praat, verduidelik … maar daar is geen woorde in hom nie.
“Otto … Karen …”
Haar oë brand vreemd blink in syne. Tog is dit of daar iets in daardie oë is wat hom vertel dat sy reeds die oordeel wat oor haar uitgespreek is, aanvaar het. Dis Otto wat nog desperaat teen die prikkels bly skop.
“Oom Jan, luister, ek aanvaar nie hierdie diagnose van u nie. Ek gaan Karen onmiddellik stad toe neem en …”
“Jy kan dit doen, Otto, maar besef jy dan nie dat dit hopeloos sal wees nie? Die spesialis sal ook maar presies dieselfde doen as ek en Kok – ’n paar velsmere neem, wegstuur na die laboratorium en … dieselfde uitslag terugkry. Dis nie my diagnose nie. Dié eer moet ek aan my jong vennoot gee. Hy was die man wat onmiddellik die regte vermoede gekry het. Maar die werklike diagnose lê hier voor my vasgepen op hierdie vorms.”
“Die eer gee?” Otto is weer op sy voete. “Moet ek daardie jong gek eer omdat hy my vrou as melaats gediagnoseer het? Karen as iets … iets onreins … O, Here, nee!”
“Otto, dit help nie, my seun! Hoe kan jy teen Kok uitvaar omdat hy die regte diagnose gedoen het? Sit dat ons kan praat. Ek moet aan julle verduidelik …”
“Nee!” Die eerste keer kom daar ’n woord van Karen se kant af. Die twee mans kyk vinnig na mekaar. “Nee, ek … wil eers huis toe gaan!” Sy staan op. “Asseblief, ek wil eers huis toe gaan. Later … kan ons praat.”
“Karen-kind, ek weet hoe jy voel, maar … miskien is dit beter dat julle eers na my luister …”
“Nee. Ons gaan eers huis toe. Ek … ek het genoeg gehoor vir een dag … Ek …”
Otto neem haar aan die arm. “Kom, my skat.”
Dokter Dekker swyg. Hy sien die deur agter hulle toegaan. Hy staan op en sy voete dra hom werktuiglik na die venster. Hy sien hoe hulle in die motor klim, wegry …
Agter sy rug het die deur weer oopgegaan. Die ontvangsdame se stem klink op.
“Kan ek maar die volgende pasiënt instuur, dokter?”
Dis stil in die motor op pad huis toe, maar nie een van die twee kom dit agter nie. In tye soos hierdie raak die tong van die mens stil, is daar niks te sê nie … nie eens tussen man en vrou nie. Dán raak een van die waardevolste instrumente wat die Skepper aan die mens gegee het – die gesproke woord – sinloos, leeg.
Selfs die onverskilligste, die selfversekerdste onder die mense swyg wanneer God praat …
By die huis aangekom, dra hul voete hulle werktuiglik na die weelderige sitkamer waar hulle doelloos bly staan en oral kyk behalwe in mekaar se oë. Die instinktiewe vrees in die mens om die erkenning van ’n komende vuurproef in die ander se oë te lees, laat hulle mekaar se oë ontwyk.
Hulle kyk rond … na die ougoudkleurige fraiings aan die bank, die Dresden-poppie op die vuurherd, die glimmende rooikoperasbak op die tafeltjie … sonder om iets raak te sien. Want hierdie goed, hierdie weelde wat soveel geld gekos het, wat met soveel sorg bymekaar gemaak is en soveel vreugde tot hiertoe gegee het, is eensklaps waardeloos. Watter waarde kan dooie, siellose aardse besittings dan ook hê wanneer ’n dokter vir jou sê: Jy is melaats!
Binne een enkele oomblik werp drie woordjies jou sin vir waardes so omver dat jy soos ’n vreemdeling teenoor jouself staan. In hierdie oomblik van bitter swye, van totale magteloosheid teen groter magte, ondervind man en vrou dít: dié dinge wat tot hiertoe waarde gehad het, dié dinge waarom hul lewe tot dusver gedraai het, beteken skielik niks nie …
“Karen …” Die eerste keer sedert Otto Viljoen in haar lewe ingestap het, hoor Karen ’n onseker klank in sy stem, en skielik begin dit binne-in haar pyn.
Sy antwoord nie, maar lig haar oë direk na hom op.
“My vroutjie, ek … jy moenie sommer aanvaar wat dokter Jan gesê het nie. Dit sal nie die eerste keer wees dat hulle ’n verkeerde diagnose doen nie. Ek is seker daarvan dit kan nie reg wees nie …”
Sy stem breek af. Dis of die stilte om hulle nou nog intenser is. Haar roerlose oë antwoord hom. Daar lees hy die waarheid soos hy dit ook in sy eie hart lees en hy wéét: Ek praat maar sommer net; ek sê maar net iets omdat ek voel ek moet iets sê … vir Karen, maar ook vir myself.
Ver op die agtergrond skel die telefoon skielik uit ’n ander wêreld, waarvan hulle tot nou toe deel was en wat skielik oneindig ver verwyder van hulle voel. Dit lui weer en weer, en nog staan Otto en Karen in roerlose swye teenoor mekaar.
“Meneer …” Die bejaarde huishulp huiwer in die deur. Hier is iets vreemds aan die gang. Selfs sy kan dit aanvoel. Dit lyk amper asof die meneer en die mevrou kwaad is. Hul gesigte lyk so strak en streng. Toe waag sy dit om by te voeg: “Meneer, die foon lui in die study,” en skuifel vinnig weg.
Otto stap by die beweginglose figuur van sy vrou verby na die studeerkamer. Toe hy ’n rukkie later terugkom, is die sitkamer leeg.
Hy aarsel … Hy is bang om hulle slaapkamer binne te stap. Hy weet Karen is daar, en alles binne-in hom skree om na haar te gaan, maar … die volgende oomblik swaai hy weg en stap by die voordeur uit.
In die slaapkamer lig Karen nie eens haar kop op toe die dreuning van die motor opklink nie. Sy sit op die kant van die dubbelbed, haar oë strak op die mat voor haar gerig.
Melaats …
Haar geskokte verstand probeer onthou … Wat weet sy van melaatsheid af? Ja … die Bybel … Die Bybel is vol daarvan. Dit was die vreeslikste siekte wat ’n mens in die Bybelse tyd kon kry … Dis iets om voor skaam te wees. Dit simboliseer iets vuils. Dit staan tog talle kere in die Bybel: Onrein! Onrein! Die ongelukkiges wat in die ou tyd die siekte opgedoen het, is met afgryse en sonder genade uit familie- en huiskring en meestal vir ewig uit die samelewing verstoot. Hulle is uit die stad verban, uitgedryf na die onherbergsame berge en grotte, en daar was geen kans op terugkeer nie.
Wit soos sneeu, noem hulle dit in die Bybel. Wit, etterende sere wat die hele liggaam en ook die gesig oortrek. Die vlees vrot aan die gebeente, en ’n mens raak vermink … ontsettend, weersinwekkend vermink. ’n Mens raak ’n gedrog sodat jy vir jouself bang word en walg. Dit het sy êrens gelees. ’n Mens raak onherkenbaar vir jouself en dié wat jou ken – ’n karikatuur, ’n spotbeeld van die mens wat jy was …’n banneling, ’n vereensaamde.
’n Siddering ruk deur haar hele liggaam. Is dit wat op haar wag, op háár, Karen Viljoen? Waar, wáár kom hierdie verskriklike ding vandaan wat so plotseling, so onverwags op haar neergedaal het? Sy ken geen mens wat melaatsheid het nie. Of is dit nie iets wat aansteek nie? Is dit