Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka. Beata Cytowska
specjalna, red. W. Dykcik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Goleman D. (1997), Inteligencja emocjonalna, tłum. A. Jankowski, „Media Rodzina”, Poznań.
Hellbrügge T., Wimpffen J. H. (1995), Pierwsze 365 dni życia dziecka, „Promyk Słońca”, Warszawa.
Kułakowska Z. (2003), Wczesne uszkodzenie dojrzewającego mózgu. Od neurofizjologii do rehabilitacji, „Folium”, Lublin.
Löwe A. (1995), Wychowanie słuchowe, tłum. D. Lewandowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Maas V. F. (1998), Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów, tłum. E. Grzybowska i in., WSiP, Warszawa.
Niewiarowska M. (2003), Wideoanaliza interaktywnych kontaktów między matką a dzieckiem [w:] Wczesna interwencja u dzieci z dysfunkcjami rozwojowymi. Wielokierunkowa pomoc dzieciom niepełnosprawnym i zagrożonym niepełnosprawnością, materiały konferencyjne, „Zeszyty Naukowe”, 1, „Promyk Słońca”, Wrocław.
Piszczek M. (2006), Dziecko, którego rozwój emocjonalno-poznawczy nie przekracza pierwszego roku życia. Diagnoza, zasady terapii i ocena efektów zajęć, CMPP-P, Warszawa.
Richey D. D. (2004), Wczesna interwencja u niemowląt i małych dzieci niepełnosprawnych oraz ich rodzin. Skuteczność działań i kierunki rozwoju [w:] Wczesna diagnoza i terapia dzieci z utrudnieniami w rozwoju. Interdyscyplinarne problemy, red. J. Kruk-Lasocka, M. Sekułowicz, Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji TWP, Wrocław.
Wczesne komunikowanie się dziecka. Narodziny miłości
Lidia Witak-Światłowicz
Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjny dla Dzieci Niepełnosprawnych we Wrocławiu
Dziecko przychodzi na świat z bagażem odruchów wrodzonych oraz ze zdolnościami pozwalającymi spostrzegać siebie i otoczenie wszystkimi zmysłami. Nie są one w pełni gotowe do odbioru tak silnych wrażeń, jakie czekają na noworodka po opuszczeniu łona matki, ale pozwalają zdobywać i integrować doświadczenia. Posiada on zdolności spostrzegania, uczenia się i myślenia, a dzięki prostym, pierwszym „dialogom” nawiązuje kontakt z otoczeniem. Jest aktywny i ciekawy, ale przez swą niedojrzałość i ograniczenia natury fizjologicznej – bardzo wrażliwy (Fröhlich, 1998). Rozwój wszystkich zmysłów i funkcji psychofizycznych rozpoczyna się niemal w chwili poczęcia. Odtąd płód bardzo intensywnie będzie ćwiczył, aby w momencie narodzin wziąć pierwszy oddech i wydać głośny krzyk.
Każdego dnia zwiększa się aktywność dziecka. Już między 6. a 7. tygodniem życia płodowego zaczynają współpracować mięśnie i nerwy. Do 10. tygodnia na dotyk stają się wrażliwe warga górna, okolica szczękowa i żuchwowa, a drażnienie mięśni warg powoduje odpowiednio zwrot szyi i tułowia oraz zamykanie warg i połykanie. Około 12. tygodnia pojawiają się ruchy warg niezbędne do rozwoju odruchu ssania. W tym czasie zwiększa się też obszar ciała wrażliwy na dotyk. W 14. tygodniu zaczynają pracować mięśnie, które w przyszłości odegrają dużą rolę w rozwoju chwytania, oddychania, fonacji i ssania.
Dziecko ćwiczy mięśnie niezbędne do artykulacji poprzez połykanie wód płodowych (odczuwa też ich smak). Od 17. tygodnia ciąży potrafi już wypluwać wodę, wysuwać wargi do przodu i zaczyna ćwiczyć ruchy ssące, zaczyna też ssać palce. W 20. tygodniu jest ukształtowany odruch wargowy, w 29. – ssania; w 33. tygodniu drażniony język wysuwa się i dotyka wargi górnej (Stecko, 1992, s. 70). Pod koniec 3. miesiąca życia pojawiają się ruchy nabierania i wypierania wód, co pozwala dziecku opanować umiejętność wdychania i wydychania powietrza. Na bodźce akustyczne płód zaczyna reagować między 4. a 5. miesiącem życia. Silne i głośne bodźce dźwiękowe oraz głos ludzki płynące z zewnątrz powodują zmiany w aktywności dziecka, wywołują niepokój ruchowy, przyspieszenie akcji serca, mruganie powiekami. Badania wykazują również, że reakcje te są niezależne od reakcji matki. Dochodzące bodźce stwarzają dziecku okazję do ćwiczeń, dzięki czemu przychodzi ono na świat ze zdolnością o charakterze sensomotorycznym do różnicowania dźwięków. Po urodzeniu się wykazuje zdolność synchronicznego dostosowania ruchów ciała do struktury artykulacyjnej mowy (Kornas-Biela, 1997, s. 17).
Rozwój narządów i mięśni umożliwiających opanowanie mowy nie jest jedynym warunkiem, by dziecko mogło włączyć się w życie społeczne tuż po urodzeniu. Muszą być ukształtowane podstawy do funkcjonowania wszystkich zmysłów i aktywności ruchowej, co z kolei umożliwia poznawanie, a w konsekwencji – komunikację. Tworzy się zamknięty krąg silnie oddziałujących na siebie i wzajemnie zależnych funkcji i umiejętności w taki sposób, że jedna nie mogłaby się w pełni rozwinąć bez drugiej.
Zmysłem kontrolującym mowę jest wzrok. Choć jego zaczątki pojawiają się już w 4. tygodniu ciąży od momentu powstania zalążka oka, to cały układ zaczyna sprawnie funkcjonować dopiero kilka miesięcy po urodzeniu, ze względu na to, że w chwili urodzin jest uformowanych znacznie więcej synaps odpowiedzialnych za analizę informacji o ruchu niż o kształcie. Niemowlę lepiej radzi sobie ze spostrzeganiem ruchu przedmiotu niż samego przedmiotu. Należy zatem pamiętać, że ruch może pomóc w spostrzeganiu prezentowanej zabawki (Eliot, 2003). Choć narządy słuchu i równowagi zaczynają się rozwijać równocześnie, to w 6. tygodniu ciąży są one już zróżnicowane. Narząd równowagi rozwija się szybciej, być może dlatego, że zachowanie równowagi statyczno-kinestetycznej jest ważne dla prawidłowego rozwoju innych części układu nerwowego – w 5. miesiącu aparat przedsionkowy jest ostatecznie ukształtowany (Eliot, 2003, s. 207–208). Układ przedsionkowy dziecka jest w okresie ciąży stale stymulowany – matka na przemian porusza się i odpoczywa. Zmieniają się rodzaje ruchów: obracanie się, wchodzenie, schodzenie po schodach, chodzenie, zatrzymywanie się, wstawanie, kładzenie. Doświadczanie siły ciężkości i ruchu w przestrzeni są podstawą rozwoju po narodzinach dziecka (Fröhlich, 1998).
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.