Israel reeks: Omnibus 1. Marzanne Leroux-Van der Boon
uitsteek en liggies aan sy wang raak. “Marc, ek leef hier, ek leef elke dag hier.”
Hy vat haar hand vas voordat sy dit kan wegtrek en sy laat dit toe. “Wees versigtig,” sê hy.
Sy knik. “Ek kry jou môremiddag weer op die Prom. Miskien, groot miskien, is Re’uven tóg ook los vir Shabbat.”
Ruwth sien daar verwese en doodsbleek uit waar sy vir hulle staan en tee maak, maar sy huil nie meer nie. Hy is verbaas oor hoe kalm sy hom oor die omstandighede van die familie in Tel Aviv inlig. Maar die trilling in haar klein hande ontgaan hom nie.
Toe hulle met die tee in die gesellige woonkamertjie sit, sê sy: “Jy wou nog vir jou ma ’n e-pos stuur.”
Hy kyk op sy horlosie. “Oor ’n rukkie.”
Hulle drink ’n paar minute in stilte, toe sê sy: “Ek het vandag besluit dat ek met Mara moet kontak maak.”
Marc kyk verbaas na haar. “Ja?”
“Ja. Sy is my dogter. Ek kan verstaan dat sy voel dat ek haar verwerp het. Ek het. Daar is baie redes wat ek daarvoor kan aanvoer, maar ek hét haar verwerp. En die herstel moet van my kant af kom, nie van haar af nie. Wat ek vandag gesien het, het my laat besef dat ek nie daarmee kan uitstel nie. Die Ewige het jou nie sonder rede na my toe gebring nie. Ek sal met haar kontak maak as jy vir my haar e-posadres gee. Ek sal vannag nog vir haar skrywe.”
Marc onthou sy ma se onwilligheid en hy kyk na die klein gryskopvroutjie voor hom wat al soveel pyn in haar lewe ervaar het. Dis asof sy sy huiwering sien en sy sê: “Marc, jy hoef nie hieraan deel te neem nie, liefkind. Dis heeltemal my en Mara se ding. Gaan jy maar rustig jou gang met haar en sê niks van my bedoelings wanneer jy haar bel nie. Ek werk dié saak met Adonai uit en dan sien ek hoe ek moet maak.”
Hy staan spontaan op, gaan buig oor haar en soen haar. “Dankie,” sê hy emosioneel, “ek het jou wonderlik lief.”
Sy hou hom styf vas. Dan fluister sy: “Baruch HaShem!”
Toe hy later in sy kamer kom, haal hy oudergewoonte sy dagboek uit. Maar toe hy ’n ruk na die leë blad voor hom gesit en kyk het, maak hy dit weer onbeskrewe toe en bêre dit. In sy sketsboek sit hy wel meer as ’n uur lank en teken. Ruwth in Ofer se arms. Ruwth, met haar hand oor haar mond en neus geklem, haar starende swart oë. Joodse gebedeboeke wat op bloed en water dryf. Die leë stootkarretjies. En Rivkah. Elke uitdrukking wat hy in die loop van hul gesprek in Abu Shanab oor haar gesig sien speel het. Haar mond, weer haar mond, wéér haar mond.
En uiteindelik, feitlik tot sy stomme verbasing, vind hy dat hy Jesus se gesig teken. Sy verwronge, geskende gesig aan die kruis. Hy sien toe hy klaar is dat die mond die noodkreet roep: “Waarom het U my verlaat?” Hy laat die boek geskok op die grond val en loop, sonder dat hy eintlik weet waarheen, die donker gang in.
Uit Ruwth se studeerkamertjie val ’n streep lig. Toe hy nader gaan, sien hoe sy met haar kop in haar hande voor die rekenaarmonitor sit. Hy steur haar nie. Hy gaan sag na sy eie kamer terug, tel die sketsboek op sonder om weer daarna te kyk, vou dit versigtig toe en lê dit op die kas terug. Maar hy kan die woorde wat in sy kop maal, nie stil kry nie. Baruch haba B’Shem Adonai.
Agt
Soos altyd hunker Marc se vingers daarna om die omgewing waar hy hom bevind in kragtige houtskoolhale op ’n wit sketsblad vas te lê. Die donker, middeljarige rabbi sit aan die kop van die tafel, Shabbat-jas netjies vasgeknoop, groot swart hoed wat sy gesig met die swart krulbaard in skadu hul terwyl hy oor sy gebedeboek buig. Sy vrou en sy dogter het albei wit sysjaals met fyn, blou borduursel oor hul skouers gedrapeer. Hy self, met sy donker krulhare en fraai kippah wat hy van Ruwth gekry het, voel meteens wonderlik tuis, asof hy hier hoort. Hy weet hy het tuis gekom en hy wil dit vaslê op die enigste doeltreffende manier wat hy ken – met houtskool in sy sketsboek om later met olieverf te verwerk.
Rivkah sit oorkant haar pa, en haar oë verlaat sy gesig byna nie. Marc merk steeds die half droewe trek om haar mond, dit maak hom week van emosie. Hy weet sy mis haar broer. Hy weet elkeen om die tafel kan beswaarlik hul gedagtes wegskeur van Re’uven en die omstandighede waarin hy hom mag bevind. Dat Rivkah enige oomblik opgeroep kan word. Sedert die Pesach-slagting van Woensdagaand hang die reuk van oorlog dreigend in die lug.
Twee uur gelede het Rivkah hom by die Haas-Promenade kom oplaai om Shabbat by hulle te vier. In die hewige voor-Shabbat-verkeer op pad na haar huis toe in Gilo, het sirenes meteens oor die stad begin galm. Oral kon hulle die blou ligte van sekuriteits- en polisievoertuie spookagtig deur die reën sien flikker.
“Dis naby ons,” het sy gesê, haar kneukels bleek op die stuur. “Dis Gilo se kant toe.”
Op die een of ander manier het hulle deur die verkeersknope gekom, waarskynlik oor sy as ervare ambulansbestuurder instinktief geweet het hoe. En al die tyd het sy byna onafgebroke oor haar selfoon gepraat. In staccato Hebreeus, en hy kon die spanning in haar stem hoor.
“Selfmoordbom by ’n supermark in Kiryat HaYovel,” het sy net een maal gesê, wit om die mond.
By die huis is hy in aller haas aan haar ouers voorgestel waar almal voor die televisie gaan staan het om vol afsku na die aaklige taferele te kyk wat oor die skerm flits. Langsamerhand het die feite begin duidelik word.
’n Agtienjarige Palestynse vrou, gordel vol plofstof, het ’n supermark in die Kiryat HaYovel-buurt binnegeloop en haarself opgeblaas. Dit blyk mettertyd dat die veiligheidswag by die deur ’n veel groter slagting voorkom het, deurdat hy haar gekeer het voordat sy dieper die winkel kon ingaan. Hiervoor moes hy met sy lewe betaal. So ook die sewentienjarige Rachel Levy wat net agter die mensbom geloop het. Marc het met afgryse na die lewende tonele op die skerm gestaan en kyk. Ook Rivkah en haar ouers het stil bly staar. Niemand het daaraan gedink om te gaan sit nie. Maar toe die ouderdomme van die twee meisies wat gesterf het, die Palestynse en die Joodse, bekend gemaak word, het Rivkah se pa sy dogter en sy vrou woordeloos in sy arms geneem. Marc het hom die Sh’ma hoor prewel: Sh’ma Yisra’el, Adonai Eloheinu Adonai Echad …
Hy het na Marc gekyk. “Mense sterf in die selfmoordbomaanvalle met die Sh’ma op hul lippe,” het hy stil gesê en toe sag vertaal: “Hoor, Israel, die Here ons God, die Here is één God …”
Geskok moes hy later ook hoor hoe die al-Aksa-brigade verantwoordelikheid vir die aanval aanvaar, en die meisie word as Al-Ayat Ahkras geidentifiseer. Hy onthou wat hy twee dae tevore in die London Times van die al-Aksa-brigade gelees het en hy ril.
Nou sit hulle om die Shabbat-tafel en rabbi Chaim Cohen bid met ’n sterk stem ter wille van hul gas in Engels: “Met ewigdurende liefde het u die volk van die huis van Israel lief; U het ons in die Tora en in die verordeninge en die oordele onderrig. Daarom, o Ewige, ons God, sal ons as ons gaan lê, en as ons opstaan, oor u verordeninge praat en ons vir ewig verheug in die woorde van u Tora en u gebooie. Want hulle is ons lewe en die lengte van ons dae. Geloofd sy u Naam en u heerlike koninkryk tot in alle ewigheid. Daarom sal ons, die volk van Israel, en die gas in ons midde, vanaand weer u Shabbat heilig. En ons sal dit van geslag tot geslag bevestig as ’n verbond vir ewig. Want in ses dae het Adonai die hemele en die aarde gemaak en op die sewende dag het Hy gerus en is Hy verfris. Daarom is die Shabbat vir ons heilig, o God, totdat ons Messias kom.”
Toe sy vrou die Shabbat-kerse wil aansteek, hou Chaim haar met ’n ligte handbeweging terug en wend hom tot Marc. “Ek neem aan jy verstaan al heelwat van wat aangaan, maar miskien kan ek net dit ter verduideliking sê: Die Shabbat is baie kosbaar vir ons Jode, Marc. Dit is die dag waarop selfs ’n arm man koning is en sy vrou koningin. Dit is die dag waarop ons by uitstek daaraan herinner word dat ons spesiaal in HaShem se oë is. Jy moet verstaan dat HaShem nie die Shabbat ter wille van Homself ingestel het nie, maar vir die mens, vir ons. Ons werk ses dae lank, maar op die sewende dag rus ons, soos HaShem gerus het, en ons onthou Wie ons gemaak het.”
Marc knik.
“Op Erev Shabbat, wanneer die son ondergaan, daal Adonai se teenwoordigheid, sy Shechina, oor ons huise en op Yerushalayim neer …” , sy stem bewe en hy sluit sy oë vir ’n oomblik, “ook op ’n aand soos