Танланган асарлар. Носир Фозилов
этмади. У ўзича тахмин қиларди: «…бир марта чақириб: «Кўзинг ярамайди», деб қайтаришган эди. Энди бу гал олиб кетиши аниқ. Навбат менга ўхшаганларгаки келибдими, демак…»
Улар худди устларига оғир тоғ қулаб тушгандай, бир фурсат жимиб қолишди. «Мен ҳам кетадиган бўлсам, чорванинг аҳволи нима кечади?» деб ўйларди Ғиёс ака. Раис бўлса: «Агар уруш шу зайл қаҳрига олаверса, мамлакат аҳволи нима бўлади? Уруш бошланганига мана энди икки йил бўлди. Ҳамма ер ҳам ўзимизнинг колхозимиздай… урушнинг асорати билинди-қолди. Барча ишга яроқли, билагида кучи бор йигитларимиз кетиб бўлди. Колхоз иши хотин-халажга, менга ўхшаган чолу кампирларга, Тўрага ўхшаган бўғини қотмаганларга қараб қолди. Ҳали-замон булар ҳам аскар ёшига етиб… Охири бахайр бўлсин-да, ишқилиб…» – деб хаёл сурар эди. У чуқур тин олиб, ҳамма ўйини битта сўзга жамлаб айтди:
– Қийин!
– Ҳа, оқсоқол, чорвага қийин… – деб унинг гапига қўшилган бўлди Ғиёс ака. Унинг бу гапи бояги ўйининг давоми эди.
– Э, Абдиғиёс, – раис тутақиб кетди, – ғалати гапларни гапирасан. Чорвани жин урармиди? Анавиларга қийин, – сувда тўриқ йўрғани юваётган Тўрага ишора қилди у. – Ҳали ўқийдиган, билим оладиган маҳали. Пода кетида тезак босиб, чанг ютиб юришибди. Суяги қотмаган болалар-а! – У ёнбошлаганча бирпас хаёл суриб ётди. Ғиёс ака ҳам шу гапдан сўнг оғиз очиб бир нима демади. Бироздан сўнг раис тирсагига суяниб ўрнидан тура бошлади. – Гап шу, Абдиғиёс, қишлоққа эртароқ қайтиб, ҳозирлигингни кўравер. Мен кетдим. Яна урушдан кўчиб келган уч-тўртта оилани беришди колхозимизга. Уларга ҳам жой ҳозирлашимиз керак…
У отига миниб йўртиб кетди. Ғиёс ака раиснинг орқасидан қараганча бошини чайқаб ўйларди: «Бу бечора чолга ҳам қийин, жуда қийин. Ёши бир жойга бориб қолган бўлса ҳам тиним билмайди. Юрт қатори икки фарзандини урушга жўнатди. Кенжаси Раҳимжондан келган қорахат қаддини букиб кетди бечоранинг. Устига-устак, юрт ташвиши…»
Куннинг тафти боягисидан қайта бошлаган, шундай бўлса ҳам ҳаво кишини лоҳас қиладиган даражада дим ва иссиқ эди. Шунинг учунми ё ҳалиги гапларнинг таъсириданми, Ғиёс ака қора терга тушиб кетган, ҳаловатини йўқотган, юрагининг аллақаеридир билинар-билинмас титрар эди. Раис кетганидан сўнг у яна бироз юмшоқ ажриқ устига чўзилмоқчи, ором олмоқчи бўлди-ю, аммо ётолмади. У, сувот атрофида қавш қайтариб ётган, тикка турганча бир-бирини ялаётган сигирларни беихтиёр айланиб чиқди, ўзича нималардир деб ғудранди. Ғиёс акани боядан бери кузатиб турган Тўра унинг тушуниб бўлмайдиган ҳолатидан ҳайрон эди. Ғиёс ака айланиб келиб, бояги ўзи ёнбошлаган ажриқ тепасида бироз елкасини қашиб, нималарнидир ўйлаб турди-да:
– Тўра, ҳой Тўра! – деб чақирди.
– Лаббай… – дея қўлида ғижимланган кўйлаги, унинг олдига келди Тўра.
– Камол қани?
Тўра елкасини қисди:
– Ҳали ариқ бўйлаб юқорига кетувди…
– Гап бундай, Тўра. Менинг зарур ишим чиқиб қолди. Мен ҳозир кетавераман. Энди… сигирларни ўзларинг ҳайдаб борасанлар. Боргунларингча кеч кириб қолади.
– Майли.
– Эшакни