Ийэм кэпсиир… (3 чааһа). Семен Маисов
даҕаны, оттон хотон, олорор дьиэлиин бииргэ сыста, силбэһэ турара, иһинэн сылдьар ааннааҕа баҕас отой, төрүт сөбө суох туттунуу…» – диир. Этиэх эттэҕинэ – кырдьык оннук.
Оҕонньоттор кулуупка муҥха абырахтыыллар. Баҕадьыларын кынатын байбарылаан, ийэтин киэлитин кэҥэтэн, тупсаран биэрэллэр. Аны сааскы туоналарын муҥхатын билиҥҥэттэн бэрийэллэр. Муҥха абыраҕар, били, соҕотох дьэрэкээн бөтүүктээх Уйбаныап Дьэримиэй, Талыабай Уйбаан, Мытыйыс, Ньөкөөрөр, Киспэ Борокуоппай сылдьаллар. Кыра оҕолор, киирэ-тахса баҕадьы таҥылларын, абырахтанарын көрөллөр, ардыгар илии-атах буолан тутуһан эҥин көмөлөһөллөр, ол быыһыгар оҕолор-оҕолоро өтөн мэниктээн кыратык мөҕүллэн, «дьарыллан» да ылаллар. Ордук оройунан көрбүт Киргиэлэйэп Дайыыл оҕо тиийдэҕинэ айдаан хайаан да тахсар. Дайыыл хаһан да бэтиэхэтэ суох сылдьыбат. Быралгы этэринии, кыра уол үөннүрбэтэҕинэ «иһэ ыалдьар» үһү.
Аны Айдаҥҥа Сүөдэрэп Ньукулайдаах – Тыккаайдар диэн ыаллар бааллар. Сүөдэрэптэр диэн ааттара туттуллубат да быһыылаах, дьон-сэргэ Тыккаайдарынан эрэ билэллэр. Тыккаай – сылгыһыт, кэргэнэ Аана эмиэ холкуостаах. Биэс оҕолоохтор. Дьөрөллөөн, Чукчакыын, Суубуй, Бойбохо диэн уолаттардаахтар, Маайа диэн кыыстаахтар. Чукчакыын (Күүстээх Лобоойоп уола Ньукулайдыын хос ааттара биир) миигиттэн аҕа, Дьөрөллөөннүүн араа-бараабыт. Чукчакыын холкуоска үлэлиир. Ньукулайдаах Аана иккиэн эйэҕэс-сайаҕас, үтүө өйдөөх-санаалаах дьоннор эрээрилэр, оҕолоро төрүөтэх дьикти айылгылаахтар – Дьөрөллөөн, Чукчакыын, Суубуй эрэйдээхтэр өй-санаа өттүнэн итэҕэс-быһаҕас айыллан төрөөхтөөбүттэр. Бойбохолоох Аана – дьон-дьоно. Чукчакыын муҥнаах төһө да киһиттэн итэҕэс айыллан «түҥ-таҥ» тылластар, тугу соруйбуккун улгумнук, тук курдук толорор, ол да иһин холкуоска үлэлиир. «Биирэ итэҕэс буолан баран, атына алыс» диэбиккэ дылы Чукчакыын өйүнэн мөлтөх эрээри, айылҕа барахсан тура күүһү баҕас хатаҕалаан бэрсэ сатаабыт уола. Эр дьон дьээбэлээн мас да тардыһан көрөллөр, тустан да хачымахтаһаллар – Чукчакыын кими да киһилээбэт. Албас тайма диэни төрүт билбэт уол, бэрт сатамньыта суохтук мадьыктаһар эрээри, дьэ охтубат сүһүөхтээх киһи диэн кини, умса тардыа, туора садьыйыа эрэ кэрэх, утарсааччыта буору «сыллаабыта» эрэ баар буолар. Чукчакыын бүдүрүйбэт сүһүөҕүн дьон эрэ барыта сөҕөр. Уол барахсан сытыары-сымнаҕас майгылаах, ол да иһин дьээбэлээн, бадьыыстаан сордууллар. Сорохтор аахсыбат эрэ диэн наһаалыыллар да быһыылаах. Чукчакыын күрэс былдьаспыт киһитин хоттоҕуна, кыра оҕо курдук ытыһын таһына-таһына, өрө ыстана-ыстана үөрээхтээн бөҕө буолар. Бүтүн сүүрбэтигэр чугаһаабыт уол сирэйин бэрт олуонатык тутта-тутта үөрэн-көтөн, күлэн саһыгырыы-саһыгырыы эйэҥкэлиирин көрдөхпүнэ олус диэн аһына саныыбын. Таҥас-сап да мөлтөх эрэйдээҕэ, барыта абырах-ибирэх, ардыгар, бэл кыһын аам-даамҥа сорох сиринэн этэ көстөн кылбайа сылдьар тырыттыбыт, халтаҥ таҥастаах буолар да, төрүт тоҥор диэни билбэт киһи…
Өйүнэн мөлтөх, киһи эрэ аһыныах, өс хоту сылдьар Чукчакыын