Vatmaar. AHM Scholtz
breë moestas het onder sy neus gehang. Hy was blas, soos die mees toegewyde Afrikaners, mense wat trots daarop is om Afrika as hulle tuiste te hê.
Al teleurstelling is dat hulle ons vaderland net vir hulleself wil hê, het Oom Chai gesê.
Terwyl hulle in die studeerkamer sit, het dieselfde bediende twee koppies koffie op ’n skinkbord gebring.
Dankie, Aija, het die domanie gesê.
Toe sê hy dat hy oor die saak nagedink het: Ek meen ons kan die arme mense van Vatmaar help. Ek het dit net gisteraand op die agenda van die kerkraad gehad en almal het saamgestem dat julle mense van Vatmaar ons ou saal kan kry. Ons gebruik hom nie meer nie, want die vlermuise dink dis hulle s’n.
Oom Chai het opgestaan en die domanie se hand in albei sy hande gevat en gesê: Domanie, die Here het onse gebede in Vatmaar gehoor.
Oom Chai het by homself gedink dat dié woorde die deurslag gegee het. Soos George Lewis sou gesê het: As God vir ons is, wie kan teen ons wees?
Toe die domanie hom weer aanspreek as Charlie, sê Oom Chai: Sê liewer Chai, Domanie, dit klink meer na my.
Goed, sê die domanie, die kerkraad het ’n lys met voorwaardes opgestel.
Na hy ’n bietjie rondgesoek het, kry hy die stuk papier en begin voorlees:
Een, die gebou bly die kerk se eiendom.
Twee, die mense van Vatmaar moet die gebou afbreek en self die materiaal na Vatmaar karwei.
Drie, die mense van Vatmaar mag nie onder die invloed van drank wees as hulle aan die gebou werk nie.
Vier, een van ons kerk se ouderlinge sal gevra word om vir jou, Chai, te ontmoet en deur jou die mense van Vatmaar.
Vyf, jy wat Chai is sal die ouderling van die kerk wees en toesien dat alles op ’n Christelike manier gedoen word.
Ses, as daar nie ’n ouderling beskikbaar is nie, moet jy sorg vir die diens, Chai.
Sewe, die mense van Vatmaar kan reken op die barmhartigheid van die moederkerk.
Dit is al, het die domanie gesê.
Op soek na gepaste woorde, sê Oom Chai: Moederkerk. Wat ’n mooi naam . . .
Die domanie het alles op ’n ander stuk papier oorgeskryf, dit in ’n koevert gesit en gesê: Chai, kry Vatmaar se mense se toestemming, dan sal die kerkraad ’n vrywillige ouderling vra om die sendinggemeente van Vatmaar van diens te wees.
Toe staan hy op en sê: Chai, ek is jou dankbaar dat jy my die geleentheid gegee het om die arme Vatmaar te help.
Oom Chai het sy hand gevat en gesê: Ek kan my ore nie glo nie.
Albei het geglimlag. Toe Oom Chai op sy bicycle klim, val hy amper af, swart pak en al.
Nou om dit vir Vatmaar se mense te verduidelik, het hy op pad terug by homself gemompel en gevoel of die koevert nog in sy sak is.
Môre-oggend sal ek die huise een vir een naloop en hulle aansê om na my huis toe te kom as die tienuur-fluitjie blaas, het hy by homself gedink toe hy later langs die paaitjie op sy bicycle sit en rus, sy een voet op ’n hoë klip. Elke huis moet een teenwoordiger stuur – die pa of die ma of enige kind ouer as veertien.
Terwyl hy so staansit op sy bicycle wonder hy wie hy kan vra om die brief vir die mense voor te lees. Ou George Lewis kan nie Afrikaans lees nie. Sy dogter kan, maar sy is op skool in Kimberley. Wie kan ek vra? sê hy vir homself. Toe kom dit skierlik by hom op: Neef Cloete se seun Paul. Hy het net daar omgedraai en terug na die ouer deel van die Pan toe gery.
Oom Chai het Paul teëgekom net waar hy indraai na sy ouers se huis. Dag, Paul, het Oom Chai gesê.
Middag, Oom, het die jong man geantwoord.
Jy is net die man wat ek soek. Is jou pa-goed by die huis?
Ma slaap want sy voel nie lekker nie. Ek sal haar nie graag wil wakker maak nie, Oom. En daar kom my pa nou net met die paaitjie aan – en hy wys met die hand.
Dan wag ons net hier vir hom sodat ons drie besigheid kan gesels, sê Oom Chai.
Dag, Stefaans! Hoe gaan dit? sê Oom Chai en klim van sy bicycle af en gee vir Stefaans Cloete sy hand.
Goed, Chai, en jy?
Kan nie beter nie! sê Oom Chai. Laat ek sommer met die deur binneval, Neef. Ek het vir Paul, en natuurlik vir jou ook, kom vra of hy môre vir my ’n brief aan die Vatmaar-mense kan voorlees.
Enige tyd, sê Stefaans Cloete. Ek dink nie Paul sal omgee nie.
Paul laat ’n laggie hoor, wat Oom Chai as instemming vertolk. En toe, terwyl hy hom deurkyk, want Paul was skraal, sê hy: Ek sal jou op my bicycle lift. Jy hoef niks saam te vat nie, jou klere is skoon en goed genoeg vir ’n Sondag op Vatmaar. Stefaans, sê Oom Chai, dan gaan ons maar! Groete aan Mollie, Paul sê sy’s nie lekker nie.
Dankie, Chai.
Kom, spring op! sê Oom Chai en toe Paul op die stuur sit, roep hy: Dankie en totsiens, Neef!
En daar trek die twee.
Sondag net na die tienuur-fluitjie daag elke huisgesin op Vatmaar by Oom Chai se huis op – mans, vroue en kinders. Die voorkamer was te klein en hulle moes almal onder die groot peperboom gaan staan.
Oom Chai haal die stywebandboek uit sy sak en gee dit vir Paul. Toe sê hy: Vatmaar se mense, dit is nou Paul Cloete van die Pan, ’n geleerde seun wat aangebied het om ons lees- en skryfwerk te doen. Eers sal ons die name vat van die woners wat hier is. Ons begin met die grysbaarde, dan die vrouens, die werksmense en laaste die kinders.
Toe die name almal in die swart stywebandboek opgeskryf is, sê Oom Chai: Laat die kinders voor staan sodat hulle vir hulle skaam ouers kan sê wat aan die gang is.
Hy verduidelik toe wat gebeur het en hoe hy aan die brief gekom het. Hy steek die koevert in die lug op: Hier is die voorwaardes.
Toe gee hy dit vir Paul, wat dit oopskeur en voorlees.
Paul moes dit oor en oor lees omdat party mense nie kon verstaan nie en van die ander die goeie nuus meer as een keer wou hoor. ’n Paar het gesê: Nou sal onse kinders gedoop kan word en hulle se name kry.
Toe Oom Chai vra: Wie is daarteen? het almal stilgebly.
Oom Flip, wat toe nog nuut was in Vatmaar, sê skierlik uit die bloute: Mense, ek, my trollie en Ou Swaai gaan die Here se huis Vatmaar toe bring.
Die vroumense het hulle hande geklap en iemand het gesê: Die Here sal jou seën, Flippus.
Oom Chai het daarop drie werkspanne van bruikbare manne ingedeel en aangewys. Julle is nie vrywilligers nie, het hy gesê. Ons gaan almal saamwerk en as enige huisgesin iets nodig het, laat hom na my toe kom. God sal voorsien.
Toe gebeur daar ’n ding wat nog nooit vantevore in Vatmaar gebeur het nie, Oom Chai sê: Maak toe julle oë.
Hy het eers rondgekyk of iemand se oë nie nog oop is nie en toe begin: Onse Vader wat in die Hemel is . . .
Baie min mense het die Onse Vader geken, maar almal het saam Amen gesê. Oupa Lewies het sy Our Father saggies by homself opgesê.
Na die vergadering het Oupa Lewies en Oom Chai saam weggestap. Well done, het George Lewis gesê en Oom Chai op die skouer geklop. I was thinking, where do you intend erecting the kerksaal?
Ek het nog nie daaraan gedink nie, George. Waar dink jy kan ons die saal opsit?
Die twee het verder geloop sonder om ’n woord te sê. Toe sê Oupa Lewies: First, if you agree with me, we’ll go and see Mister Walker.
Ja, het Oom Chai gesê. Luister, jy moet hom sê dis jy wat die kerksaal vir Vatmaar in die hande gekry het. En na ’n rukkie: Jy weet, George, Vatmaar het nie ’n erf wat uitgesit is vir ’n kerkgebou nie. Nou vra ek jou om mooi met daardie company-commander van jou te gaan praat. Jy praat beter Engels as ek en ek is