Vatmaar. AHM Scholtz
be glad, Sir.
Die man het ’n sakboekie uitgehaal, iets opgeskryf, die velletjie uitgeskeur en vir George gegee.
Hy het my nie gesê waaroor dit gaan nie, maar ek kon sien hy was diep ingedagte. Hy het die geld by die bank getrek. Daardie middag is ons vyf na die ngosi toe om dit te oorhandig. Ons het weer ’n bottel brandewyn uit Vryburg vir die hoofman saamgevat, en dit was nie lank nie of ons almal voel tevrede. En hulle het nooit ophou sê hoe ’n gelukkige meisie Ruth is nie.
Ruth se mense het gesê dit sal ten minste nog een volmaan vat voordat die twee kan trou. George het gesê dit maak nie saak nie, solank hy net naby Ruth, sy natsi, liefling, is.
Eers na Ruth die volgende dag vir ons ons middagete gebring het, het George van die papiertjie onthou. Dit was van sy company-commander, Captain John Walker, het hy gesê. Hy was nou die director van ’n diamant-company en hy wou graag hê mense soos George moet vir hom werk. Mense van “home” af, soos hulle Engeland genoem het. Die captain was ook ’n dorpsraadslid in ’n plek met die naam Du Toitspan. As George werk wou hê, moes hy hom so gou moontlik kom sien.
George het die papier in die lug gehou en gesê: Here is the address of his office.
Nou laat ons skoonmaak en jou army-captain gaan sien, het ek gesê. Ons moet werk hê want ons moet leef.
Die middag het ons aangeklop by die kantoor waarop net J. Walker gestaan het. Hulle het mekaar hand gegee en altwee het geglimlag. George het my voorgestel as een van die Queen se getroue Cape-boys, waarop die captain gesê het: War brothers.
George het op aandag gespring en gesê: Yes, Sir.
Toe sê die captain: We will have no more of that, Mister Lewis. Remember, we’re civilians now. I am Du Toitspan’s personnel councillor.
Hy moes kyk dat die werksvolk goeie behandeling kry en dat hulle hulle werk behoorlik doen. Dit was Vrydag en hy het gesê ons moet hom Dinsdag weer kom sien: By then I’ll know where to push you two in.
George het weer op aandag gespring en gesê: Thank you, Sir.
Ek het ook my hakke teenmekaar geklap en gesê: Thank you, Sir.
Die captain het gelag. Ons is haastig na die naaste kroeg om ’n thank-you-God te loop drink.
Dinsdagoggend het ons gesit en wag dat Du Toitspan se dorpsraadskantore oopgaan. Toe die captain ons sien, sê hy: Good day, you two, come in.
Daar het twee stoele voor sy lessenaar gestaan en hy het ons genooi om te sit. Ek het eerste gaan sit want George het gemeen dit is nie goeie maniere om in die geselskap van sy regiment-officer te sit nie. Die captain moes herhaal: Sit, George. I’ll start with your friend. Name? het hy gesê.
Charles Terreblanche, het ek geantwoord, en hy het dit in ’n groot boek opgeskryf.
Your work will be with the town surveyor. He has been complaining that his boy was off work a few days every month. Always after payday. Drunk, drunk, you know.
My beginloon sou sewe pond twee sjielings ’n maand wees, ses werksdae ’n week, met Saterdag halfdag. Met ’n verhoging elke jaar en veertien dae verlof vir elke jaar se diens.
Ek het weer my hakke teenmekaar geklap en gesê: Thank you, my Captain of the Queen.
You fool, het hy gesê, do you not know that the Queen is no more, and that we now have a king?
Ek sê toe maar: Dankie, Sir.
Hy het twee briewe geskryf, hulle in koeverte gesit en gesê: You start on Thursday, the first of the month. Take this letter to the paymaster. You’ll find him at the bottom of the passage, the door with the board Paymaster. And take this letter to Mister Keely – the surveyor next to the fire buckets.
Mister Keely het vir my gesê: Hope you can work when you are drunk, for you are all the same. Be here on Thursday at eight o’clock sharp! – en hy het na die vloer gewys.
Ons sou ons pay vir die eerste maand kry net voor die tyd wat genoem word die Paasnaweek. Die Goeie Vrydag, Saterdag, die Paassondag en die Paasmaandag – vier volle dae om George en Ruth se troue te vier.
George het ’n hele maand vooraf gehad om dinge reg te kry, maar die tyd was te min. Ek het op ’n keer vir hom gesê: George, vir wat vat jy haar nie net en woon met haar saam soos man en vrou nie?
Hy kan, het hy gesê. But I don’t want to. If I love Ruth as I think I do, I must also respect her and her family.
Ek het hom toe maar vertel dat ons die volgende dag ons mate by die kleremaker, Moosa Keppie, moes laat neem en sommer ook moes kyk of die swart materiaal vir ons pakke al gekom het.
Alles het uitgewerk en ’n paar dae voor die troue was die pakke reg.
Ruth se ouers was baie arm. Toe het ek stilletjies met een van haar tantes afgespreek dat ek vir haar geld sal gee om vir Ruth trouklere te koop. Sy het die volgende dag by Bergers, die winkel in Vryburg wat roksgoed verkoop, gaan uitvind en vir my gesê hoeveel dit kos toe sy my weer sien. Ek het haar die geld gegee en gevra om nie vir George te sê nie. Sy kon maar vir Ruth vertel.
Selfs noudat Ouma Lewies en Oupa Lewies besig is om saam oud te word, weet hy nog nie waar sy vrou se trouklere vandaan gekom het nie, het Oom Chai jare later vertel.
Oupa Lewies en Ouma Ruth se troue
Lance-Corporal George Lewis het dinge gevat soos dit kom. Hy was nou Ra George Lewis, maar hy het ’n regte Engelsman gebly met net een ding op ’n keer op sy army-brein. Hy was altyd glad geskeer met kortgeknipte geel hare, geel wimpers oor sy blou oë, ’n reguit neus met dun lippe en ’n vierkantige, uitstaande ken. Hy het pyp gerook en soos ’n soldaat geloop.
Hy was ’n gelukkige man toe hy die naweek voor die troue van die tweeperdekarretjie afklim met die ekstra groot driebeenpot en twee twintig-gelling-dromme vir die pap. Die brandewyn het hy na ons ntlo, hut, gevat en dit toegesluit met ’n kram en oorslag wat hy saamgebring het.
Die groot probleem was hoe hy die Donderdag voor die Paasnaweek al by die magistraatskantoor kon kom, want Vrydag was vakansie. Hy het al klaar gereël gehad om dan met ’n spesiale lisensie te trou. Toe kry ek ’n plan. George, het ek gesê, waarvan hou ’n Engelsman die meeste?
Wine, women and song, het hy geantwoord.
En whisky, het ek bygelas. Jy koop twee bottels whisky. Die een gee jy vir jou Mister Richman en die ander vir my Mister Keely, albei op Woensdag. En vertel hulle die waarheid. Hulle kan net ja of nee sê.
Oh, no! het George gesê.
Ons doen wat daai Engelsman oor God gesê het, het ek gesê: Vra en jy sal ontvang.
Ons twee base was platsak en maar te bly om ons die dag af te gee.
George het twee kapkarre op Vryburg se square gehuur en die drywers aangesê om by die groot boom in die stat te wag – Donderdagoggend aguur. Hy het gesê hy sal hulle betaal wanneer ons hulle weer sien.
Die Donderdagoggend is ek en George en Ruth en ’n oupa wat gesê het hy is haar oudste oom, by die magistraatskantoor in om die vyf pond vir die spesiale troulisensie te betaal. Die klerk het die papiere ingevul. Die magistraat het gekom en vir George en Ruth gevra of hulle mekaar as man en vrou neem. Albei het gesê: I do – soos George die vorige aand vir Ruth voorgesê het. Ek en George het die papiere geteken en Ruth en haar oom het elkeen ’n kruisie gemaak.
Hierna moes ek saam met Ruth se oom in die agterste kapkar ry en Ruth en George in die voorste. Toe ons van die pad af afdraai in die stat in, het die mense aan weerskante van die paaitjie na die trouhut toe gestaan en skree en handeklap en oeloeloe-sing.
Die ngosi en die oupas het onder ’n afdakkie van sinkplaat op stoele gesit. Daar was ook twee stoele vir my en George. Ek moes die kas brandewyn gaan haal en vir die grootkoppe skink.
The quicker we get them drunk the better for us, het George vir my gefluister.
Ek het met die hoofman begin en sy koppie