Borelioza i koinfekcje. Richard I. Horowitz
badań okulistycznych, nigdy jednak nie spotkaliśmy się z retinopatią wywołaną stosowaniem tego leku.
Ponieważ u pacjentów, którym podano leki takie jak Flagyl albo Tindamax, może wystąpić bardzo silna reakcja, często stosuje się leczenie pulsacyjne. Oznacza to, że podajemy leki kilka dni z rzędu, a potem na kilka dni robimy przerwę. Dzięki tej metodzie udaje się uniknąć zaczerwienienia skóry i nasilenia objawów. Leki te mogą również zwiększać zakażenie drożdżakami oraz wywoływać niepożądane skutki uboczne neuropatii (zwiększone mrowienie, drętwienie czy pieczenie). Skutki uboczne mogą być zminimalizowane właśnie dzięki wdrożeniu leczenia pulsacyjnego oraz podania pacjentowi wysokich dawek witaminy B. Podczas terapii należy unikać alkoholu, żeby nie wystąpiły mdłości i wymioty (reakcja jak przy podawaniu disulfiramu). Mimo możliwego wystąpienia skutków ubocznych (głównie po podaniu Flagylu i Tindamaxu) u wielu pacjentów następuje poprawa i zanik uporczywych objawów (łącznie z neuropatią). Stosowanie leków atakujących cysty może pomóc w obniżeniu ilości bakterii Borrelia w organizmie.
Przetrwałe, atypowe bakterie Borrelia burgdorferi w postaci cysty w przebiegu boreliozy.
Kuliste i cystowe postacie krętków Borrelia burgdorferi zaobserwowane po tygodniu hodowania w kulturze w medium, do którego dodano Thioflavin S. A: Obserwacja fluorescencji Thioflavinu S. Strzałki wskazują kuliste cystowe postacie na obrzeżu skupiska krętków szczepu B-31. Kuliste (B) i cystowe (C) postacie zaobserwowane pod mikroskopem przy zastosowaniu techniki ciemnego pola (szczep B-31). D i E: postać cysty Borrelia burgdorferi (odpowiednio szczepy ADB1 i B-31) zabarwiona immunologicznie przeciwciałami monoklonalnymi anti-OspA. F i G: cysty borrelii pod mikroskopem sił atomowych. Kuliste krętki wyraźnie widać na zdjęciu F (szczep B-31) i G (szczep ADB1). Strzałka na zdjęciu G pokazuje, że cystę tworzą dwa zwinięte razem krętki. H: postać cysty jest całkowicie zakryta pogrubioną błoną zewnętrzną, ukrywającą zawartość cysty. Zdjęcia zaprezentowane za zgodą dr Judith Miklossy. Wcześniej opublikowane w: J. Miklossy et al., Persisting atypical and cystic forms of Borrelia burgdorferi and local inflammation in Lyme neuroborreliosis, „Journal of Neuroinflammation” 2008, 5, s. 40.
Mój lekarz mówi, że mam bakterie w biofilmie
Borrelia w koloniach biofilmów została stwierdzona w różnych partiach ciała, łącznie ze skórą, a po przeprowadzeniu analizy pod mikroskopem mój kolega, dr Steven Fry, znalazł ją nawet we krwi. W 2016 roku dr Herbert B. Allen i jego współpracownicy z Uniwersytetu Drexela również odkryli biofilmy zawierające krętki w płytkach pacjentów z chorobą Alzheimera. Wysnuli hipotezę, że zapalenie tkanki nerwowej związane z tą chorobą może być reakcją układu odpornościowego na obecność bakterii w biofilmach. Opublikowane wcześniej wyniki badań dr Judith Miklossy i dr. Alana MacDonalda wykazały, że krętki boreliozy zostały znalezione w mózgach osób z chorobą Alzheimera, a ostatnio w biofilmach pacjentów z alzheimerem stwierdzono również obecność innych gatunków borrelii, na przykład Borrelia miyamotoi. Czy to oznacza, że jeśli masz boreliozę, to będziesz mieć również chorobę Alzheimera? Nie, ale jak przeczytasz w rozdziale 13, choroba Alzheimera może mieć dużo przyczyn, a kluczem do jej zapobiegania może być zwalczanie infekcji, toksyn i czynników na mapie MSIDS, które zwiększają zapalenie.
Wybitni badacze tacy jak dr Kim Lewis z Northeastern University twierdzą, że „wszystkie bakterie tworzą postacie przetrwałe”, nie powinniśmy być więc zaskoczeni tym, że biofilmy zawierające uśpione komórki przetrwałe towarzyszą wielu chorobom od alzheimera po przewlekłe zapalenie ucha środkowego u dzieci czy po chorobę zwyrodnieniową stawów. Biofilmy, postacie cysty, odpieranie ataków układu odpornościowego poprzez regularną zmianę zewnętrznych białek powierzchniowych, długi okres replikacji, ukrywanie się w przedziale wewnątrzkomórkowym czy wnikanie głęboko w tkanki, gdzie działanie antybiotyków jest ograniczone, to powody, dla których borrelia może przetrwać nawet po pozornie skutecznej antybiotykoterapii, a część prób leczenia boreliozy, nawet po kilkumiesięcznym podawaniu antybiotyków okazała się skuteczna jedynie tymczasowo.
Istnieje kilka mechanizmów umożliwiających zapobiegnięcie kształtowaniu się biofilmów z borrelią oraz ich zniszczenie. Udowodniono, że ryfampicyna (z lub bez dapsonu) oraz naturalne enzymy, takie jak nattokinaza, lumbrokinaza i serrapeptaza, oraz stewia i monolauryna są skuteczne w niszczeniu biofilmów z borrelią, ograniczają ich tworzenie się, a monolauryna dodatkowo atakuje wszystkie postacie borrelii. Z reguły stosuje się jednocześnie co najmniej dwa preparaty atakujące biofilmy, łącznie z wyciągiem z liści stewii (Nutramedix). U niektórych pacjentów przyjmujących stewię objawy się nasiliły, bo wystąpiła reakcja Jarischa-Herxheimera. Z tego powodu zwykle zwiększamy dawkę stopniowo przez kilka tygodni.
Borrelia burgdorferi w postaci cysty osadzona w biofilmach borrelii.
Borrelia burgdorferi pod mikroskopem sił atomowych, szczep B-31 na krawędzi biofilmu (A), z zaznaczonym w ramce małym kulistym ciałem (cysta) i w powiększeniu ciała kulistego/cysty (B). Luecke D. F. i Sapi E., University of New Haven, Lyme Disease Research Group (dane nieopublikowane, 2013).
Inne substancje wpływające na biofilm to kwas etylenodiaminotetraoctowy (EDTA), Boluke i aminoglikozydy (takie jak gentamycyna) oraz nowsze substancje takie jak Oxantel (lek przeciwpasożytniczy) i ekstrakty z ziół i owoców (granat, ekstrakt z syropu klonowego i „nano-bomby” z cynamonu/mięty). Najnowsze wyniki badań, opublikowane w 2016 roku w „Frontiers in Microbiology”, wykazały, że połączenie daptomycyny, cefuroksymu i doksycykliny całkowicie wykorzeniło bakterie obecne w biofilmie. Po tygodniu i po trzech tygodniach nie stwierdzono widocznego rozrostu bakterii. Należy jeszcze przeprowadzić badania kliniczne w celu potwierdzenia skuteczności kombinacji leku długo działającego (daptomycyna) z lekiem aktywnym (cefuroksym) oraz skuteczności pojedynczej lub połączonej substancji przenikającej do biofilmu w przypadku chorób przewlekłych.
Tabela 3.1 na s. 107 przedstawia różne leki i nutraceutyki wykorzystywane w terapiach skojarzonych w celu zwalczania różnych postaci bakterii występujących w różnych lokalizacjach.
Słowo na temat antybiotykooporności
Program leczenia składa się zwykle z kilku antybiotyków, tak by zaatakować różne postacie boreliozy znajdujące się w różnych miejscach i pomóc zapobiec antybiotykooporności, która mogłaby powstać podczas leczenia jednym antybiotykiem. Chociaż w naszej praktyce nie widzieliśmy jeszcze antybiotykooporności, teoretycznie może ona wystąpić i zawsze należy mieć ją na względzie podczas przepisywania pacjentowi leków długo działających.
Rozwój in vitro szczepu B-31 Borrelia burgdorferi w biofilmie w technice ciemnego pola
(A) krętki na skraju biofilmu są łatwe do zauważenia, nie widać jednak form alternatywnych takich jak cysty. Obraz podobnego biofilmu pod mikroskopem sił atomowych;
(B) widocznych jest kilka alternatywnych postaci, na przykład cysty. Dzięki uprzejmości Davida Luecke i dr Evy Sapi, University of New Haven, Lyme Disease Research Group (dane nieopublikowane, 2013).
ROZPOZNAWANIE I LECZENIE REAKCJI JARISCHA-HERXHEIMERA
Reakcja Jarischa-Herxheimera (reakcja JH) to czasowe pogorszenie się objawów boreliozy, które występuje, gdy krętki boreliozy są zabijane przez antybiotyki, wskutek czego dochodzi do zapalenia. Ta często spotykana reakcja została opisana w literaturze medycznej w związku z syfilisem – kuzynem boreliozy. Podczas reakcji Jarischa-Herxheimera następuje produkcja cytokin (TNF-alfa, IL-6 i IL-8), które