Piekfyn Afrikaans Graad 9 Leerderboek vir Eerste Addisionele Taal. Henk Viljoen
wat links onder voorkom. Wat is die doel van ’n getallelyn op ’n kaart? (2)
| Formele assessering: Jou onderwyser kan hierdie aktiwiteit formeel assesseer. |
Verrykingsaktiwiteit
•Watter bekende of interessante besienswaardigheid kom in julle omgewing voor?
•Teken ’n roetekaart na hierdie besienswaardigheid vanaf:
•julle skool
•jou huis.
•Gee volledige instruksies hoe om by die besienswaardigheid uit te kom. Hou die volgende in gedagte:
•Rigting vanaf skool/huis
•Straatname
•Roetename soos R27, N1
•Bekende bakens langs die pad
Taal in konteks
Lees In ’n neutedop om meer te leer van hoofletters.
| In ’n neutedop |
| Woorde met hoofletters |
| Daar is ’n klomp reëls oor die gebruik van hoofletters. Kom ons kyk na ’n paar: |
| •Woorde aan die begin van sinne. Byvoorbeeld: Hierdie gebied …•Eiename soos Langebaan, Moorreesburg, Suid-Afrika.•As ’n sin met ’n syfer, getal of simbool begin, kry die daaropvolgende woord nie ’n hoofletter nie. Byvoorbeeld: 115 miljoen jaar oue fossiele is hier te vinde.•Sinne wat met die lidwoord ’n begin, word gevolg deur ’n hoofletterwoord. Byvoorbeeld: ’n Merkwaardige paar spore …•Elke deel van vanne wat uit twee losgeskrewe dele bestaan, begin met ’n hoofletter, byvoorbeeld De Villiers. Maar wanneer die van voorafgegaan word deur ’n voorletter of voornaam word die eerste deel met ’n kleinletter geskryf, soos Zelda de Villiers of Z. de Villiers.•Die benamings van bevolkingsgroepe en lede van sulke groepe, byvoorbeeld Vendas, die Namibiër, Nguni’s, die Portugees.•Name van wette soos die Wet op Skole, die Wysigingswet op Meetstandaarde.•Geografiese name soos Gariepdam, Atlantiese Oseaan, Koue Bokkeveld.•Die name van hemelliggame en sterrestelsels: Op die platteland is die Suiderkruis en die Melkweg baie helder. |
| Die volgende woorde word vas geskryf: |
| •Samestellings van twee of meer selfstandige naamwoorde soos fossielpark, fossielareas, winkelsentrum.•Samestellings met ’n eienaam en ’n selfstandige naamwoord soos Langebaanweg.•Samestellings met -kant as die tweede gedeelte soos bokant, onderkant.•Samestellings tussen ’n bywoord en toe soos boontoe, ondertoe, soontoe. |
| Onthou: ’n Selfstandige naamwoord + toe is altyd twee woorde. Byvoorbeeld: huis toe, skool toe, werk toe. |
Vrae
| 1. | Verbeter die volgende sinne deur hoofletters by die korrekte woorde te gebruik. |
| a) mnr. achmat samsodien van hopeville nooi alle mense na die weskus fossielpark uit. | |
| b) daar is engelse, san en ander bevolkingsgroepe te vinde in suid-afrika. | |
| c) ’n kundige persoon het die fossiele noukeurig bestudeer. | |
| d) die plaaslike hoërskool op langebaan hou gereeld uitstappies na plaaslike besienswaardighede. | |
| e) de roubain is nog ’n bekende inwoner van die gebied wat gereeld britse toeriste by die weskus gastehuis op malmesbury ontvang. | |
| f) koue atlantiese seestrome skrik meisie de lange nie af om in die see te swem nie. | |
| 2. | Maak sinne met die volgende woorde om verskillende betekenisse aan te dui. |
| a) groen mielie/groenmielie d) pad langs/padlangs | |
| b) wilde beeste/wildebeeste e) skoon skip/skoonskip | |
| c) suur lemoen/suurlemoen | |
| 3. | Kies die korrekte spelling van die volgende woorde tussen hakies: |
| a) Voordat ons die (fossiel park/fossielpark) gaan besoek, moet ons eers (skooltoe/skool toe) gaan sodat ons (aan wesig/aanwesig) gemerk kan word. | |
| b) Die voetspore loop (vorentoe/voren toe) in die rigting van die see. | |
| c) Die park se (grensgebied/grens gebied) strek oor 14 hektaar. | |
| d) Dit is onbekend of die voetspore (aan een/aaneen) of (agter mekaar/agtermekaar) loop. | |
| e) Baie kinders is maar (agter af/agteraf) tydens uitstappies deur mekaar gedurig sleg te sê. | |
| f) Die (op skrif/opskrif) in die koerant dui duidelik aan dat die argeoloog al die gegewens (op skrif/opskrif) gestel het. |
| Aktiwiteit 4: Lees gedigte |
| In hierdie aktiwiteit gaan jy |
| •Luister en praat•Lees en kyk•Taalstrukture en -konvensies•gedigte lees vir begrip, genot en waardering•leesstrategieë toepas en afleidings maak•begrippe van poësie soos vergelyking, metafoor en personifikasie verstaan•kontekstuele vrae beantwoord. |
Prelees
In die vorige aktiwiteite het jy van die voetspore by die Weskus Fossielpark gehoor. Die bekende digter Lucas Malan het ’n gedig oor hierdie voetspore geskryf. Malan bly ook naby hierdie fossielpark op die dorpie Darling. Kyk of jy die dorpie op die roetekaart kan opspoor.
Lees die gedig noukeurig deur.
Spore
Lucas Malan
1 1Die Stormkaap se grootste baken
2 2staan nog rotsvas deur die eeue.
3 3Wind en weer dek steeds die tafel
4 4met ’n sagte, sneeuwit laken;
5 5en onder in die hawe skel die meeue
6 6nes in Van der Stel se tyd rondom ’n skuit
7 7om binnegoed van tjokka, elf en snoek
8 8op elke vissersboot te buit.
9 9Dié suidpunt dra vandag nog tekens
10 10van die mens se kennis en sy moed;
11 11van seevaders wat – willens en wetens –
12 12alles gewaag het, hul lewe en hul goed,
13 13om self op hierdie woeste kontinent
14 14’n spoor te laat. Dit word vertel in ou verhale,
15 15dit staan geskryf in brief en dokument.
16 16Maar lank voor Dias met sy skip ’n kaart
17 17en roete op papier wou skryf, lankal vóór
18 18die Rijger, Drommedaris en die Goeie Hoop
19 19sou anker gooi, het daar by Langebaan se meer
20 20’n