Debora en seuns. Helene de Kock
bo aan sy siekelys,” het Erik net gesê toe hy weer reg oorkant haar gaan sit.
“Dan’s dit mos gaaf dat hy kom,” het Margot verveeld gesê en ’n soetkoekie in haar tee gedoop, gemaak of sy nie sien hoe rosig sy gesig is nie.
“Help my nog niks,” was Erik se reaksie. “Hoe gaan ek ooit by sy suster uitkom?”
“Jy gaan nie,” het Margot onsimpatiek geantwoord. “Sy’s buite jou liga, Erik. En dit help nou veel dat jy jou verknies omdat jou broers elke vakansie by meisies van hul eie portuurgroep kuier.”
“Dis net omdat jy nog nooit verlief was nie, Margot. Nou begryp jy nie dat mens nie hierdie ding kies nie. Dit kies jou. Dis soos dit is.”
“Omdat dit nie anders is nie,” het sy gekoggel.
Hy het verwytend oor sy koppie tee na haar gekyk.
Sy het haar tong geklik omdat sy wragtie nie geweet het wat om te antwoord nie. Want dit was waar. Sy was nog nooit verlief nie. Nie waarvan sy weet nie. Nie as dit is soos wat Hantie-hulle vertel dit is nie. Dat jou kop anders werk as wat dit gewoonlik werk. En daar het sy nog altyd gedink dis iets van die hart. Wys jou net.
Sy het opgegee. Die ongeluk is dat sy hom glo. Sy was nog nooit verlief nie.
En as sy Erik nou so sien viool speel, kan sy dink hy is gemaak vir die verhoog en sal net deug as eerste violis in ’n simfonieorkes. Bedrieglik, want hy wil glo boekhou of so iets gaan swot sodat hy die winkel kan uitbrei. Maar of hy in dié tyd sal universiteit toe gaan, is ’n vraag.
Margot voel haar voorkop in ’n frons saamtrek. Dis die kern van die probleem. Hare ook. Dat daar ’n oorlog uitgebreek het.
Want dis vandat die oorlog uitgebreek het dat mense nie baie praat oor wat hul toekomsplanne is nie. Dis of die hele dorp nou versigtiger dink. Of dalk hul gedagtes wegsteek. Dis soos dit voel. En baie manne praat van aansluit en oorlog toe gaan. By die kerk praat hulle daarvan. In Eisenstein se winkel. Selfs in Debora se winkeltjie druk hulle met hul elmboë teen die smal toonbank aan wanneer hulle vir hul vrouens en kinders lekkernye koop en wonder gedemp of Suid-Afrika ooit gereed is vir oorlog. Smiddae teen rooiskemer staan hulle twee-twee of in groepe op straat daaroor en stry.
Wanneer sy en haar ma, en soms Debora en die seuns ook, in hierdie lekker soel weer teen sononder af dam toe drentel om ’n bietjie lug te kry, waai die flarde van gesprekke na hulle toe aan.
“Nee, nooit. Ek’s g’n ’n Smuts-man nie.”
“Ja-nee, oor my dooie liggaam sal ek die Engelse gaan help.”
“Nee, manne. Wat van as dit nou ’n geval van oorlewing word?”
“Sal g’n! Dis praatjies. Ons lê te ver suid.”
“Jy droom, dinge begin al klaar hier gebeur. My neef weet te vertel daar’s reeds planne om fabrieke te omskep.”
“Om te wat?” Uitdagend.
“Om alles te vervaardig, man. Om voorsiening te maak vir net mooi alles. Van kos tot koeëlvaste bande, alles wat ’n leërmag nodig het.”
Soms gaan hulle klompie stilstaan by sulke praters. Ander kere hou hul liewer verby. Die onderlinge onmin maak mens bedruk.
Die musiek sny opeens dwarsdeur Margot se malende gedagtes. Dis so goddelik mooi dat daar warm trane in haar oë opdam. Gelukkig kan sy dit vinnig wegvee sonder dat hulle sien want hul oë is op die bladmusiek voor hulle.
Sy probeer haar weer by die musiek bepaal. Maar haar gedagtes glip by haar verby anderplek toe. Want sy is ten diepste omgekrap. Oor die broers wat so hartverskeurend mooi speel, omdat sy weet dat hulle sal weggaan. En omdat sy nie weet of sy ooit sal weggaan nie.
Waaroor sy haar ook kwel, is haar ma wat in die laaste tyd trietsig voel. Elke middag moeg. Hoofpyn. Kortasem.
Debora raak al hoe meer welsprekend daaroor. “Gaan dokter toe, Susan. Laat Marnitz of Ou Dok kyk.”
Margot begin dink Debora is reg.
Die strykmusiek sterf weg en die drie broers kyk afwagtend na haar. So asof dit saak maak, dink sy glimlaggend, maar klap ewe deftig met die een hand se vingers in die ander se palm.
“Pragtig, hoor.”
“Dankie,” koor hulle in hul skik.
“Luister nou na dié verwerking van ‘Stille nag’,” sê Marnitz. Hy val eerste weg met die diep, sonore klanke van sy tjello. Toe val die ander twee met die viole in en haar keel wil toesnoer.
Dis nou van die Schlagerfeldts. Hulle kan wraggies soveel emosie in hul musiek blaas dat mens ontydig wil tjank. Waar hulle dié talent vandaan kry, is ook ’n geheim. Want andersins is hulle mos die ene kasuele berekendheid. Veral die twee oudstes. So asof hulle die lewe netjies vasgevat het en hul greep nooit gaan verslap nie. Met hulle soort sukses is dit seker moontlik. Marnitz wat ’n dokter is en Heinrich wat op sy loslitmanier uiteindelik ook suksesvol is met sy regstudies. ’n Ysigheid vou om haar hart. Maar nou praat hy én Marnitz van oorlog toe gaan. Dis die oorlog en dis Erik wat op ’n ouer vrou verlief is en dis Heinrich wat die Jodin wil hê. Dis heeltemal te veel.
Sy skrik op toe daar ’n stilte val en sien dat hulle na haar staar. Besef dat haar wange nat is. Sy weet dit sal nou nie help om voor te gee nie. Sy vee met haar handpalms oor haar wange. “Sien, julle doen dit aan ’n mens.”
“Mooi,” sê Marnitz onbewoë. “Dan speel ons reg.”
“Nou goed, dan waai ek nou,” sê Heinrich, “want ek het ’n afspraak met Hantie.”
Margot se mond val oop. Wat dan van Rebekka Eisenstein na wie jy skromeloos in haar pa se winkel staar? wil sy vra. “Van wanneer af?” glip dit uit. En toe onverhoeds: “Jy weet haar pa is ’n Hertzog-man, nè?”
Marnitz kom orent van waar hy sy tjello in sy kas sit, kyk afwagtend na sy broer.
Heinrich trek skouers op. “Van wanneer af is dit jou besigheid?”
Margot rol haar oë. “Dit is nie. Maar jy weet hulle sit nie meer langs ons in die kerk nie, nè?” Toe merk sy hoe stil dit tussen die broers geword het. “Het ek nou iets verkeerds gesê?”
Heinrich bly botstil, bêre ook sy viool in sy kas en knip dit luid toe. Erik loer net grootogig na haar. Dis Marnitz wat sê: “Nee wat, Margot. Wat mens deesdae ook al sê, sal wel iewers verkeerd opgeneem word, maar nie in hierdie huis nie. Sê my, wat dink jy van die oorlog?”
Dis of die vraag haar brein oopspalk. Sy kan byna voel hoe vinnig sy dink en sif tussen al die feite wat sy deur die koerante en die draadloos bymekaargemaak het. “Wel, ek dink dit sal net reg wees om Hitler in sy spore te stuit. Klink my hy wil die wêreld oorneem. Dus stem ek saam met die Geallieerdes.”
Sy is net betyds om die tevrede glinstering in Marnitz se oë te sien voordat hy omdraai en uit die vertrek loop.
Dis Heinrich wat haar steeds nadenkend aankyk. “Besef jy dat daar mense gaan doodgaan, Margot?”
Haar bene voel lammerig maar sy kyk hom vreesloos aan. Knik toe. “Ek het dit moontlik tevore nie so goed besef nie, Heinrich. En ek is jammer as Hantie se mense anders dink as jy … as julle …”
Hy sug, kom nader en druk haar skouer. Sy hand voel warm en sterk deur die dun katoenbloes. “Dis nie jou skuld nie, Margot. Eintlik weet ek Hantie se pa gaan my heel moontlik die jaart belet.” Maar hy klink min gepla.
“Wat gaan jy dán doen?” wil Erik nuuskierig weet.
“Dieselfde as jy, broer.”
“Wat bedoel jy?”
“Aanhouer wen.”
Daar sak ’n stilte. Erik sal sowaar lank moet uithou, dink Margot half mismoedig. Heinrich dalk ook. Dis nou as hy regtig vir Rebekka wil hê terwyl hy voorgee om Hantie te begeer.
“Nou ja, dan gaan ek nou.”
Dis