Skarbiec nauczyciela-terapeuty (na bazie własnych doświadczeń z pracy terapeutycznej). Отсутствует
wzbogacające słownik,
– ćwiczenia doskonalące orientację przestrzenną i kierunkową, ćwiczenia w zakresie sprawności ruchowej.
4. Poziom czwarty – abstrakcyjno-symboliczny, został opracowany z myślą o dzieciach, które przeszły już trzy wyżej wymienione poziomy bądź posiadają umiejętności pozwalające na pracę na tym poziomie. Materiał dydaktyczno-terapeutyczny przygotowany przez nas ma na celu rozwijanie zdolności psychoruchowych dziecka mającego przystąpić do nauki czytania i pisania. Poziom czwarty, podobnie jak trzeci, obejmuje następujące obszary:
– ćwiczenia z zakresu percepcji wzrokowej (spostrzeganie, pamięć, koordynacja wielozmysłowa),
– ćwiczenia z zakresu percepcji słuchowej (ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny oraz analizę i syntezę słuchową, ćwiczenia słuchu fonetycznego, ćwiczenia pamięci słuchowej i słownej), ćwiczenia doskonalące wypowiedzi dzieci: mowę i myślenie,
– ćwiczenia orientacji przestrzennej i kierunkowej w zakresie mikroprzestrzeni,
– ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową i grafomotoryczną.
Część czwarta opracowania zawiera podsumowanie pracy terapeutycznej. Znajdują się tu przykładowe opinie wydawane o dziecku i opisy postępów dziecka.
W części piątej i szóstej umieściłyśmy przykładowe scenariusze zajęć dydaktyczno-terapeutycznych, przyporządkowane do danego poziomu, oraz zestawy pomocy dydaktycznych i karty pracy, opracowane i wykorzystywane przez nas w codziennej pracy z dziećmi.
Część I
Diagnoza
Integralną częścią pracy terapeutycznej, a w zasadzie jej punktem wyjścia, jest postawienie diagnozy, która stanowi bazę danych, czyli zbiór informacji o tym, co dziecko lubi robić, jakie czynności sprawiają mu radość, przyjemność, co potrafi, a co może sprawiać mu trudność. Takie obranie kierunku działalności diagnostycznej, czyli praca na punktach pozytywnych dziecka, pozwoli ukierunkować pracę nauczyciela.
Diagnozowanie umiejętności i możliwości dziecka odbywa się przede wszystkim poprzez zabawę. Zabawa jest przyjemnością, która pomaga dziecku radzić sobie z wszystkimi trudnymi emocjami. Jest radosnym działaniem, podczas którego dziecko uczy się w sposób twórczy przezwyciężać przeszkody, jakie stawia przed nim życie. Jest także naturalnym sposobem nawiązywania kontaktów zarówno między dziećmi, jak i między dzieckiem a dorosłym.
Według Lisy Miller, Deborah Steiner i Susan Reid „umiejętność bawienia się wywiera bardzo duży wpływ na przyszły rozwój dziecka. A ten, kto w dzieciństwie zachęcany […] może bawić się swobodnie i na różne sposoby, buduje sobie podwaliny pod przyszłe twórcze pokonywanie przeszkód, a nawet czerpanie z tych wyzwań życiowych przyjemności”4.
To właśnie dzięki różnym formom i rodzajom zabaw mamy możliwość zbliżenia się do dziecka, stworzenia mu poczucia bezpieczeństwa, pozyskania jego zaufania, ale również dostrzeżenia jego tzw. punktów pozytywnych. Możemy poznać najskrytsze tajniki dziecięcej psychiki – ukryte lęki, trudności, budzące się zdolności, zainteresowania, wszelkie jego możliwości.
Niezależnie od wieku dziecka, najlepszym inicjatorem zabaw jest ono samo. To dziecko wie, czym i w jaki sposób chce teraz się bawić. A naszą rolą, jako bacznego obserwatora, a zarazem współuczestnika zabawy, jest takie pokierowanie zabawą, by dziecko czerpało z niej przyjemność, a my – przyjemność i wiedzę diagnostyczną.
Uzupełnieniem prowadzonej przez nauczyciela-terapeutę diagnozy mogą być karty pracy. Przygotowane w ten sposób narzędzie musi być dostosowane do aktualnych możliwości i umiejętności dziecka.
Poniżej przedstawiamy przykładowe zabawy i karty pracy, stosowane podczas diagnozowania umiejętności dziecka. Opracowane przez nas propozycje mogą być wykorzystywane w różnorodnych sytuacjach, w zależności od inwencji i pomysłowości samego nauczyciela.
Wybrane narzędzia diagnostyczne (zabawy, ćwiczenia, karty pracy wykorzystywane podczas diagnozowania umiejętności i możliwości dziecka)
Poznajmy się
1. Stajemy z dzieckiem przed lustrem i przyglądamy się swoim odbiciom.
Przykładowe zadania dziecka:
● rozróżnianie, wskazywanie, nazywanie kolejnych części ciała (głowa, szyja, tułów, ręce, nogi).
2. Kolejny etap działań to zabawy w parach, np. obrysowanie sylwetki człowieka, w dowolnej wybranej przez dziecko pozycji (postać stojąca, leżąca). Przykładowe zadania dziecka:
● wskazywanie elementów ciała,
● uzupełnianie postaci brakującymi elementami,
● kolorowanie postaci,
● doklejanie elementów ubioru.
3. Po zabawach wstępnych dziecko otrzymuje przygotowaną układankę – postać człowieka.
Przykładowe zadania dziecka:
● układanie części obrazka tak, by powstała postać człowieka (dostosowujemy liczbę elementów i stopień trudności układanki do możliwości dziecka – rozpoczynamy od prostych i nieskomplikowanych, a jeżeli dziecko zechce kontynuować zabawę, postacie można wzbogacać, np. tworząc puzzle, układanki-naklejanki na pudełkach bądź kartonach);
● wstawianie części ciała we właściwe miejsce (zabawę można rozpocząć od nakładanki na wzorze, następnie bez wzoru, tworząc z wybranych, gotowych elementów postać człowieka);
● układanka pod dyktando (rozróżnianie części ciała) – wzbogacanie słownika dziecka (zabawa może polegać na układaniu postaci z gotowych, wcześniej przygotowanych elementów, dziecko może nakładać gotowe elementy na szablon – szkic postaci, może tworzyć bez wzoru, może dorysowywać brakujące elementy, wskazane przez nauczyciela);
● usuwanie niewłaściwych elementów (niepasujących do całości).
4. Rysowane wybranej postaci człowieka, np. ja, moja mama, moja rodzina, moja koleżanka/mój kolega (zwracamy uwagę na ogólny zarys postaci, elementy składowe, bogactwo szczegółów, zachowane proporcje, jak również opis rysunku stworzonego przez dziecko).
Bawimy się razem
Zabawa w domu – zabawa może przebiegać w kąciku zabaw, kąciku lalek (zabawa polega na wykonywaniu przez dziecko codziennych czynności naśladowanych na podstawie własnej obserwacji, nabytego doświadczenia i umiejętności).
Zadaniem nauczyciela jest aktywne prowadzenie obserwacji, w wyniku której potrafi określić stopień opanowania czynności i zaradności życiowej dziecka.
1. „Jem”.
Przykładowe zadania dziecka:
● zabawa w przygotowanie posiłku (dziecko wykonuje szereg ruchów składających się na konkretną czynność – naśladuje ruchy niezbędne do przygotowania posiłku: przygotowanie naczyń, urządzeń itp.);
● wycięcie, wspólnie z nauczycielem, poszczególnych elementów znajdujących się na obrazku, a następnie stworzenie historyjki sytuacyjnej (można np. poprosić dziecko, by posadziło lalkę przy stole i wybrało przedmioty, które są potrzebne do przygotowania posiłku, np. śniadania, obiadu):
● układanie przedmiotów – wybranych przez nauczyciela (najlepiej rozpocząć od jednego przedmiotu) i zgodnie z jego poleceniem (przy pomocy tej zabawy możemy wstępnie zbadać rozumienie pojęć
L. Miller, D. Steiner, S. Reid,