1986. Аргыардаах саас. Иван Сысолятин
өйдөhөн, биир санаанан үлэлиирбит наада» диэн ити аата туох ис хоhоонноох этииний? Ити аата үрдүк салайааччыларбытын санааларын табар гына сыhыаннаhыахха диэн ис хоhоонноох этии буолар эбит. Ол аата үөhээҥҥи тойоҥҥо, нууччалыытынан эттэххэ, «угодить!» диэн суолталаах буолар. Тойон баҕатыгар, санаатыгар сөп түбэhэр гына сыhыаннас диэн. Ол аата миэхэ оннук көрдөбүл, ирдэбил баарын санатар, өйдөтөр быhыылара буоллаҕа… Дьэ, ону мин ылынабын дуу, ылыммаппын дуу? Ханнык суолу, хайатын тутуhабыный?..
Нина Николаевна сайын от ыйын бастакы күннэриттэн ыла үөрэх салаатын инспекторын быhыытынан куруутун күн быыhа суох сырытта. Кини сүрүн соругунан оройуон оскуолаларыгар тэриллибит үлэ уонна сынньалаҥ лааҕырдарын, звеноларын үлэлэрин билсиhии, олорго көмөлөhүү буолар. Үгүс лааҕырдар оттооhуҥҥа, сорохтор ходуhа бүтэйин оҥорууга уонна оҕуруот аhын үүннэриигэ үлэлииллэр. Үөрэх салаатын үлэhиттэрэ үгүстэрэ уоппускаларыгар баран, Нина Николаевна соҕотоҕун кэриэтэ кэрийэн таҕыста – бастаан утаа аҕыйах күн сэбиэдиссэйин массыынатынан сырытта. Онтон салгыы туох массыына көстөрүнэн, ардыгар санэпидемстанция, тыа хаhаайыстыбатын салаатын, райсовет үлэhиттэрин массыыналарыгар олорсон кэрийдэ. Ол курдук, от ыйа букатын биллибэккэ ааста.
Оннук түптээн олорбокко, өрүү кэлэ-бара сырыттаҕына, Орто Эбэттэн Отуукап Миша киирэн, иккитэ хаста үлэлиир сиригэр сылдьан сураста, ыйыталаста. Онтон Нина Николаевна атырдьах ыйын 10 күнүттэн аҕыйах хонукка уоппуска ылан, бэйэтин дьонугар Хомустаах бөhүөлэгэр барда. Онно икки нэдиэлэ устатыгар аҕатыгар окко көмөлөhөн, быыhыгар сир астаан, айылҕаҕа сылдьан, олус үчүгэйдик сынньанна. Оройуон учууталларын үгэс буолбут атырдьах ыйынааҕы мунньахтарын иннинэ эмиэ үлэтигэр тахсыбыта. Мунньах тэрээhинин түбүгэр-садьыгар сүүрбүтэ-көппүтэ. Биирдэ куоракка киирэн, үөрэх министиэристибэтигэр сылдьан тахсыбыта.
Арай мунньах буоларын нөҥүө күнүгэр дьиэтигэр эбиэт кэнниттэн хонтуоратыгар киирэн, туруору кирилиэhинэн дабайан иккис этээскэ тахсан истэҕинэ, кэнниттэн ким эрэ кэлэн көстүүмүн сиэҕиттэн биллэр-биллибэттик тарта. Соhуйан эргиллэ түспүтэ – Миша Отуукап кип-киэҥинэн бүрү-бүлтэччи көрбүтүнэн бу турар эбит. Илиитин уунан дорооболоhо-дорооболоhо, кэккэлэhэ хаамсан, үөhээҥҥи көрүдүөргэ тахсыста. Онно үөрэх салаатыгар үлэлэрин быhаартарар, бирикээстэрин таhаартарар учууталлар элбэхтэрэ, сорохтор көрүдүөргэ күүтэн тураллара.
– Дьэ, эйиигин сайыны быhа букатын сүтэрэн кэбистим ээ, – дии-дии, Миша көрүдүөргэ турар учуутал кыргыттар диэки көрөн ылла. – Киин сиргэ киирбит киhи букатын таба туттарбаккын дии?
– Оттон… үлэм оннук ээ, үксүн кэлии-барыы. Мантан инньэ арыый тохтуур инибит. Эн туохха киирэ сылдьаҕын? Орто эбэлэр, хайа, хайдах-туох олороллор?
– Ээ, үчүгэй буоллаҕа… үчүгэйдэр. Мин «Сельхозтехникаҕа» сылдьыахтаахпын, сапчаас ыла.
– Бүгүн төннөр буоллаҕыҥ дии?
– Төннүмүнэ… – диэтэ Миша симиктик уонна, – Туох… кыратык таhырдьа тахса сылдьыахха эрэ, – диэн