wotum — symboliczny dar wieszany na ołtarzu, na świętym obrazie bądź na posągu religijnym jako prośba o wstawiennictwo lub podziękowanie za nie.
530
krobia (daw.) — kosz.
531
cech — samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu.
532
bractwo — organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo różańcowe).
533
ustawiczny (daw.) — ciągły.
534
Akademia Krakowska — założona w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, odnowiona w 1400 w Krakowie przez Władysława II Jagiełłę z fundacji Jadwigi Andegaweńskiej, od 1817 funkcjonuje pod nazwą Uniwersytet Jagielloński.
535
statysta (daw.) — mąż stanu, polityk, strateg.
536
Stanisław ze Skarbimierza — (ok. 1365–1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, wybitny kaznodzieja.
537
siedem nauk wyzwolonych — stanowiło program średniowiecznej edukacji uniwersyteckiej: gramatyka, dialektyka, retoryka, geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka.
538
krzepić się (daw.) — wzmacniać się.
539
przecz (daw.) — dlaczego.
540
kanonizacja — uznanie przez Kościół danej osoby za świętą.
541
Awinion — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem ”wielkiej schizmy zachodniej”.
542
wzmóc się (daw.) — wzmocnić się, urosnąć w siły.
543
Burgundia — region w centralnej Francji.
544
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej.
545
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie.
546
rakuski (daw.) — austriacki.
547
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
548
Piotr Wysz Radoliński — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesiony na to drugie stanowisko na skutek intryg dworskich, wykonawca testamentu królowej Jadwigi.
549
przedkładać (daw.) — wyjaśniać, tłumaczyć.
550
wedle (daw.) — według.
551
kajać się (daw.) — przyznawać się do winy i jej żałować.
552
pacholę (daw.) — dziecko.
553
nie stało (daw.) — zabrakło.
554
niedziela (daw.) — tydzień.
555
stróża (daw.) — straż.
556
spyża (daw.) — pożywienie.
557
tapczana — dziś popr.: tapczanu.
558
niedziela (daw.) — tydzień.
559
do cna (daw.) — całkiem, zupełnie.
560
zgonić (daw.) — dogonić.
561
plwać — dziś: pluć.
562
piędź — dawna miara długości, ok. 18-22 cm.
563
ninie (daw.) — teraz.
564
pilno — tu: w pośpiechu.
565
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
566
zdybać — spotkać.
567
prawić (daw.) — mówić, opowiadać.
568
kuszcze (daw.) — krzaki, chaszcze, zarośla.
569
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla.
570
pofolgować (daw.) — potraktować łagodniej.
571
któren — dziś popr.: który.
572
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
