Piekfyn Afrikaans Leerderboek Graad 7 Huistaal. Rina Lamprecht
11. Lees die gedeelte vanaf paragraaf 26 aandagtig deur. Die Keiser was seker dat hy Uilspieël met hierdie laaste vraag uitgevang het.
a. Gee bewyse uit die Keiser se optrede dat hy seker was dat hy vir Uilspieël uitgevang het.
b. Watter soort mens is die Keiser? Kies een van die volgende karaktereienskappe en verduidelik wat die woord beteken:
behulpsaam • hoogmoedig • vriendelik • neerhalend
12. In die gesprek tussen Uilspieël en die Boodskapper in paragraaf 9 en 10 word twee verskillende vergelykings gebruik. Skryf die vergelykings neer.
13. Wat leer jy uit Uilspieël se optrede wat jyself sal kan toepas wanneer jy ’n probleem moet oplos?
14. In die slot van hierdie verhaal word ’n aantal idiomatiese uitdrukkings gebruik om Uilspieël se karaktereienskappe aan te dui. Voltooi die onderstaande tabel en skryf langs elke uitdrukking in kolom A neer watter karaktereienskap daardeur uitgebeeld word.
| Kolom A Uitdrukking | Kolom B Karaktereienskap |
| a. Hy is nie ’n man wat lank uit die veld geslaan bly nie. | |
| c. Hy sê vaarwel aan elke streek. | |
| d. Hy skommel sy gedagtes so bietjie hot en haar. | |
15. Wat het jy uit hierdie verhaal van die volgende karakters geleer?
a. Uilspieël
b. die Keiser
Skryf twee sinne oor elke karakter.
16. Wanneer Uilspieël sy naam by die Keiser in die begin van die verhaal laat opskryf, sê hy: “. . . miskien tref die geluk my.” Hy glo dus: Wie nie waag nie, . . . (Voltooi hierdie idioom.)
Die Keiser en Uilspieël is lief om met woorde te speel. Die woorde het dus verskillende betekenisse. Dit staan bekend as woordspeling.
17. “En pas op dat jy nie dalk nat pad kry as ék keiser word nie, want dan sit jou turf.” Wat beteken die uitdrukking “jou turf sit”? Gee ook die letterlike betekenis van “turf”. Gebruik ’n woordeboek indien jy nie weet nie.
Beantwoord ook die volgende taalvrae.
1. Lees sin 1 en 2 wat by die illustrasies hieronder geskryf is.
a. Waarom word die woord skoonseun in sin 1 vas geskryf?
b. Wat is die betekenis van die woord skoon in die tweede sin? (Kyk na die illustrasie om jou te help.)
c. Waarom word die woorde skoon seun in sin 2 nie vas geskryf nie?
Lees In ’n neutedop oor die los- of vasskryf van woorde.
Skryfwyse – los en vas
Wanneer ’n byvoeglike naamwoord en ’n selfstandige naamwoord een gedagte vorm, word dit vas geskryf. (Kyk voorbeelde aan die regterkant hieronder).
Wanneer ’n byvoeglike naamwoord die funksie het om die selfstandige naamwoord te beskryf, word dit los geskryf. (Kyk voorbeelde aan die linkerkant).
| Leer die volgende woorde | |
| donker kamer (kamer met swak lig) | donkerkamer (by fotografie) |
| geel perske (enige perske wat geel is) | geelperske (soort perske) |
| groot mens (mens wat groot gebou is) | grootmens (volwassene) |
| in sig (ek kan dit sien) | insig (begrip/verstaan iets) |
| lang broek (broek wat lank is) | langbroek (soort kledingstuk) |
| wilde bees (bees wat wild is) | wildebees (soort bok) |
2. Kies die regte spelling van die woord tussen hakies. Skryf net die woord in jou werkboek neer.
a. Dit is bykans (sononder/son onder) en tyd vir die uil om te gaan jag.
b. Hy gaan hom nie laat (koudsit/koud sit) deur die skelm nie.
c. Hy gaan nie buite (koud sit/koudsit) nie.
d. Uilspieël het (een dag/eendag) kans om die raaisel te ontrafel.
e. Uilspieël wil (een dag/eendag) Keiser word.
3. In paragraaf 5 lees ons “. . . die laksman bly besig”.
a. Wat is ’n laksman?
b. Wie sal die “raadsmanne” wees wat Uilspieël in die laaste paragraaf byeenroep?
c. Die woord laks kan ook ’n ander betekenis hê. Gebruik die woordeboek om die ander betekenis na te slaan. Wat beteken ’n laks man?
4. Gee nou een woord vir die volgende omskrywings:
a. Die persoon in ’n hof wat uitspraak lewer of jy skuldig is of nie.
b. Die persoon wat jou in die hof verdedig.
c. Die persoon wat die gevangenes in die tronk oppas.
d. ’n Persoon wat altyd grappe maak.
e. ’n Persoon wat verspotte dinge doen.
f. ’n Dom, onnosel vent.
g. ’n Persoon wat allerhande ongewone dinge doen.
5. Hierdie volksverhaal wemel van idiomatiese en figuurlike taalgebruik. Kies die betekenis in kolom B wat by die idioom in kolom A pas.
| Kolom AIdiomatiese (figuurlike) taal | Kolom BBetekenis |
| a) “swaai jy ook soos ’n biltong in die wind” (par. 10) | Sy tyd van afrekening het aangebreek.Hy is teleurgestel.Hy raak meer opgewonde.Hy word aan die galg gehang.Hy word nie maklik mislei nie.Gooi sy gedagtes so rond en bont.Hy kry sy gedagtes mooi reg.Hy luister na die slaan van die horlosie.Hy raak meer bekommerd.Hy gaan soos ’n stuk dooie vleis in die wind hang, ’n geraamte. |
| b) “so maklik te laat koudsit” (par. 13) | |
| c) “skommel sy gedagtes so ’n bietjie hot en haar” (par. 13) | |
| d) “span sy gedagtes mooi agtermekaar” (par. 16) | |
| e) “blink sy oë ’n bietjie helderder, en Uilspieël se lip trek al langer” (par. 26) | |
| f) “weet Uilspieël dat sy uur geslaan het” (par. 27) | |
| g) “uit die veld geslaan” (par. 32) |
6. Skryf die korrekte vorm van die woorde tussen hakies neer.
a. Die Keiser het maar ’n klein (beloning) gegee.
b. Al die aansoekers kan hulle (lewe) verloor as hulle die drie (vraag) verkeerd beantwoord.
c. Uilspieël was nie so (baie bang) soos die aansoekers nie, hy was (baie koel).
d. Uilspieël se lip was (lang) nadat hy die moeilike vraag gevra het.
e. Net ’n klein (geluk) sal hom red.
7.