Vatmaar. AHM Scholtz
geveg het.
Oupa Lewies het nie ja of nee gesê nie. Ter afskeid net: Tomorrow after the tea break we’ll ask for permission to see Mister Walker.
Reg, George, het Oom Chai gesê en geglimlag.
Mister Walker was nie Maandag daar nie, maar toe hulle die Dinsdag by sy kantoor instap, is hy baie bly om Oupa Lewies te sien. Long time no see, sê hy toe hy hom handgee.
Oupa Lewies gaan op aandag staan en Mister Walker sê: I told you before, I don’t want any of that any more. Now you two sit down, for there are chairs which are meant to be sat on.
Toe Oom Chai na Oupa Lewies kyk, knipoog George vir hom, iets wat Oom Chai nie kon doen nie, toe knyp hy maar albei oë toe.
Sir, begin Oupa Lewies en vertel vir Mister Walker hoe Charlie die kerksaal in die hande gekry het en watter voorwaardes daaraan verbonde was: And now a place to erect the hall.
Very good, sê Mister Walker. I’ll put it on the agenda of the next council meeting. En hy skryf dit in ’n boek op met ’n bladsy vir elke dag.
Die Vrydagmiddag kry Oupa Lewies ’n brief van Mister Walker se kantoor, afgelewer deur sy office-boy, ’n ou man met ’n vuil baard. Oupa Lewies het gedink hy sal dit nie oopmaak nie, hy en Chai sal dit saam oopmaak sodat hulle die goeie nuus saam kan kry.
Die middag teen uitvaltyd wag Oupa Lewies vir Oom Chai waar hulle hulle bicycles bêre. Want hulle het altyd saam terug Vatmaar toe gery.
Here it is, sê hy vir Oom Chai en wys vir hom die brief.
Oom Chai glimlag: Ek het geweet hulle sal vir die kerk ’n stuk heilige grond gee.
Oupa Lewies lees die brief vinnig deur en gee hom toe vir Oom Chai. Nee, sê hy vir Oupa Lewies, lees jy dit voor. Ek wil die goeie nuus uit jou mond hoor.
Toe lees hy: The Town Council of Du Toitspan had made no provision for a church stand. Vatmaar is a settlement adjoining Du Toitspan town, where all the churches are situated. Signed: David Levin, Town Clerk.
Oupa Lewies het dit weer gelees en toe wou hy die brief stukkend skeur. Maar Oom Chai sê: Nee, George, gee dit vir my. Hy het die brief in sy sak gesteek, die twee het op hulle bicycles geklim en huis toe gery sonder om ’n woord verder te sê.
Dit was die Vrydag. Saterdagmiddag loop Oom Chai weer elke huisgesin in Vatmaar na. Hy vra hulle weer om ’n teenwoordiger te stuur of, as hulle wil, om as familie na die vergadering onder die peperboom te kom as die tienuur-fluitjie blaas.
Party mense het gemompel: Wat is dit nou tog weer? en ander: Ek weet nie, weet jy?
Sondag net na tien is Oupa Lewies en Oom Chai na die boom toe, Oom Chai met die brief in sy hand sodat almal dit kon sien. Hulle het die mense gegroet met die woorde: Ons is bly om weer almal saam te wees.
Toe vertel Oom Chai breedvoerig wat in Mister Walker se kantoor gebeur het, en hoe hulle die brief gekry het. Hy het die brief hoog in die lug gehou en gesê: Nou sal onse eerbare George Lewis die brief vir ons voorlees.
Almal was stil, iets ongewoons vir die mense van Vatmaar wat daarvan gehou het om te wys hulle lewe nog.
Oupa Lewies het klaar gelees en almal was vir ’n rukkie stil. Toe sê Oom Flip: Mag ek iets vra?
Ja! sê Oom Chai.
Ek het nie verstaan wat onse wit broer gelees het nie. Kan jy wat Chai is dit nie asseblief in onse taal verduidelik nie?
Oom Chai het die brief toe oorgesit in die taal van Vatmaar, Afrikaans.
Nou verstaan ons, het almal soos een man gesê.
Daar was ’n lang stilte. Toe sê ’n mooi ligtekopvrou: Dis beter so. Ons kan nie verwag om die kerksaal en sy staanplek verniet te kry nie. Ons is nie daaraan gewoond om dinge vir niks te kry nie. Ons het nog altyd gewerk vir wat ons wil hê.
Wonnie, sê Oom Chai, nou het jy gepraat. En aan die ander: Laat ons luister na hierdie moeder van Vatmaar. Kom staan hier by ons.
Tant Wonnie het haar van haar twee dogtertjies losgemaak en by die twee mans gaan staan. Toe sê sy met ’n glimlag vir die mense: Ons gaan ons eie kerkerf koop. Sy het na die heel voorste erf gewys en gesê: Daar oorkant, daai erf met die klippe op wat niemand wil hê nie.
Sy bly eers weer stil en dink na. Toe sê sy: Na die vergadering sal ’n seun en dogter ’n leë twaksakkie by Oupa Lewies kry. (Oupa Lewies het staan en pyprook.) Sy het die twee aangewys: Loop by elke huisgesin langs en hulle sal iets in die sakkie sit. Mense, gee met ’n goeie hart, het sy gesê, dit maak nie saak hoe min dit is nie. En onthou, my kinders – en sy het na die seun en meisie gekyk – as daar ’n gesin is wat niks het om in die twaksakkie te sit nie, sê dan vir die tante of die oom om net aan die sakkie te raak sodat ons hulle seëning kan hê.
Oom Chai en Oupa Lewies het haar soos uit een mond bedank. Sy het weer geglimlag en almal het gedink sy is ’n pragtige vrou. Toe het sy weer tussen die mense by haar twee dogtertjies gaan staan.
Maak toe julle oë en sê Onse Vader wat in die hemel is, het Oom Chai met ’n harde stem gebied.
Oupa Lewies het sy Our Father in sy gedagtes opgesê.
Toe is die vergadering verby. Oom Chai en Oupa Lewies is na hulle huise toe, teen dié tyd nie meer ’n een-kamer nie, maar ’n behoorlike vier-vertrek. Die ou een-kamertjies het hulle as agterkamers aan mense verhuur.
Die seun en meisie het by Oupa Lewies se huis vir die leë twaksakkie staan en wag. Na hy seker gemaak het dat daar niks meer twak in die sakkie is nie, sê hy: Let me put my blessing in the bag – en hy haal ’n halfkroon uit sy beursie en sit dit in die sakkie.
Toe hulle daarna by Oom Chai kom, sien hy die halfkroon en sê: Laat ek dit ook maar doen.
Ta Vuurmaak het ook ’n halfkroon ingesit en gesê: Laat ek maar my pad Hemel toe oopbetaal.
Dit was nie lank nie of die seun en meisie bring die sakkie vir Oupa Lewies terug. Omdat dit sy sakkie was, het hulle gedink hy moet die kollekte kry.
You just sit there and keep the bag, sê hy en wys ’n stoel vir die meisie aan. And you, boy, go and call Oom Chai.
Oom Chai het gekom en gesê: George, dis daai Wonnie se idee. Laat die seun haar ook gaan roep.
Tant Wonnie het gekom en hulle drie het die geld getel terwyl die seun en dogter bystaan. Dit was een pond, twee sjielings en een pennie.
Daar het ons dit! sê Oom Chai. Môre gaan ek en jy, George, daai erf met die klippe vir die mense koop. Die twee sjielings en een pennie hou ons as suurdeeg in die sak. Bewaar jy die twaksak, George.
Ouma Lewies het drie koppies tee gebring en vir die seun en dogter elkeen ’n vetkoek gegee met die woorde: Dankie, my kinders.
Die volgende Saterdagmiddag het Oom Chai weer die domanie gaan sien, dié keer in sy werksklere. Oupa Lewies is reguit huis toe, want het hy gesê hy kon nog nooit met ’n Dutch minister oor die weg kom nie.
Die domanie was bly om te hoor Vatmaar se mense het ingestem met die moederkerk se voorwaardes. Toe vertel Oom Chai hom dat die dorpsraad nie ’n stuk grond vir die kerk wou uitsit nie en wys vir hom die brief.
Die domanie kyk daarna en vra: Weet jy hoekom wil hulle nie grond uitmeet vir die kerksaal nie?
Nee, Domanie, antwoord Oom Chai.
Dit is omdat dit ’n Afrikaanse kerk is. Hulle sal ook nooit tot beter insigte kom nie.
Hy het baie teleurgesteld gelyk. Toe haal Oom Chai die koopbrief uit, wys dit vir die domanie en vertel hom hoe die grond gekoop is. Dit het sy gesig laat ophelder en die twee het handgegee.
Dankie, Aija, sê die domanie vir die swart vrou wat die koffie ingebring het, dié keer in ’n ewe lang maar ander kleur rok. Ek het ook goeie nuus vir jou, sê hy vir Oom Chai. Daar is ’n meneer, Oom Hans du Plooy. (Hy het Mineer gesê omdat hy van Vatmaar se mense verwag het om óf Mineer óf Baas te sê.) Hy ken die geboorteplek