Recce. Koos Stadler
ander velkleur hanteer is, hetsy deur winkeleienaars, treinkondukteurs of selfs net deur mense op straat. Meer as een keer moes ek in winkels tussenbeide tree en aan die persoon agter die toonbank verduidelik dat die Boesmans saam met my was en dat ek die items vir hulle wou koop. Dit het my erg in die verleentheid gestel want op Omega was rassisme onbekend. Ek het gespartel om aan hulle te verduidelik hoe ons kon toelaat dat so ’n stelsel ons samelewing oorheers.
Die Boesmans het nie goed gevaar in die valskermkursus nie. Hulle was uitsonderlik fiks, maar kon nie die kragoefeninge baasraak van die befaamde twee weke lange LO-kursus wat as keuring vir die valskermkursus gedien het nie. Ek was teleurgesteld want ons het saam bloed gesweet op Omega, en ek het die kursus as relatief maklik ervaar. Ek het selfs energie gehad om by Bloemfontein se wulpse jong meisies te kuier.
Vier Boesmans het uiteindelik tot die valskermopleidingsfase deurgedring, maar tot my verdere teleurstelling kon hulle nie die landingsdrils bemeester nie. Net een het uiteindelik die kursus geslaag en as valskermspringer gekwalifiseer. Terug in die Caprivi het ons in elk geval dikwels die res van die groep laat spring.
Aan die einde van die kursus is ons per trein terug na Pretoria. Op Germiston se stasie moes ons op ’n voorstedelike trein oorklim. Ek het hulle vooraf gewaarsku dat die trein net vir enkele oomblikke stop. Hulle moes nie tyd mors nie en hul bagasie so vinnig moontlik aan boord kry. Met die trein se aankoms het ons op die perron gereed gestaan. Toe die deur oopgaan, het ek my bagasie saam met van die Boesmans s’n ingegooi en ingeklim. Twee het my gevolg, maar toe die trein wegtrek, het hulle skielik uitgespring en by hul makkers agtergebly. Daar sit ek toe op die trein met die helfte van ons bagasie. Deur die venster het ek net gesien hoe die Boesmans in ’n bondel aan mekaar vasklou terwyl hulle die trein grootoog agternastaar.
Ek was baie bekommerd want ek het geweet die Boesmans het geen benul gehad waarheen om te gaan nie. Ek het ook nagelaat om op ’n nood-RV ooreen te kom waar ons mekaar sou kon ontmoet. Die trein het eers vier stasies verder gestop en ek het op ’n trein terug Germiston toe geklim. Gelukkig kon ek die bagasie by ’n ander soldaat los wat ook op pad was na Pretoria, met die versoek dat hy dit by die stasiepolisie afgee indien ek nie opdaag nie. Terug op Germiston se stasie was daar geen teken van die manne nie. Ek het oral navraag gedoen, maar niemand kon sê waarheen die Boesmans verdwyn het nie.
Germiston was ’n rangeerstasie van waar treine letterlik na oral aan die Witwatersrand vertrek het en hulle kon dus enige plek wees. Baie mismoedig het ek die volgende trein na Pretoria gehaal. Maar wie wag my toe in later die aand toe die trein op Pretoria se stasie aankom? Die manne het vol bravade op die perron gestaan en al laggende vir my gewaai. Hulle wou net weet hoekom ek so sukkel om in my eie land oor die weg te kom!
Terug by die eenheid het ons vinnig weer in die gewone roetine ingeval van opleiding, heropleiding en wag vir die volgende operasieorders, waarna jy wegspring met voorbereidings en inoefening vir die taak. Die padkonstruksiebasis op Chetto, sowat 60 km van Omega, was ideaal vir talle van ons inoefeninge, want dit was soos ’n werklike teiken in ’n digbeboste gebied.
Tydens een so ’n inoefening – ’n verkenning op Chetto wat ek en Xivatcha Shekamba sou onderneem – het ek ’n voorval beleef wat my goed laat wakker skrik het. Ons het die basis lank dopgehou en toe besluit om daardie nag te infiltreer deur onder die dubbele heining deur te kruip. Ons wou ’n omgekeerde boot in die middel van die kamp as skuiling gebruik, van waar ons die kampbedrywighede sou dophou en die roetine kon aanteken. Die infiltrasie in die vroeë oggendure het vlot verloop en ons het ons skuiling sonder voorval bereik. Wat ons nie besef het nie, was dat ons ’n spoor so duidelik soos dié van ’n stootskraper onder die heining deur gelaat het. Ons het ons skuilplek onder die boot so gerieflik moontlik ingerig en gewag dat die dag breek om te sien hoe die kamp ontwaak.
Kort voor lank is ons rus versteur toe die kamp se sekerheidspatrollie, wat toevallig ook uit Boesmans bestaan het, ons spore ontdek en tot by ons skuilplek gevolg het. Die volgende oomblik hoor ons uitroepe van “Lui bliksems!” en “AWOL!” Hulle het waarskynlik gedink ons is troepe van die padboukamp wat nie wil werk nie. Binne minute het die hele gemeenskap om die boot vergader en ons het geen ander uitweg gehad nie en moes voor die klein skare uit ons skuilplek kruip.
Ons was erg verleë, veral omdat die bevelvoerder, ’n jong offisier van die geniekorps, gemaak het asof hy niks van die oefening geweet het nie. Hy het inteendeel voorgegee dat hy daarvan oortuig is dat ons die vyand is en het sy troepe toegelaat om ons vas te bind en ons neuse spreekwoordelik ’n bietjie in die grond te vryf. Die oefening het darem ’n gelukkige einde gehad toe die bevelvoerder ons uiteindelik vrygelaat het. Hy het ons vir ’n drankie genooi en ons daarna, ter wille van goeie buurmanskap, persoonlik op Omega gaan aflaai.
Met hul taktiese verkenningsvermoë was 31 Bataljon se verkenningsvleuel hoog in aanvraag om inligtinginsamelingstake in die verantwoordelikheidsgebiede van Sektor 20 en Sektor 70 uit te voer. Ons mandaat was om vyandelike basisse en ontplooiings in die “naby” gebiede, tot sowat 60 km oor die grens, op te spoor, terwyl die veronderstelling was dat Spesiale Magte op strategiese take moes konsentreer. Hierdie reëling is egter nie konsekwent gevolg nie, omdat die Recces, oftewel die lede van die Verkenningsregimente, ontplooi is waar daar ’n behoefte was.
’n Sektorbevelvoerder het vertroulik aan my gesê dat hulle veel eerder 31 Bataljon se verkenningspanne gebruik het as om die moeite te doen om ’n span van die Recces daar te kry. Ons was immers die hele tyd daar, het so te sê in die bos geleef en was deurentyd by taktiese verkenningstake betrokke. Patrollierapporte en inligtingsverslae wat deur die verkenningsvleuel se spanleiers opgestel is, was deeglik en op die man af. Boonop was ons altyd beskikbaar en gereed om op kort kennisgewing te ontplooi. Ons het nooit oor ’n gebrek aan ondersteuning gekla nie en nooit op buitengewone steun aanspraak gemaak nie. Ons het bykomende rantsoene as ’n luukse beskou, terwyl ’n heraanvulling in die bos of hulp van ander weermagsdele altyd met dankbaarheid aanvaar is.
Aan die begin van die oorlog sou ’n tipiese ontplooiing in Zambië gedoen word vanaf Katima Mulilo, op die walle van die Zambezirivier oorkant die Zambiese dorpie Sesheke. In daardie stadium, vroeg in die 1980’s, het pres. Kenneth Kaunda kategories ontken dat daar Swapo-opleidingskampe in Zambië was. As dit dan rugbaar geword het dat Suid-Afrikaanse soldate in Zambië was, is die res van die wêreld wysgemaak dat ons die Zambiese weermag en burgerlikes teiken. Zambië was in die onbenydenswaardige posisie dat hy as lid van die Statebond sy Westerse bondgenote tevrede moes hou, maar ook aan die Suider-Afrikaanse bevrydingsbewegings getrou moes bly.
Die verkenningsvleuel het dus nie openlik in Zambië ontplooi nie.6 Die meeste van ons operasies was klandestien en die modus operandi, taktiek en selfs ons uitrustings is aangepas om te verseker dat die ontplooiings nie direk na Suid-Afrika teruggespoor kon word nie. Ons het derhalwe neutrale olyfgroen of kamoefleeruniforms gedra wat maklik met Swapo s’n verwar kon word en stewels met gladde sole wat nie ’n duidelike spoor sou laat nie. Taktiek en teenspoorsnytegnieke wat daarop gemik was om die vyand en plaaslike bevolking te vermy, is deurentyd toegepas.
Kmdt.7 Gert Opperman het in hierdie tyd bevel van Sektor 70 oorgeneem. Sy bynaam was Rooi Gert, klaarblyklik nie net oor sy rooi hare nie, maar ook weens sy vurige temperament. Die 2IB, maj. Fred Oelschig, was ’n gesoute soldaat en ’n briljante taktikus. Al twee offisiere was uitstaande leiers en rolmodelle. Hulle het ook die noodsaaklikheid van verkenning ingesien en verstaan waarom daar ’n klein groepie hoogs gespesialiseerde en gemotiveerde manne moes wees om die vuil werk te doen, veral die veeleisende operasies agter vyandelike linies wat nie deur gewone troepe uitgevoer kon word nie.
Sodra ons die waarskuwingsorder op Omega ontvang het, sou ’n voorlopige waardering gedoen word om te bepaal hoe lank die operasie sou duur, wat die grootte van die span moes wees, watter wapens en uitrusting saamgeneem moes word en die logistiek wat nodig was om dit te ondersteun. ’n Hoofkwartier-element sou dan vooruit gestuur word na Katima Mulilo, Rundu of Oshakati (na gelang van watter sektor betrokke was) om die taktiese HK op te stel, skakeling met die ander weermagsdele en steundienste te koördineer en inligting in te samel.
Vir ontplooiings in Zambië moes die spanne as ’n sekerheidsmaatreël in ’n afgeleë, geheime plek bly – gewoonlik was dit in ’n ou, omheinde gebou naby die aanloopbaan op Mpacha,