Пакутны век. Трылогія. Васіль Якавенка
свету, мы горда паднімаем галаву.
. . . . . . . . . . . . . . .
Аўтарытэт і веру чужой нам рэлігіі мы паставілі пад жорсткую крытыку і насмешкі пры дапамозе ўдалай прапаганды і выкрыцця. Мы нізрынулі чужыя святыні, мы пахіснулі ў народах і дзяржавах іх культуру і традыцыі. Мы здзейснілі ўсё, каб падпарадкаваць рускі народ яўрэйскай моцы і прымусіць яго ўрэшце стаць перад намі на калені. Мы амаль дасягнулі ўсяго гэтага…
Расея знішчана дашчэнту. Яна знаходзіцца пад нашым уладарствам. Але ні на хвіліну не забывайце, што мы павінны быць асцярожнымі і маўклівымі.
Свяшчэнны клопат пра нашу бяспеку не дапускае ў нас ні спачування, ні міласэрнасці. Нарэшце-ткі мы ўбачылі жабрацтва і слёзы рускага народа! Забраўшы яго маёмасць і золата, мы ператворым гэты народ у нікчэмнага раба…
Бранштэйн, Апфельбаум, Розенфельд, Штарнберг… усе яны, як і многія іншыя, з’яўляюцца адданымі сынамі Ізраіля. Наша моц у Расеі неабмежаваная. У гарадах, у камісарыятах, харчовых камісіях, дамавых камітэтах – скрозь цяпер прадстаўнікі нашага народа адыгрываюць найпершую ролю. Але не ап’яняйцеся перамогаю! Будзьце асцярожнымі! Ніхто не можа абараніць нас, апроч нас саміх!
У нашчадкаў тых псеўдарэвалюцыйных, а часам па-сапраўднаму рэвалюцыйных падзей і часоў застанецца версія, згодна з якой бальшавіцкая плынь, захапіўшыся бліскучымі лозунгамі і сацыяльнымі эксперыментамі, паспрабуе адарвацца ад свайго падчарэўя, якім прадугледжвалася нешта іншае, адрознае ад агалошанай праграмы бальшавікоў. Вось тады Ленін і стане ахвярай тэрарыстычнай атрутнай кулі. Але толькі ўсё гэта нашчадкі ўсвядомяць пасля ўжо, як мінуць даўгія дзесяцігоддзі, крутыя й крывавыя, ды пачне рассейвацца ружовы камуністычны туман.
Пісарчук вяртаўся ад святара дадому, ацяжараны новымі неспакойнымі думкамі і пачуццямі, а пераважала ўсё-ткі радасць, што ён пакінуў урэшце Расею і як-ніяк цяпер вольны гаспадар сабе. Няхай і брыдка, што за Пілсудскім беларусаў таксама ўціскаюць і схільны зжыць са свету, што лічаць Усходнія Крэсы сваёй калоніяй, але ж калі там, у Расеі, ліха, то тут – меншае, і за тое можна дзякаваць Богу.
Як заўсёды, пасля сустрэчы і шчырай, як не сяброўскай, гутаркі з айцом Георгіем Пятро адчуваў сваю душу і розум адкрытымі перад людзьмі і Богам, прасветленымі. Ён пачынаў куды больш разумець у палітыцы, у падзеях, якія мелі месца і якія яшчэ рыхтавала на зямлі славян прышласць. Вядома, яго меркаванні не мог не ўлічваць і сябра камуністычнай спулкі – сын Барыс.
4
Можа падацца дзіўным, але ж на светапогляд Барыса і ўспрыманне ім жыцця, апроч бацькоў, свой пэўны ўплыў зрабіў таксама і памешчык Раман Скірмунт, дабрадзей, дзівак і, бадай, непапраўны рамантык, які жыў паблізу, у вёсцы Парэчча.
Пра Скірмунтаў у гэтым кутку Беларусі сама зямля-матухна распавядае чалавеку, як ён толькі народзіцца. Бо радавод Скірмунтаў ідзе ад