Odwet. Zbigniew Lubieniecki
bezłodygowy (Carlina acaulis L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych. Występuje w rejonach alpejskich południowej i centralnej Europy, dosyć często na terenie Polski.
30
Marian Mokwa (1889–1987) – malarz, podróżnik i działacz społeczny. Należał do najpopularniejszych artystów na Wybrzeżu. Tworzył ponad 80 lat, malując w tym czasie około 9 tysięcy obrazów olejnych i akwareli oraz wykonując tysiące rysunków.
31
Tango Włóczęga (muzyka i słowa Włodzimierz Bałtarowicz) z 1936 r.
32
Popularny przed wojną szlagier (muzyka: Henryk Wars, słowa: Emanuel Schlechter) z filmu Piętro wyżej.
33
Umową zawartą 30 listopada 1938 w Zakopanem Polska wymogła na Słowacji cesję spornej części Spisza – Jaworzyny Tatrzańskiej i Leśnicy Pienińskiej oraz innych, mniejszych wsi.
34
Józef Beck (1894–1944) – polityk, dyplomata, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego. W 1939 r. minister spraw zagranicznych RP.
35
Rumowisko skalne u podnóża góry.
36
Łasica.
37
Koszary, strażnica.
38
Michał Lubieniecki, przodownik Straży Granicznej (sierżant), został w 1939 r. zmobilizowany. Trafił do niewoli sowieckiej i został osadzony w obozie dla jeńców wojennych w Ostaszkowie. Zamordowany w 1940 r. w Kalininie (obecnie Twer), pogrzebany w zbiorowych mogiłach w Miednoje (za: Rozstrzelani w Twerze. Alfabetyczny spis jeńców polskich z Ostaszkowa rozstrzelanych w kwietniu–maju 1940 i pogrzebanych w Miednoje, według źródeł sowieckich i polskich, „Indeks Represjonowanych”, Ośrodek KARTA, Warszawa 1997). Pośmiertnie awansowany do stopnia podporucznika (w 2007 r.).
39
„Dokąd, dokąd, szaleńcy, pędzicie?” – cytat z Epody 7 Horacego.
40
Rodzina funkcjonariusza Służby Granicznej, który w 1938 r. został przeniesiony do Przemyśla.
41
Najbardziej intensywne bombardowania Przemyśla miały miejsce 7–8 września 1939.
42
Żona komendanta placówki SG w Sromowcach Franciszka Biniakiewicza, z pochodzenia Ukrainka, jechała z dwiema córkami – Walą i Wandą.
43
Rzeczywiście, ludność ukraińska skorzystała z wojennego chaosu, z rozpadu struktur polskiej władzy i dokonywała grabieży i mordów, zarówno na uchodźcach, cywilach, jak i na wojskowych. Rozmiarów tych zbrodni, skali ofiar na razie nie można dokładnie ustalić.
44
Gródek Jagielloński został zdobyty przez wojska niemieckie 13 września 1939. Następnie, zgodnie z układem niemiecko-sowieckim, przekazany Sowietom.
45
Komiśniak – rodzaj chleba razowego (z niem. Komissbrot).
46
Kołomyja została zdobyta przez sowieckie oddziały pancerne 18 września 1939 około godziny 16.00.
47
Ros.: wartownicy.
48
Dowódca.
49
Do diabła.
50
Wydać po kieliszku wódki na głowę.
51
Jeść nie ma co, a wódkę wypili.
52
Dawaj jeszcze.
53
Helena Kuziemska – siostra Nadziei Lubienieckiej (matki Autora).
54
Byli to uciekinierzy z więzienia w Berezweczu koło Głębokiego, które w październiku 1939 utworzyło NKWD w dawnych budynkach klasztornych. Panowały tam bardzo ciężkie warunki.
55
Rada gminna lub siedziba rady gminnej.
56
Sędzia gminy żydowskiej.
57
Żyd.: babcia.
58
Żyd.: przeklęty i wariat.
59
Biał.: Gdybyśmy sami wiedzieli… Nie powiedziano nam, ale nic dobrego to nie wróży, chyba będą wywozić…
60
Ros.: Otwierać!
61
Karabin.
62
Zbierać się.
63
Trzy siostry Kotterówny były nauczycielkami w szkole w Hołubiczach, zostały z niej usunięte po wejściu Sowietów. Po wywózce ciotki Kuziemskiej z dziećmi, okazały naszej rodzinie wiele pomocy i serca. (Przyp. Aut.)
64
Ros.: Dziękuję.
65
Ros.: Proszę otworzyć! Niech się pani nie denerwuje, mamy sprawę do pani. Przyszliśmy z dobrą nowiną. Pojedziecie do ojczyzny.
66
Żołnierz.
67
Co jest, kurwa mać? Brakuje dwóch ludzi.
68
Dwoje z wiadrami.
69
Wychodzić!
70
Osiedle specjalne Siewiernaja Korgowa, położone w rejonie wierchnietojemskim w obwodzie archangielskim, istniało w l. 1940–41, nosiło oficjalną nazwę specposiołok nr 83. Zostali tu przymusowo osiedleni polscy obywatele, deportowani z dwóch obwodów: wilejskiego (w tym transporcie przyjechał Autor z rodziną) i baranowickiego, formalnie wchodzących od 1939 r. w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Według stanu