Elim. Helena Hugo
dit al gelees.”
“Verlede jaar in die winter, as ek reg onthou.”
“Ek het my boekrak uitgepak om vir jou ’n storie te soek wat jy nie ken nie.”
“Dankie, dié een het ek net een keer gelees.”
Een en ’n halwe keer, het sy gedink en dit vir Doelie aangegee om op die buffet neer te sit.
Elie se gesigsuitdrukking het meer as woorde gesê.
Sy het in trane uitgebars toe hy dit die eerste keer vir haar geleen het – die gedagte aan haar eksemplaar wat Willem in die kleinhuisie opgehang het vir afveepapier, te veel om te hanteer. Hoe het sy nie destyds begeer om die storie klaar te lees nie! Elie weet tot vandag toe nie hoekom sy gehuil het nie en sy sal hom nie vertel nie. Wat hy onthou, is trane van dankbaarheid. Hy wou die boek vir haar present gee, maar sy kon dit nie aanvaar nie.
Vandag is dit meer as ’n geskenk, dis ’n vredesoffer.
In die slaapkamer spoel sy haar gesig af met koel water uit die lampetbeter, trek haar rok uit en gaan lê op die bed in haar onderrok.
Sy maak die boek oop by die eerste hoofstuk:
1801 – I have just returned from a visit to my landlord – the solitary neighbour that I shall be troubled with. This is certainly, a beautiful country! In all England, I do not believe that I could have fixed on a situation so completely removed from the stir of society. A perfect misanthropist’s Heaven – and Mr Heatchcliff and I are such a suitable pair to divide the desolation between us.
Desolation. Sangerig, treurig, hartseer, nimmereindigend.
“De-so-la-tion, ver-la-ten-heid …”
Engels of Hollands. Die gevoel is dieselfde. Sy herhaal dit tot die woorde versmelt en net die betekenis agterbly. Vra iemand haar wie sy is, sal sy reguit antwoord: Die verstote vrou van Willem Basson, aan die vergaan van die verlatenheid.
Die prentjies wat sy teken, lieg ook nie. Haar huis se deure en vensters is toe. Die bome in die tuin is op sterwe na dood – peerbome met hul takke reikhalsend hemelwaarts, perskebome wat te vroeg hul blare verloor het. Aan die suurlemoen se takke hang verwronge vrugte, gaar geskroei deur son en wind.
Die dam wat Willem en Daniël in die lente uitgeskraap het, is dolleeg en kurkdroog. Maria het kom vertel dat daar dooie bokke lê. Sy het raas gekry omdat sy en Lutz dit so ver van die huis af waag.
“Ons het nie, en die huis staan stil,” het sy gesnip.
Sy is reg. Willem Basson se huis staan soos ’n baken op die uitgestrektheid van sy erfgrond. Die veldpaadjies soontoe is diep uitgetrap, die plaaspad wyd genoeg vir ’n ossewa. Maar die werf raak net besig as die familie oor Kersfees en Nuwejaar saamtrek. Selde kom hier ander besoekers en nog minder vreemdelinge, want hierheen moet reisigers van die grootpad afdraai. Dus hou hulle koers, tensy een of ander nood hulle dwing.
Min weet hulle wat verlatenheid is, haar soort verlatenheid in hierdie huis omring van kinders en bediendes. Dagin en daguit, sy en die kinders tussen vier mure wat weergalm van gister en eergister se pogings om geselskap te maak, altyd dieselfde.
“Sit regop. Eet mooi. Het jy jou hande gewas? Wat het Meester julle vandag geleer? Niks?”
Met die bediendes gaan dit nie veel beter nie. Doelie en Doortjie is van voordag af aan die vuurmaak en bak en kook en vee en skrop en wasgoed was en stryk. In die verbygaan bring hulle brokkies nuus van Siena wat so laag dra dat sy enige oomblik geboorte kan gee. Caroline mis haar geselskap. Bet wat die werf vee en die melk karring, is te vinnig in en uit, ook Klaas wat kom verslag doen van nog putte wat opdroog. Willem sal terugkom en sy harde voetstappe sal op die huis se plankvloer en buite op die gruis weerklink. Hy sal werk uitdeel en bevele gee, verder niks – nie een woord vir haar nie. Soggens en saans sal hy uit die Bybel voorlees en die kinders uitvra oor hul skoolwerk – niks vir haar nie. Vrydae sal hy Kimberley toe met vrag vir die mark en mooi woorde vir Georgina.
Haar enigste toeverlaat is Elie Ginzburg. Maar die laaste tyd neem hy sy tee in die skool, groet saans ná Boekevat en maak dat hy wegkom. Sy het die afgelope weke ook so steen en been oor baron Ludwig von Hochvelden se seun gekla, selfs Elie kon dit natuurlik nie meer verduur nie. Sy het hom nodig, maar sy het hom weggestoot. Is dit haar eie skuld dat die moegheid haar die laaste tyd weer oorval en, meer as die versmorende hitte, die lewe uit haar wurg? Lutz is nie alleen te blameer nie, sy het haar hart verhard en dit is nie reg nie.
Iets roer in haar gemoed. Sy onthou hoe die seun hier aangekom het, penregop langs sy pa voor op die huurspaaider, getrek deur twee maer muile, sy tassie met klippe teen hom vasgeklem, hare so lank en ongekam soos die maanhaar van ’n wolf. Wat het sy gevoel? Jammerte of afkeer? Sy was van die begin af nie juis lus om die wilde kind in te neem nie. Haar en Willem se kinders het hom daardie eerste aand egter met soveel uitgelatenheid deel gemaak van die gesin, hy het seker belangrik gevoel en gedink hy sal kan oorneem. Dis nie hoe dit uitgewerk het nie. Sy hoogmoedigheid het hom ingehaal en almal behalwe Maria het hom verstoot.
Hulle twee steur hulle nie aan die ander kinders nie. Ná skool vat hulle koers veldin of stalle toe. Die huilende Annatjie wat soms agternatou, word met afjakke huis toe gejaag. Dis te verstane. Maria was nooit erg oor Annatjie nie, sy het Cara graag rondgedra en al verder van die huis af weggeneem om vir haar veldplantjies en goggas te gaan wys en Katryn ’n blaaskans te gee.
Dit gebeur nie meer nie.
Annatjie is klein, hulle moenie haar so afknou nie.
Caroline tel Wuthering Heights op en kyk lank na die omslag – rooi soos dooie bloed met die titel en die naam van die skryfster donkerder ingegraveer, voor en op die rugkant, inmekaar gerankte roostakke. In haar verbeelding verander sy dit in Heathcliff en Catherine. Gaan Lutz en Maria ook soos hulle saamgroei en mekaar vernietig? Is dit hoekom Elie die boek vir haar gebring het? Is dit wat hy wil sê sonder om reguit te wees en nog ’n rusie te ontketen? Enigiets sodat hulle weer soos goeie vriende met mekaar kan praat?
Ongelukkig is haar gewete nie alte skoon nie. Sy het na Elie gekyk en Heathcliff in hom gesien, die eerste keer toe Willem hom aan haar voorgestel het en hy selfbewus afgekyk het. Toe het sy gewonder of hy haar daardie oggend in die kamervenster sien staan het – die vrou in haar nagrok met haar hare los op haar skouers. Hy is die onskuldige skoolmeester wat haar met sy boeke verlei het. In elke storie wat sy gelees het, was hy haar held en sy sy heldin. Hy is haar geheim en hy het nie die vaagste benul nie. Die bladsye fluister dit tussen haar vingers:
He little imagined how my heart warmed up towards him when I beheld his black eyes withdraw so suspiciously under their brows … and when his fingers sheltered themselves, with jealous resolution, still futher in his waistcoat …
Eenkeer het hy met die wind in sy hare hiernatoe gestap en op die stoeptrap bly staan asof Mispa se huis syne was. Sy het gewens sy kon met die trap af hardloop en haar arms om hom slaan. Maar sy is getroud en hy is skaam. Woorde is al wat hulle deel, en omdat hy hul onderwyser is, is hy die opvoeder van haar en Willem se kinders.
Sy raak bewus van hulle, van die kinders. Dié tyd op ’n Vrydagmiddag is hulle in die leidam. Sy het ’n sluimerende kopseer, maar sy vermoed hy is ook daar – eenkant aan die lees. Opstaan. Dis wat sy moet doen as sy wil weet wat sy bedoeling is met Wuthering Heights.
Die horlosie op die kaggelrak sê dis byna vieruur. Katryn se stem klink helder op. Sy roep vir Cara en paai haar met Khoi-woorde wat Caroline nie ken nie. Die kind sal ook net na haar toe kom as Katryn haar aanpor, iets wat lanklaas gebeur het. Dag vir dag neem die verwydering toe, sien sy hoe Cara aan Katryn vasgroei, ander gewoontes aanleer en aan moederskoot, ’n vreemde taal.
Caroline gooi die rok oor haar kop. Sy maak die knopies vas, kyk in die spieël, trek die moue reg. Haar hare is deurmekaar. Sy kam en vleg en steek vas.
Katryn ryg Boesmankrale in Cara se hare. Sy dra pal van die krale om haar nek en enkels.
“Laat dit so wees,” fluister Caroline vir haar spieëlbeeld. “Ek kan nie meer help nie.”
Sy voel moeg toe sy die trap afklim, wonder