G. Snyder, The Practice of the Wild, Berkeley: Counterpointpress 1990, s. 15.
57
L. Riding, Mit, przeł. Julia Fiedorczuk, „Literatura na Świecie” 2003, nr 07–08, s. 34–35.
58
E. Pound, Pieśni, wybór i posł.: A. Sosnowski, przeł. L. Engelking, K. Kozioł, A. Sosnowski, A. Szuba. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1996, s. 84.
59
Tamże, s. 107.
60
R. Raglon, The Post Natural Wilderness and Its Writers, „Journal of Eco-Criticism” 2008, nr 1/1, [online:] http://ojs.unbc.ca/index.php/joe [dostęp: 28.08.2008].
61
Rocky Flats to równina położona ok. 15 km na północny-zachód od Denver w stanie Kolorado, gdzie po drugiej wojnie światowej uruchomiono produkcję broni nuklearnej. Fabryka działała w latach 1952–1988, co doprowadziło do skażenia radioaktywnego i innych form degradacji środowiska naturalnego. Począwszy od lat dziewięćdziesiątych, podjęto działania zmierzające do oczyszczenia równiny, a w 2001 roku zadecydowano o przekształceniu Rocky Flats w rezerwat dzikiej przyrody.
62
D. B. Botkin, Discordant Harmonies: A New Ecology for the 21st Century, London – New York: Oxford University Press 1990, s. 193.
63
Tamże, s. 194–195.
64
I. Adamczewska, Sielanka, w: Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków: Universitas 2006, s. 698.
65
A. Sandauer, Wstęp, w: Teokryt, Sielanki, Warszawa: PIW 1969, s. 18.
66
Teokryt, Sielanki, przeł. A. Sandauer, Warszawa: PIW 1969, s. 24.
67
Wergiliusz, Bukoliki Publiusza Wirgiliusza Marona, przeł. J. Lipiński, Warszawa: Drukarnia Nro 646 przy Nowolipiu 1805, s. 57.
68
G. Garrard, Ecocriticism, London – New York: Routledge 2004, s. 33.
69
L. Buell, The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, Harvard University Press, 1995 s. 32.
70
P. de Man, Blindness and Insight: Essays in the Rhetorics of Contemporary Criticism, New York: Routledge 1983, s. 239.
71
T. Gifford, Pastoralism, New York: Routledge 1999, s. 1–2. Schemat składający się z tych dwóch motywów, wycofania się lub ucieczki na łono natury i następnie powrotu do cywilizacji, jest bardzo rozpowszechniony w literaturze, ale też w kulturze popularnej. Gifford podaje przykład książki podróżniczej Terra Incognita Sarah Wheeler (1996). Autorka przedstawia Antarktykę na wzór Arkadii, krainy, do której podróżuje się po mądrość i duchową odnowę (Gifford, s. 146). Poetyka pastoralna w drugim z wyodrębnionych przez Gifforda znaczeń często bywa eksploatowana przez reklamę (zwłaszcza współczesne reklamy zdrowej żywności – zob. G. Garrard, Ecocriticism, s. 34). Pejoratywne zabarwienie określenia pastoralizm pojawia się między innymi w krytyce ideologii romantycznej podejmowanej z pozycji lewicowych – obszerniejsze omówienie tego wątku nastąpi poniżej.
72
R. Williams, The Country and the City, London: The Hogarth Press 1973, s. 2.
73
Williams przywołuje w tym kontekście oświeceniowego poetę George‘a Crabbe‘a (1754–1832), który, buntując się przeciwko dominującej tradycji pastoralnej, pragnął stworzyć bardziej realistyczny portret angielskiej wsi, uwzględniający na przykład ciężką pracę rolników. Według Gifforda do poezji antypastoralnej można zaliczyć Zaślubiny nieba i piekła Williama Blake‘a, ponieważ jest to tekst demaskujący pastoralne wizje nieba jako pocieszycielskie fikcje (T. Gifford, Pastoral, s. 134).
74
R. Williams, dz. cyt., s. 45. Można przypuszczać, że tęskniąc za stabilnością i przewidywalnością przyrody, człowiek w rzeczywistości pragnie zapewnić sobie samemu poczucie bezpieczeństwa. O związkach między zewnętrznym porządkiem cyklów przyrody a wewnętrznym poczuciem sensu pisze Jean-Jacques Rousseau w Przechadzkach samotnego marzyciela: „Nie, próżne argumenty nie zniszczą nigdy zgodności, którą dostrzegam między swoją nieśmiertelną naturą a układem tego świata i porządkiem fizycznym, który, jak widzę, w nim panuje. W odpowiadającym mu porządku moralnym, którego system jest rezultatem moich poszukiwań, znajduję oparcie, niezbędne mi, bym mógł znosić niedole swego życia” (s. 57).
75
J. McGann, The Romantic Ideology: A Critical Investigation, Chicago: Chicago University Press 1983, s. 1.
