Psychogeriatria. Отсутствует

      lek. med. Natalia Wygnał

      Klinika Psychiatrii

      Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

      PRZEDMOWA

      Opieka nad osobami starszymi nieodłącznie wiąże się z umiejętnością dialogu. Uważna obserwacja, zebranie wywiadu oraz leczenie osób starszych muszą być skorygowane o zmiany fizjologiczne i patologiczne, występujące w procesach starzenia się ciała, w tym mózgu. Psychogeriatria, nazywana inaczej psychiatrią wieku podeszłego, jest dziedziną psychiatrii zajmującą się diagnostyką i leczeniem zaburzeń psychicznych występujących po 60. roku życia. Mimo że w polskim systemie kształcenia lekarzy psychogeriatria nie została dotychczas wyodrębniona jako osobna dziedzina specjalizacyjna, to w ostatnich latach obserwujemy dynamiczny rozwój wiedzy na tym polu. O zasadności rozwoju wiedzy psychogeriatrycznej świadczą dane demograficzne i epidemiologiczne. Liczba osób starszych zarówno w społeczeństwie polskim, jak i w populacji innych krajów świata systematycznie rośnie. O ile w 1995 roku ludność w wieku 60+ stanowiła około 15% populacji Polski, o tyle w roku 2013 osiągnęła wartość około 21%, a prognozy na lata 2035 i 2040 przewidują odpowiednio 31% i 34% udziału osób powyżej 60. roku życia. Zaburzenia psychiczne występują u 12–50% osób w podeszłym wieku. Do najczęściej występujących należą: depresja, zaburzenia świadomości, otępienie, lęk i psychozy, do często niedocenianych problemów należą te związane z funkcjonowaniem ogólnym, seksualnością oraz procesem umierania wśród osób starszych. W związku z alarmującymi danymi epidemiologicznymi o starzejącym się społeczeństwie i powszechnością zaburzeń psychicznych w tej populacji nie dziwi rosnące zainteresowanie odrębnością problematyki zdrowotnej osób starszych, w tym specyfiką zaburzeń psychicznych i problemów psychologicznych.

      Niniejszy podręcznik pt. „Psychogeriatria” ma na celu wyjście naprzeciw tym potrzebom, bowiem w sposób szczegółowy, a zarazem holistyczny ujmuje problematykę „starzenia się psychiki”. Publikacja stanowi szczegółowe opracowanie zbiorowe, ujmujące w jedną całość najważniejsze problemy dotyczące zaburzeń psychicznych w populacji osób starszych. Ponadto uwzględniono w nim psychologiczne i neurorehabilitacyjne aspekty starzenia się.

      Podręcznik adresowany jest w głównej mierze do studentów kierunków medycznych oraz psychologicznych, w szczególności studentów kierunku lekarskiego, pielęgniarstwa, fizjoterapii oraz psychologii, w ramach których poruszana jest tematyka z zakresu psychiatrii, psychologii oraz geriatrii. Ponadto odbiorcami książki mogą być zawodowo czynni lekarze, w szczególności specjaliści z zakresu psychiatrii i geriatrii, pielęgniarki, w tym pielęgniarki psychiatryczne oraz geriatryczne, fizjoterapeuci, psycholodzy, a także opiekunowie osób starszych. Informacje zawarte w podręczniku mogą być również wykorzystane w ramach kursów, szkoleń, warsztatów i studiów podyplomowych. Autorami poszczególnych rozdziałów podręcznika są wybitni eksperci w dziedzinie psychiatrii klinicznej, psychologii klinicznej oraz geriatrii, autorytety naukowe w Polsce i poza granicami kraju.

      Mamy nadzieję, że ta pozycja wydawnicza dotrze do znacznej liczby Czytelników, wzbudzi ich zainteresowanie i będzie cennym uzupełnieniem wiedzy z zakresu psychogeriatrii z elementami gerontopsychologii oraz neurorehabilitacji.

      rozdział 1

      ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z PSYCHIKĄ OSÓB W WIEKU PODESZŁYM. PSYCHOPATOLOGIA

      Dominika Dudek

      WPROWADZENIE

      Zgodnie z powszechnie przyjętą definicją psychopatologia jest gałęzią psychiatrii/psychologii klinicznej zajmującą się opisywaniem, wyjaśnianiem i porządkowaniem nieprawidłowych, chorobowych zjawisk psychicznych, którym przypisuje się znaczenie kliniczne, czyli objawów (symptomów) psychopatologicznych lub zespołów objawowych (syndromów). W szerszym rozumieniu za przedmiot psychopatologii przyjmuje się opisywanie zaburzeń psychicznych. Psychopatologia ogólna opisuje szeroki zakres zaburzeń stanu psychicznego, bez przypisywania ich do poszczególnych jednostek chorobowych (np. definiuje i klasyfikuje urojenia, które mogą być elementem wielu różnych schorzeń, czy opisuje zespół katatoniczny, który może stanowić jeden z podtypów schizofrenii, ale też wystąpić u osoby z głęboką depresją czy z organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego). Natomiast psychopatologia szczegółowa zajmuje się opisem konkretnych chorób i zaburzeń psychicznych (np. psychopatologia zaburzeń lękowych czy psychopatologia choroby afektywnej dwubiegunowej).

      Te z pozoru jasne pojęcia i definicje mają dość istotne ograniczenia, jakimi są: zasadnicza trudność w rozróżnieniu zdrowia od choroby, odpowiedź na pytanie, czym jest „normalność”, co jest, a co nie jest objawem chorobowym, czy też jakie są granice zdrowia psychicznego. W tym kontekście niezbyt pomocna okazuje się przyjęta w 1948 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO – World Health Organization) konstytucja określająca zdrowie jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka. WHO podkreśla ponadto, że nie może istnieć jedna i bezwzględnie uniwersalna definicja, gdyż różnice kulturowe, subiektywne odczucia oraz rywalizujące ze sobą profesjonalne teorie wpływają na to, jak termin ten jest rozumiany. Jedynym aspektem, z którym zgadza się większość ekspertów, jest to, że zdrowie psychiczne i zaburzenia psychiczne nie są do siebie przeciwstawne, czyli brak rozpoznanej choroby psychicznej nie musi oznaczać zdrowia psychicznego. Ocena istnienia bądź braku zaburzeń psychicznych wymaga wnikliwej analizy nie tylko prezentowanych objawów, ale i ich szeroko rozumianego kontekstu.

      Ilustracją trudności, jakie pojawiają się przy próbie określenia