Sağlam Çocuklar Yetiştirmek. Harold S. Koplewicz
tedavisini daha iyi tolere etmesini mümkün kıldı. Üç kişilik bu aile annenin yatağında birlikte televizyon seyredip sohbet ederek daha fazla vakit geçirmeye başladı, bu sayede bir aile olarak birbirleriyle yeniden bağ kurabildiler ve Jacob’ın kaygısı da hafifledi.
Bu annenin mücadelesi uç bir örnektir ama bir ebeveyn kendi kendisine özen göstermeyi ihmal ettiğinde çocuğunu dolaylı olarak incitir. İhtiyaçlarınızı görmezden gelmenin iyi bir ebeveyn olmanın yegâne yolu olduğunu düşündüğünüzde bile kendinize özen göstermeye çalışın.
Genetik olarak ifade edersek akıl hastalıkları aile ağacında kendisini gösterir. Kaygılı bir ebeveyn kaygılı çocuğunun yardıma ihtiyacı olduğunu kabul edebilir ama kendisi söz konusu olduğunda “idare edebileceği”ne inandığı için yardım almaz. Bu inanç, çocuk açısından bir kaçınma ve özbilinç eksikliği örneği oluşturur. Terapide sıklıkla tanık olduğum şeylerden biri de kaygılı bir çocuğun, kendi kaygısından ziyade ebeveyninin tedavi olmamış kaygısına takılıp kalabilmesi ve bu nedenle ilerleme kaydedememesidir.
Ebeveynlerden biri kaygılıysa ve diğeri değilse, kaygılı ebeveynin semptomları bir çocuğun doğmasıyla birlikte yoğunlaşabilir ve çocuk da kaygılı olursa daha da artar. Kaygılı anne ile kaygısız baba arasındaki iletişim sorunları –biri çocuğun sorununu anlar, diğeri “büyüdüğünde geçecek” beklentisi içindedir– ebeveynler arasında gerilime neden olur ve çocuk da bu gerilimden payını alır.
Kaygısız ebeveynler sıklıkla çocuğun kaygısını dostlar ya da aile ile tartışmamayı tercih eder. Ben ebeveynlere, kendi çocukluklarında yaşadıkları kaygının sıkıntısını çocuklarıyla paylaşmalarını tavsiye ediyorum. Kaygının gerçekliğiyle ilgili açık ve dürüst iletişim sizin ve çocuğunuzun kendinize özen göstermenizin bir yoludur. Bastırılmış duyguların üstüne güçlü bir yapı iskelesi inşa edilemez. Bu dünyada akıl sağlığıyla ilgili yeterince yaftalama mevcut. Kaygının üstündeki bu yaftayı evde kaldırın. Çocuğunuzun kaygısı, otizmi ve depresyonu hakkında ailecek hep birlikte konuşun.
Bazı ebeveynler için kendilerinin ve çocuklarının akıl sağlığı hakkında evde konuşmak yeterli değildir. Bir topluluğa katılmak üstünüzdeki baskıyı hafifletebilir. Kendinize özen göstermek, kaygılı bir çocuk yetiştirmenin zorluğuyla ilgili içinizi dökebileceğiniz bir destek grubu bulmak anlamına gelebilir. Başka ebeveynlerin değer vermesi kaygınızın keskinliğini azaltabilir.
Özel eğitime ihtiyaç duyan ve duymayan çocuklara uygun ebeveyn destek grupları bulmak için childmind.org/groups adresini ziyaret edin.
Bu bölümün başında bahsettiğim, oğlu Max’in öğretmenine evde yapılması gereken karmaşık bir okul projesi hakkında öfkeyle patlayan anne Lisa, sohbetimiz sırasında şaşırtıcı olduğunu düşündüğü bir kabulde bulundu: “Max’e feci öfkelenmiştim. Son dakikaya bıraktı ve bu, işleri benim üstüme yıktığı ilk sefer de değildi. Sonra bir de surat asıyor, omuz silkiyor. Bazen oğlum… oğlum tam bir denyo oluyor!”
Bütün ebeveynlerin buna benzer hikâyeleri vardır. Ebeveynler bana hep tepelerinin nasıl attığını ve birilerine nasıl patladıklarını anlatır. Ama “Çocuğunuza mı öfkelenmiştiniz?” diye sorduğumda bunu kabul etmeye korkarlar. Çocuğunuzun sizi öfkelendirdiğini kabul etmenin yanlış bir tarafı olduğunu düşünmüyorum. Çocuğunuz öfkelenmenizi hak edecek bir şey yaptıysa ona sakin bir ses tonuyla, “Sana bu konuda gerçekten öfkelendim…” demeli ve söz konusu davranışın ya da eylemin ne olduğunu belirtmelisiniz.
Ebeveynlerin kimi zaman çocuklarının denyo olduğunu düşünmelerini umursamıyorum. Bu duyguyu, eşleri ya da terapistlerinden başka kimseye ifade etmemeleri gerektiği ortada. Bu duygu karmaşasının varlığını, bazen çocuklarınızla takılmak istemediğinizi ya da onlarla birlikte olmaktan her zaman hoşlanmadığınızı kendi içinizde kabul edin yeter. Sizi öfkelendirebilirler. İnatçı olabilirler. Bunu kabul etmek, bu tümüyle meşru duygular hakkında hissedebileceğiniz suçluluğun yükünü hafifletir. Terapide ebeveynlerin, “Biliyor musun, çocuğumu seviyorum, ama tanrım, neden uyumuyor ki? Tam bir uyku düşmanı! Beni deli ediyor!” demeleri çok hoşuma gider.
Kendinize özen göstermenin temeli kendinizin farkında olmaktır. Özellikle de çocuklarınız küçükken ve hayatınız da bulanıkken, “Bir dakika, ben nasıl gidiyorum bakalım?” diye sormak için kendinize zaman ayırmak o kadar ender yapılıyor ki. Oturup düşündüğünüzde, ebeveynliğin hayal ettiğiniz gibi bir şey olmadığını, çocuğunuzun bir tür pislik olduğunu veya onun da sizi bir pislik gibi gördüğünü fark edebilirsiniz. İnsanlar fazlasıyla büyük ve korkutucu göründüğü için bu duygulardan kaçar. Onun yerine meşguliyet yaratır ve bunlardan kaçınırlar. Ama bunları anlayıp kabul eder etmez kendilerini daha iyi hissederler.
Lisa da sonunda, öğretmene duyduğu öfkenin oğluna olan kızgınlığı kadar büyük olmadığını kabul ettiğinde gürültüyle nefesini verip, “Gerçekler ortaya çıkıyor,” dedi.
“Herhalde çok daha iyi hissediyorsundur,” dedim.
Öyle hissediyordu, öğretmenden özür diledikten sonra daha da iyi hissetti.
Bundan birkaç hafta sonra okulda Ebeveyn Gecesi düzenlendi. Bütün Rube-Goldberg projeleri sergilendi. Lisa’nın anlattığına göre Max’in projesi sınıftaki en kötü projeydi, yine de büyük ölçüde ödevin verildiği öğrencinin elinden çıkmış birkaç projeden biriydi belki de! Lisa projenin halini ikircikli bir duyguya ya da pişmanlığa kapılmaksızın kabul etmişti. Proje derme çatma olabilirdi ama onun sayesinde Lisa’nın yapı iskelesi çok daha güçlenmişti.
“Ama bizim karton ve seloteyp felaketimize gururla baktım çünkü her şeye rağmen bir araya getirebilmiştik,” dedi. “Bize bir eylemin bir diğerine, sonra bir diğerine nasıl yol açtığını öğretmesi gerekiyordu. İkimiz de dersimizi aldık ama tümüyle beklenmedik biçimlerde. Tükenmişseniz saldırırsınız, bu da suçluluk ve pişmanlık duymanıza neden olur. Mesaj alındı. Şimdi tükenmeden kaçınmak için elimden geleni yapıyorum ki Max ve ben birlikte bir şeyler kurabilelim.”
Kendinize özen göstermek ebeveyn olma konusunda kendinizi daha güçlü ve daha iyi hissetmek için yapı iskelesi kalaslarını kullanmak anlamına gelir.
Sabır
• Koşuşturmak, kendinizi ve çocuklarınızı hayatta son sürat taşımak yerine yavaşlayın. Sürdürülebilir bir program belirleyin. Belki de bazı şeyleri kaldırmanız gerekiyordur. Mola verin. Gevşeyin. Yenilenin. Günde beş dakika bile harikalar yaratır.
Sıcaklık
• Kusurlu bir insan olduğunuz için kendinizi affedin, kendiniz ve aileniz için yaptığınız bütün iyi şeylerden ötürü kendinizi sevmenin, kendinizi teşvik etmenin tadını çıkarın.
Farkındalık
• Her gününüzü, “Kafamın içinde neler olup bitiyor? Beni strese sokan nedir? Teslim etmediğim duygular ve düşünceler nelerdir? Kendime ilgi göstermekten beni alıkoyan nedir? Daha iyi hissetmek ve uyum sağlamak için neler yapabilirim?” sorularını kendinize yönelterek geçirin.
İzleme
• Ekran başında geçirdiğiniz zamanın kendinizle baş başa geçireceğiniz zamandan/romantik zamanlardan/doğada geçireceğiniz zamandan/yaratıcı zamandan/düşünme zamanından çalmaması için günlük telefon kullanımınıza dikkat edin.
3
Yeni