Doping w sporcie. Отсутствует
z dopingiem, oprócz kontroli i penalizacji wykroczeń, odgrywają także badania, edukacja i rzetelna informacja na temat problemów związanych z niedozwolonym wspomaganiem farmakologicznym. W ostatnich latach wiele ośrodków akademickich wprowadziło do programów studiów zajęcia na temat dopingu w sporcie. Dość regularnie tej tematyce poświęcane są sesje różnych konferencji czy sympozjów naukowych. W ostatniej dekadzie opublikowano wyniki wielu badań naukowych poświęconych zagadnieniom związanym z dopingiem w sporcie, które realizowano w ośrodkach naukowych w Polsce. Jednak przez lata rolę głównych edukatorów w tym zakresie odgrywali dziennikarze sportowi, z relacji których wciąż większość społeczeństwa wyłącznie czerpie informacje dotyczące zwalczania dopingu w sporcie. Ponieważ nie zawsze pogoń za sensacją sprzyja rzetelnemu przedstawianiu problemu, nie do przecenienia jest wieloletnia działalność redaktorów: Macieja Petruczenki („Przegląd Sportowy”), Mirosława Żukowskiego („Rzeczpospolita”), Pawła Wilkowicza (Sport.pl), Radosława Leniarskiego („Gazeta Wyborcza”) czy Marcina Piątka („Polityka”). To oczywiście subiektywny wybór piszącego te słowa, ale właśnie po lekturze artykułów pierwszego z wymienionych dziennikarzy, informujących m.in. o utworzeniu w Polsce Laboratorium Kontroli Dopingu, jeszcze podczas nauki w liceum wytyczył on sobie drogę zawodową, którą wciąż podąża. Dowodem na to jest choćby niniejsza książka…
1. Bączyk S. (red.): I Krajowa Konferencja Naukowa „Problemy farmakologicznego dopingu w sporcie”. Monografie, nr 25, 1967. Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, Poznań 1968.
2. Berendonk B.: Doping. Von der Forschung zum Betrug. Rowohlt Taschenbuch Verlag GmbH, Hamburg 1992.
3. De Rose E.H.: Doping in athletes – an update. Clin. Sports Med. 2008; 27: 107–130.
4. Delbeke F.T.: From Amanita Muscaria to somatotropine: the doping story. Biol. Sport 2000; 17: 81–86.
5. Dzierżanowski R.: Historia dopingu farmakologicznego [w:] Doping (red. S. Kozłowski, W. Rewerski). Wyd. II zmienione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1980.
6. Dzierżanowski R., Wysoczański R.: Historia dopingu farmakologicznego [w:] Doping (red. W. Rewerski, K. Nazar). Wyd. III zmienione. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 1995.
7. Fojt E., Trzeciak H.I.: Oceny kontroli antydopingowej w świetle własnych doświadczeń. Pol. Tyg. Lek. 1977; 32: 2075–2079.
8. Grucza R., Pokrywka A.: Historia dopingu [w:] Doping zabija sport (red. W. Granowska). Towarzystwo Lekarskie Warszawskie, Warszawa 2006.
9. Hunt T.M.: Drug Games. The International Olympic Committee and the politics of doping, 1960–2008. University of Texas Press, Austin 2011.
10. Imielski R., Leniarski R.: Najważniejszy mecz Kremla. Wydawnictwo Agora, Warszawa 2018.
11. International Olympic Committee. CIO-AH B-ID04-MEDIC. July 2015.
12. Kuipers H.: Is the present doping definition still appropriate? [w:] Biomedical side effects of doping (red. C. Peters, T. Schulz, H. Michna). Sport & Buch Strauß, Köln 2001.
13. Kwiatkowska D., Kaliszewski P., Michalak D., Wójcikowska-Wójcik B.: Działalność i rozwój Zakładu Badań Antydopingowych w latach 1981–2017 [w:] 40 lat działalności Instytutu Sportu Państwowego Instytutu Badawczego (red. W. Starosta). Instytut Sportu – PIB, Warszawa 2017.
14. Ljungqvist A.: Brief history of anti-doping. Med. Sport Sci. 2017; 62: 1–10.
15. Miller D.: Historia igrzysk olimpijskich i MKOl. Od Aten do Pekinu 1894–2008. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2008.
16. Mimiague M.-J.: The doping problem in comparative penal law. Olympic Review 1974; 80–81: 313–319.
17. Müller R.K.: History of doping and doping control [w:] (red.). Doping in Sports. Handbook of Experimental Pharmacology 195 (red. D. Thieme, P. Hemmersbach). Springer–Verlag, Berlin–Heidelberg 2010.
18. Ohler N.: Trzecia Rzesza na haju. Narkotyki w hitlerowskich Niemczech. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.
19. Pokrywka A.: Doping na letnich igrzyskach olimpijskich. Med. Trib. 2012; 12: 26–27.
20. Pokrywka A., Gorczyca D., Jarek A., Kwiatkowska D.: Alfons Bukowski – polski farmaceuta, pionier badań antydopingowych (1858–1921). Analityka: Nauka i Praktyka 2013; 1: 68–72.
21. Pokrywka A., Gorczyca D., Jarek A., Kwiatkowska D.: In memory of Alfons Bukowski on the centenary of anti-doping research. Drug Test Anal. 2010; 2: 538–541.
22. Pokrywka A., Smorawiński J.: Wybrane problemy zwalczania dopingu w sporcie [w:] Medycyna sportowa (red. A. Jegier, K. Nazar, A. Dziak). Wyd. Lek. PZWL & PTMS, Warszawa 2013.
23. Roeske W.: Alfons Bukowski (1858–1921). Arch. Hist. Med. 1968; 31: 167–191.
24. Roeske W.: Życiorysy zasłużonych farmaceutów. Alfons Bukowski (1858–1921). Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 1968.
25. Walters G.: Igrzyska w Berlinie. Jak Hitler ukradł olimpijski sen. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2008.
26. Yesalis C.E., Bahrke M.S.: History of doping in sport. Int. Sports Stud. 2001; 24: 42–76.
2
REGUŁY PRAWNE
RAFAŁ PIECHOTA, MICHAŁ RYNKOWSKI
2.1. DEFINICJA SYSTEMU REGUŁ ANTYDOPINGOWYCH
System reguł antydopingowych to zbiór norm prawa bez względu na ich naturę i sposób tworzenia, których przeznaczeniem jest zapobieganie oraz zwalczanie zjawiska dopingu w sporcie. Na system ten składają się w polskim porządku prawnym przepisy prawa powszechnie obowiązującego (w tym zawarte w aktach normatywnych rangi ustawowej i w wydanych na ich podstawie aktach wykonawczych, a także w wiążących Polskę ratyfikowanych umowach międzynarodowych) oraz przepisy prawa wewnątrzorganizacyjnego ruchu sportowego. Do tej drugiej kategorii należy zaliczyć przepisy stanowione zarówno przez Polską Agencję Antydopingową (POLADA) w granicach jej kompetencji, jak i w wymiarze międzynarodowym przez Światową Agencję Antydopingową (WADA), a w mniejszym stopniu również przez międzynarodowe federacje sportowe. Choć nie stanowią one prawa powszechnie obowiązującego, to – ze względu na wyspecjalizowany charakter – efektywnie wpływają na kształt ustawodawstw krajowych, w tym także polskiego. Z uwagi na piramidalną strukturę ruchu sportowego, w przypadku konfliktu tych reguł z normami prawa powszechnie obowiązującego, stosowane bywają też przed tymi ostatnimi.
Definiowane w powyższy sposób (sensu largo) reguły antydopingowe stanowią zatem szczególny zbiór norm, nie tylko ze względu na swoją zróżnicowaną genezę (normy o charakterze publiczno- i prywatnoprawnym), rangę (w ramach prawa krajowego – normy ustawowe oraz normy zawarte w aktach wykonawczych, w ramach przepisów WADA – normy Światowego Kodeksu Antydopingowego oraz standardów międzynarodowych), lecz także niejednorodny charakter (normy karne, administracyjne czy dyscyplinarne).
2.2. PRZEPISY MIĘDZYNARODOWE
System antydopingowy na świecie tworzą instytucje (organizacje i organy), których jedną z funkcji jest stanowienie reguł antydopingowych o zasięgu międzynarodowym. Filarem tego systemu jest obecnie WADA i przyjęty w jej ramach Światowy Kodeks Antydopingowy (Kodeks WADA). W przeszłości podwaliny tego systemu stworzyła Rada Europy, która jako pierwsza organizacja międzyrządowa zaangażowała się w walkę ze zjawiskiem dopingu w sporcie, najpierw poprzez niewiążące rezolucje i zalecenia, a następnie przy wykorzystaniu mechanizmu pierwszej wielostronnej umowy międzynarodowej poświęconej zwalczaniu dopingu w sporcie, czyli Konwencji Antydopingowej Rady Europy (Konwencji