Plekkie in die son. Ena Murray
spreek dit nie hardop uit nie. Agterin jou geheue, daar waar ’n mens selde delf, weet jy dat daar so iets bestaan, al eeue der eeue lank bestaan. ’n Mens weet vaagweg dat êrens in die wye wêreld daar nog sulke mense is en in afsondering en eensaamheid deur barmhartige Samaritane verpleeg word. As jy miskien per toeval aan daardie mense dink of aan hulle herinner word, is jou hart met innige medelye vervul. Maar net vlugtig, en dan vergeet ’n mens weer van hulle, want hulle lewe in ’n ander wêreld as joune, amper asof hulle op ’n ander planeet lewe. Hul paaie en joune sal nooit kruis nie. Jy hoef geen vrees daarvoor te hê nie.
En dan, op ’n dag, onverwags, bots daardie twee wêrelde teen mekaar. Op ’n dag moet jy tot die ontnugtering kom dat daardie ander wêreld, die skaduwêreld, nie so ver was nie. Op ’n dag moet ’n mens uit ’n diep nagmerrie wakker skrik en aanvaar dat jy nie te goed is om melaats, onrein te word nie.
Wat doen jy dan? vra Karen haarself af. Dan sit jy op die kant van jou bed en kyk hoe jou hele wêreld in en om jou intuimel totdat daar nie eens ruïnes bly staan nie. Jy huil nie, want binne-in jou het alles opgedroog – al jou trane, al jou gevoel, alle lewe. Jy sit net en wag … op wát weet jy self nie.
En terwyl Karen soos ’n gegote standbeeld in hul slaapkamer sit, sit Otto agter sy lessenaar in sy kantoor. ’n Paar keer al het sy hand na die telefoon voor hom uitgereik en dan het hy dit weer teruggetrek. Toe, met ’n besliste beweging, skakel hy ’n nommer. ’n Rukkie later klink sy stem gespanne op.
“Dokter Jan, dis Otto.”
“Ek hoor so.”
“Ek … bel net om te hoor … te sê … Ek is jammer oor my gedrag van netnou, dokter. Maar dit was die skok en … en …”
“Ek begryp, ou seun. Ek begryp heeltemal.”
Onwetend van mekaar bal die twee mans se hande krampagtig tot vuiste saam; op albei gesigte is die spanning duidelik sigbaar.
“Oom Jan, ek wou net weer seker maak … Daar is … daar bestaan geen twyfel …?” Otto Viljoen is besig om te pleit, en die ou dokter voel sy hart saamkrimp in medelye en magteloosheid. Maar hy weet daar kan net een antwoord wees.
“Ek is jammer, Otto, maar daar bestaan geen twyfel nie.”
Daar volg ’n kort stilte wat duideliker as woorde spreek. Toe kom die vraag, gedemp, skor:
“Wat nou, dokter?”
“Sy moet so gou moontlik stad toe na die inrigting vir sulke gevalle, sodat sy deegliker getoets kan word.”
Otto se stem klink openlik verbaas.
“Is daar dan … e … sulke mense hier naby ons? Ek bedoel, in die stad? Ek het nie geweet … daardie siekte bestaan nog vandag nie? Ek het gedink dis net iets waarvan ’n mens in die Bybel lees.”
“Ek wens dit was, maar ongelukkig is melaatsheid vandag nog net so ’n werklikheid as eeue gelede. O ja, daar is ’n afsonderingsinrigting vir melaatses naby die stad. Om die waarheid te sê, ek weet nie eens wat die plek se naam is nie, want ek het nog nooit vantevore ’n leprosegeval gehad nie.”
Hy swyg vinnig en albei mans se gedagtes is eenders – ironies dat Karen die eerste geval moet wees. En in albei harte lê die vraag so helder dat dit vir hulle voel asof dit hardop uitgespreek is: Hoekom Karen? Hoekom Káren?
Dokter Jan vervolg:
“Ek sal meer besonderhede van dokter Kok kry. Hy was gedurende sy studietyd daar vir lesings.”
“Is dit absoluut noodsaaklik om haar na daardie plek te neem? Kan die toetse nie op ’n ander plek gedoen word nie?”
“Ek is bevrees ons het geen keuse nie, Otto. Karen word deur die wet verplig om daarheen te gaan, soos dit met elke aansteeklike siekte die geval is.”
“Aansteeklik?” Otto verbleek. “U bedoel … melaatsheid is aansteeklik?”
“In sommige gevalle, ja.”
“Maar … maar dan moes sy dit mos van iemand gekry het?” sê Otto met ontsetting en met ’n koue rilling deur hom.
“Dis al moontlike verklaring wat daar is, nie waar nie? Want melaatsheid word deur ’n kiem versprei net soos talle ander siektes, en ’n mens moet êrens in aanraking met die kiem kom.”
Weer volg ’n stilte. Toe hoor die dokter ’n sidderende sug aan die ander kant.
“Dokter Jan, hierdie ding slaan my dronk … heeltemal dronk! Waar, in hemelsnaam, sou Karen … Káren in aanraking met ’n leprosekiem gekom het?”
“Ek kan net so min daarop ’n antwoord verskaf as jy, ou seun, maar die feit bly: sy het. Hoe gouer die nodige reëlings getref word, hoe beter; nie net ter wille van Karen self nie, maar ook ter wille van die hele gemeenskap. Jy verstaan mos, Otto?”
“Ek begryp.” Otto Viljoen se lippe pers wit saam, sy kake vierkantig geklem, sy oë hard. “Ek verstaan. Kan ek die reëlings in u hande laat?”
“Natuurlik! Ek sal jou so gou moontlik terugbel. Moontlik nog vanaand. Otto …”
“Ja?”
“Bel my dadelik as jy hulp met Karen nodig het.”
“Ek sal.”
’n Rukkie later stap Beatrice Horn sy kantoor binne en kyk bekommerd na hom.
“Voel jy siek, Otto? Jy is baie bleek?”
Hy kyk stadig na haar op. Toe staan hy vinnig op.
“Ek gaan huis toe. As hier iets opduik, kan dit wag tot môre.”
Hy stap sonder ’n groet by die deur uit en sy sekretaresse staar hom verbaas agterna. Otto is nooit kortaf of onbeskof teenoor haar nie. Dis die eerste keer dat hy haar nie groet nie.
Sy staar fronsend na die lessenaarblad. Daar moet iets vreesliks skort. Sy voel dit aan. Maar wat? Hy is nie siek nie, want hy het vanoggend niks makeer toe hy ingekom het nie. Toe was hy ’n ruk lank uit en sy het hom nie sien terugkom nie.
Dis ’n verwarde en seergemaakte vrou wat omdraai en teruggaan na haar eie kantoor.
Otto gaan egter nie direk huis toe nie. Hy dwaal eers deur Muldersrivier rond voordat hy genoeg moed bymekaarskraap om sy motor in die rigting van sy huis te stuur.
Daar was nog altyd iets wat Otto Viljoen gejaag het – ambisie, ’n sug na status en rykdom, ’n drang na gewildheid en sukses. Maar hierdie keer word hy gejaag deur vrees …
Sy voete neem hom onwillig na die slaapkamer. Natuurlik wil hy na Karen gaan. Natuurlik wil hy haar teen hom vasdruk, haar soen en vertroos, want sy is sy vrou, die ma van sy seun, en tot op hierdie dag het hy met haar die hoogste geluk gesmaak. En tog … met daardie drie woordjies wat dokter Jan Dekker uitgespreek het, is daar reeds ’n sluier tussen man en vrou getrek. Weliswaar is dit nog baie dun, maar hy weet dat dit mettertyd digter en ondeursigtiger sal word.
Die koue vrees klop teen sy slape. Liewe Vader, kan vyf, ses jaar van volmaakte geluk so maklik deur drie woordjies vernietig word? vra hy hom af. Is geluk dan werklik só breekbaar, die band tussen man en vrou so kwesbaar?
Die feit dat hy en hierdie pragtige vrou van hom nie meer een is nie, maar weer twee aparte mense geword het, slaan hom soos ’n hou tussen die oë toe hy die slaapkamer betree. Sy lyk vir hom soos ’n vreemdeling toe hy nader stap en op die bleek, strak gesig afkyk.
“Karen …” Sy hand hang in die lug halfpad tussen hulle. Weg is die ou spontaneïteit wat hy teenoor haar geken het. “Karen, my skat …”
Karen kyk stadig op, en haar uitdrukking vertel hom dat ook hy vir haar ’n vae bekende geword het. Een ding besef Otto terwyl hy in die oë van sy vrou afstaar, en dit is dat hy, Otto, sedert hulle dokter Jan se spreekkamer verlaat het, deur ’n hel gegaan het, maar dat Karen, hierdie dierbare, beeldskone vrou van hom, dit dubbel so swaar gehad het.
’n Oomblik lank voel dit of