Ийэм кэпсиир… (2 чааһа). Семен Маисов
устуллан оҥоһоллор.
– Хайа тоом, атаҕыҥ таҥаһын тоҕо мэнээк устаҕын, ыт эҥин ытыран илдьэ барыа дии, – эмээхсин Баһыычаанын төбөтүттэн имэрийэр, оройуттан сыллаан ылар уонна итиннэ-манна сытар этэрбэстэри хомуйар. – Кэппэккин дуо? – диэн ыйытар.
– Һ-һ-һуох!.. – Баһыычаан аккаастыыр, баһын быһа илгистэр. Эбээ этэрбэстэри дьиэҕэ киллэрэн быаларыттан баайан баран тоһоҕоҕо ыйыыр. Ардыгар: «Кэт!.. Кэт!..» – диэн хаайан син кэтэрдэр, суох, Баһыычаан таска тахсаат, сонно тута устан хайа түбэһиэх тэбиэлэтэлээн кэбиһэр…
Дьоммут, холкуос отчуттара, ходуһаҕа сарсыарда ааттаах эрдэ киирэн баран, киэһэ күн арҕаа саҕах тыатын үрдүнэн кытара кыыһан лаппа дьааһыгырбытын кэннэ, отой хойут биирдэ эрэ харбыалаһан кэлэллэр. Биһиги, өтөхпүтүгэр хаалбыт дьон, чэйбитин бэлэмниибит. Киэһэ бүтэһик ыаммытыгар сылдьан баран, сылабаарбытын оргутан, баарбытынан-суохпутунан аспытын тардан, Баһылайдааҕы кытары бииргэ аһаары кэтэһэбит, киирэ-тахса арҕаа аартык айаҕын манаһабыт.
Сүрүн аһылыкпыт – собо. Окко сылдьар киһи харата суох хайдах да сатаммат.
От үлэтин былдьаһыгар сайыҥҥы үтүө күннэр, бииртэн-биир бүтэн иһэллэр. Эмээхсини кытары өтөхпүтүгэр чөкөтөлөөбүт бугулларбытын кэбистибит, кыра тыкаары бугуллар буолан иккиэн сүгэбит. Өтөх бугулун олус бөдөҥөттөххө анна кыайан куурбакка сытыйан, лааҕыран хаалар үгэстээҕин иһин дьоҕус гынаттыыбыт. Син обургу боскуйалары томтоттубут. Маарыйа таҥалай эргинэнэн тахсан бэйэтэ түстүүр. Кэбиһэрбитигэр көтүрбүт күрүөбүт аҥаар эҥэлэйин хат туттубут.
Биир күн оппутун кэбиһэн дьиэбитигэр тахсыбыппыт, Баһыычааммыт атаҕын тилэҕин бытыыл тааһыгар улахан баҕайытык тэлэ үктээн кэбиспит. Намыынап Хабырыыл кэргэнэ хат-хат хаттыгастаан өрбөҕүнэн баайбыт, ол үрдүнэн хаана таска өтөн тахсыбыт. Уолбут атаҕын төбөтүнэн дугунан нэһиилэ хаамар.
– Атах сыгынньах тэйиэккэлээбитиҥ ити баар дии, кэһэй, – эбэтэ Баһыычаан атаҕын баайыытын сүөрэн, өссө да хаана тыккырыы сылдьар, ырбаччы барбыт сиикэй бааһыгар биэс тымырдаах оту саба ууран баран хат баайда, эчэппит атаҕар бэйэтин киэҥ остоох этэрбэһин кэтэртэ. Уол били дьэргэҥэлээбитэ тохтоон, муннун аннын ньуххана-ньуххана, саҥата суох эбэтэ сүбэлиирин истэр. Ол эрэн, оҕо аата оҕо, сотору били ырбайбыт бааһа үмүрүччү тардан оһон хаалла, кэлин кэһэй буолан этэрбэһин ол аайы устубакка кэтэ сырытта…
Сайын устата хаста да онно-манна уот туруталаата, күнүс тунах курдук бүркүк бүдүгүрэр, буруо сыта биллэр. Дьон уокка барыталаатылар-кэлитэлээтилэр. Ханна эмит уот сириэдийбит сураҕа иһилиннэ, тыллабыр кэллэ да, сонно тута, киэҥ сири хаба илигинэ, умуруоран иһэллэр…
Эбээ эмээхсини кытары олорор күөлбүтүгэр Мундулуҥдаҕа хаста да тыынан сылдьан кустаатыбыт. Маарыйа миигин дьоһуннаах хаптаһын тыытыгар мэҥэстэр.
– Тоом, эмискэ хамсанаайаҕын, тыы ууну баһыа, аны түөрэ ыстаныа, – диэн сүбэлиир, сэрэтэр.
Мин ити-бу умсан чомпооттонор, өссө да көтө илик кус оҕолорун уонна моточчу уойбут сара