Edukacja i gospodarka w kontekście procesów globalizacji. Kojs Wojciech

      Od Redaktorów

      Powiązanie edukacji i gospodarki w kontekście procesów globalizacyjnych to istotne cechy współczesnego świata, a ich konsekwencje szczególnie dotykają środowiska rozwoju i życia człowieka. Kontekst globalizacji jest znaczącym składnikiem opisu procesów ujednolicenia kultur, produkcji, procesów i przemian dyscyplin informacyjno-technologicznych. Jego obecność jest kluczowa dla rozwijających się społeczeństw wiedzy, społeczeństw uczących się czy społeczeństw sieci.

      Globalizacja jest złożoną siłą. Wpływając na środowisko społeczne współczesnego człowieka, stanowi jedno z głównych wyzwań, przed którymi on staje. Dzieje się to przez zmianę warunków życia społeczeństw, w których – obok niebywałego postępu technologicznego i wzrostu możliwości produkcyjnych – nierozwiązane pozostają wielkie problemy ludzkości. Procesy globalizacji tworzą warunki, w których to, co było i jest, zmienia wartość – zyskuje lub traci, jest bezpieczniejsze lub bardziej zagrożone, utrzymuje swój byt lub przestaje istnieć. Tworzą warunki, w których następuje między innymi przewartościowanie struktur i funkcji edukacji oraz gospodarki.

      Edukacja jest potężną siłą twórczą jednostek i społeczeństw, siłą obecną we wszystkich formach ich życiowej aktywności. Nie jest sprawą wyłącznie tradycyjnie pojmowanych systemów oświaty, ale także każdego człowieka (uczenie się przez całe życie), każdej instytucji (uczące się organizacje) i każdego społeczeństwa jako całości (uczące się społeczeństwa). O edukacji powinni się więc wypowiadać nie tylko przedstawiciele i pracownicy resortu oświaty, ale także koniecznie – przedstawiciele wszystkich innych sfer życia społecznego.

      Człowiek jest istotą gospodarującą – wytwarzając, zarządzając i konsumując, uczy się i rozwija. Określone działy gospodarki stanowią o materialnych i kulturowych fundamentach jego życia. Stąd też ma prawo i obowiązek wypowiadania się o gospodarczych potrzebach i aspektach swego życia, o zarządzaniu zasobami, które tworzy i którymi dysponuje, o podstawowych potrzebach zaspokajanych przez gospodarkę, a także o zagrożeniach wynikających dla niego z jej funkcjonowania.

      Publikacja Edukacja i gospodarka w kontekście procesów globalizacji stanowi taką właśnie wypowiedź, związaną z analizą aksjologiczną fundamentów edukacji i gospodarki, przestrzenią i dynamiką przemian cywilizacyjnych. Ukazano w niej światową przestrzeń gospodarczą i edukacyjną w warunkach kształtujących się procesów globalizacji, zwłaszcza rewolucji informacyjno-komunikacyjnej, a także problematykę ogromnych szans i zagrożeń humanistycznych wymiarów edukacji.

      Ważne są przedstawione w książce relacje zachodzące między edukacją a gospodarką oraz oczekiwania wynikające z dokonanych analiz, a także wskazania, jakie wartości promują i kształtują systemy edukacji, a jakie systemy gospodarki. Jaka jest i jaką ma się stawać edukacja w społeczeństwie uczącym się, w społeczeństwie wiedzy i w społeczeństwie sieci? Jakie są możliwości świadomego kształtowania relacji między wzrostem gospodarczym a dbałością o środowisko naturalne i zdrowie człowieka?

      Analizy i przemyślenia będące treścią publikacji skłaniają do uściślenia intencji leżących u jej podstaw: Więcej gospodarki w edukacji i edukacji w gospodarce.

      Czytelnikom zaprezentowanych w publikacji poszukiwań pozostawiamy refleksję i zaproszenie do dialogu z ich autorami.

      Wojciech Kojs

      Prakseopedagogiczny wgląd w wybrane zagadnienia edukacji, gospodarki i globalizacji

      Education, economy and globalization − chosen pedagogical and practical aspects

      W artykule omówiono wybrane prakseopedagogiczne aspekty procesów globalizacji, edukacji i gospodarki, eksponując kwestie dotyczące zarządzania zasobami umysłu oraz wytwarzania wiedzy personalnej i wiedzy uczących się organizacji. Rozwijając problematykę aktywności, globalizacji i zarządzania, scharakteryzowano kluczowe i uniwersalne kompetencje – ważne nie tylko w działalności edukacyjnej i gospodarczej, ale także w rozwiązywaniu narastających problemów w innych sferach aktywności współczesnego człowieka.

      Słowa kluczowe: prakseopedagogika, globalizacja, uczenie się, edukacja, gospodarka, zarządzanie zasobami umysłu, działanie podmiotowe, kompetencje uniwersalne

      The article describes chosen pedagogical and practical aspects of global processes, education and economy, in the same time emphasizing issues such as mind management, creating personal knowledge and knowledge of learning organization. What is more problems of activity, globalization and management are entirely described in conjunction with characteristics of key and universal competences which are important not only for education and economy activity, but also as an answer to growing problems in other fields of modern human activity.

      Keywords: praxeopedagogy, globalization, learning, education, economy, , ,

      Pogląd, że globalizacja jest zjawiskiem zachodzącym w naszych umysłach, że rozwiązania globalnych i regionalnych problemów współczesnego świata należy szukać w umysłach (Giddens 2004; James, 2010), określa kontekst, w ramach którego rozpatrywane są kwestie zawarte w niniejszym opracowaniu. Kontekst ten uzupełnia stwierdzenie, że duch naszych czasów jest duchem sieci: podstawowe zasady sieci stałą się siła napędową indywidualnego, społecznego, gospodarczego i politycznego życia, co wyróżnia nasz okres historii (Barney, 2008).

      Tekst jest jednym z rezultatów poszukiwania ogólnych, przydatnych w rozważaniach nad problemami edukacji, a przy tym powszechnie występujących i powtarzających się własności różnych form świadomej aktywności człowieka. Jest także próbą zastosowania modelu takiej aktywności, jako narzędzia służącego do strukturalno-funkcjonalnej analizy edukacyjnej rzeczywistości.

      Potrzeba zgłębiania tak szeroko ujętych zagadnień wynika z charakteru przedmiotu nauk pedagogicznych, określonego sposobem pojmowania procesów edukacji oraz powiązania tych nauk z innymi dyscyplinami, zwłaszcza humanistycznymi, społecznymi i przyrodniczymi. W podjętych rozważaniach przyjęto, że edukacja, poprzez procesy uczenia się, wtopiona jest w każdy akt świadomej działalności człowieka, w tym działalności gospodarczej. Działalność taka jest przedmiotem zainteresowań wielu dyscyplin, zwłaszcza prakseologii – ogólnej teorii działania. Działalność edukacyjna jest obiektem analiz prakseologicznych, a świadome działania – ze względu na ich aspekt edukacyjny – analiz pedagogicznych.

      Wybrane zagadnienia dotyczą zarówno pedagogiki i prakseologii, jak i edukacji, gospodarki i globalizacji. Wgląd za pomocą systemu pojęć określających prakseopedagogiczny model działania świadomego zastosowano do analizy wybranych działań edukacyjnych i gospodarczych oraz problematyki globalizacji. Za ważną sprawę uznano m.in. ustalenie edukacyjnej roli strukturalno-funkcjonalnych elementów działań, w tym znaczenia preparacyjnych, kontrolnych i oceniających przedsięwzięć oraz warunków.

      Edukacja nie jest wyłączną sprawą tradycyjnych systemów oświaty, ale sprawą każdego człowieka (uczenie się przez całe życie), każdej instytucji (uczące się organizacje) i każdego społeczeństwa (uczące się społeczeństwa). O edukacji powinni się więc wypowiadać przedstawiciele nie tylko sfery oświatowej, ale także wszystkich dziedzin życia społecznego. Wypowiadać o edukacji i odpowiadać za edukację.

      Gospodarka tworzy materialno-kulturowe fundamenty życia wszystkich ludzi i grup społecznych. Stąd też, od kiedy współmodeluje samą siebie i w dużym stopniu kształtuje nasze potrzeby, każdy człowiek, a nie tylko