Ogniem i mieczem. Henryk Sienkiewicz

Ogniem i mieczem - Henryk  Sienkiewicz


Скачать книгу

oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.

1114

bajdak (ukr.) — duza rzeczna lodz zaglowo-wioslowa.

1115

knecht — niemiecki zolnierz piechoty.

1116

kolet (z fr. collet: kolnierz) — stroj wojskowy ze skory losia lub wolu.

1117

Herr Hauptmann (niem.) — panie hetmanie.

1118

bajdak (ukr.) — duza rzeczna lodz zaglowo-wioslowa.

1119

molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak.

1120

spisa — rodzaj wloczni; Kozacy uzywali najczesciej spis krotkich, z ostrymi grotami na obu koncach.

1121

piszczel a. kij — prymitywna reczna bron palna, uzywana od XIV w.

1122

Feuer (niem.) — ognia.

1123

samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.

1124

rekognoskowac (z lac. recognosco) — rozpoznac, zbadac, przegladac.

1125

murza [wym. mur-za] a. mirza [wym. mir-za] — ksiaze tatarski.

1126

Galata — dzis dzielnica Stambulu, polozona po europejskiej stronie ciesniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie.

1127

Zolte Wody — uroczysko i futor kozacki nad rzeka Zolta w pld. czesci Ukrainy; dzis miasto z kopalniami rud zelaza i uranu, polozone ok. 100 km na zachod od Dniepropietrowska.

1128

semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zolnierz.

1129

Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.

1130

Potocki, Stefan (ok. 1624-1648) — syn hetmana wielkiego Mikolaja Potockiego, starosta nizynski, zmarl w niewoli po bitwie pod Zoltymi Wodami.

1131

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.

1132

z hetmany — dzis popr. forma N. lm: z hetmanami.

1133

zbawic (starop.) — pozbawic.

1134

Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

1135

czambul — oddzial tatarski, dokonujacy najazdow w glebi terytorium przeciwnika, w celu odwrocenia jego uwagi od dzialan sil glownych lub zagarniecia lupow i jasyru.

1136

Chodkiewicz, Jan Karo herbu Gryf z Mieczeml (1560–1621) — hetman wielki litewski, starosta generalny zmudzki, wybitny dowodca, bral udzial w tlumieniu powstania Nalewajki, w wojnie inflanckiej, wojnie polsko-rosyjskiej, zmarl w obozie po bitwie pod Chocimiem.

1137

bitwa pod Kircholmem (1605) — zwyciestwo wojsk polskich nad szwedzkimi w czasie wojny polsko-szwedzkiej (1600–1611); Kircholm — dzis miejscowosc Salaspils na Lotwie, 25 km na pld. wschod od Rygi.

1138

osmnascie (starop.) — osiemnascie.

1139

bitwa pod Kluszynem (1610) — zwyciestwo wojsk polskich nad rosyjsko-szwedzkimi w wojnie polsko-rosyjskiej 1609–1618.

1140

mnogimi umu swojego oczyma (z ukr.) — licznymi oczami swego rozumu.

1141

mnogimi umu swojego oczyma, jako lowiec chytry, na wszystkie strony pogladajac i straze na mile i dalej od obozu majac — Samoil Weliczko, 62 [Samoil Welyczko (1670–ok.1728) — ukr. kronikarz, autor Kroniki zdarzen w Poludniowo-wschodniej Rosji w XVII w., napisanej m.in. na podstawie pamietnikow polskich, przedstawiajacych walki z Kozakami w 1638 r.; Red. W.L.]. [przypis autorski]

1142

Zolta Woda — dzis: Zolta, rzeka na pld. Ukrainie.

1143

dostac — tu: dorownac.

1144

Zaporozu — tu: Kozakom zaporoskim.

1145

ordyniec — czlonek ordy tatarskiej.

1146

bunczuk — symbol wladzy wojskowej, drzewce, ozdobione konskim wlosiem.

1147

Czerkasy — miasto na prawym brzegu srodkowego Dniepru, polozone ok. 200 km na pld. wschod od Kijowa.

1148

choragiew woloska — oddzial lekkiej jazdy w wojsku polskim, sprawdzajacej sie dobrze w poscigach i zwiadach; w choragwiach tych sluzyli czesto zolnierze z Woloszczyzny, ale takze Polacy i Ukraincy; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.

1149

kitajka (starop.) — chustka, wstazka jedwabna.

1150

detyna (ukr.) — dziecko, dziecina.

1151

hallakowanie — dzikie okrzyki bojowe, wzywanie Allaha.

1152

siczowy — kozacki; Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

1153

Czorty, ne Lachy (ukr.) — diably, nie Polacy.

1154

semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zolnierz.

1155

Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.

1156

ordynek (z niem. Ordnung) — porzadek, szyk.

1157

choragiew woloska — oddzial lekkiej jazdy w wojsku polskim, sprawdzajacej sie dobrze w poscigach i zwiadach; w choragwiach tych sluzyli czesto zolnierze z Woloszczyzny, ale takze Polacy i Ukraincy; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.

1158

samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.

1159

odyniec — dzik samotnik.

1160

dragonia — wojsko, walczace pieszo, a poruszajace sie konno.

1161

telega — duzy woz.

1162

wojlokowy (z tur.) — filcowy, wykonany ze zbitej welny.

1163

Wisniowiecki, Jeremi Micha herbu Korybutl (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).

1164

primus inter pares (lac.) — pierwszy miedzy rownymi.

1165

Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.

1166

Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na


Скачать книгу