Doping w sporcie. Отсутствует
polega zarówno na podmiotowo-finansowym zaangażowaniu czynnika rządowego, jak i na zdolności do kształtowania – bez wiążących narzędzi wpływu – ustawodawstw krajowych. Ważne są stanowione przez przywołane organizacje systemy (źródła) reguł antydopingowych. Przepisy o tym charakterze, mające międzynarodową genezę, mogą zarówno posiadać przymiot prawa powszechnie obowiązującego (ratyfikowane umowy międzynarodowe), jak i być pozbawione tego statusu (prawo organizacji sportowych mających siedzibę poza granicami Polski). Istotne znaczenie dla ich stosowania mają także wzajemne relacje między tymi normami.
Pierwsza z wymienionych grup przepisów międzynarodowych, a więc stanowiąca prawo powszechnie obowiązujące w Polsce, to ratyfikowane umowy międzynarodowe. W ich ramach reguły antydopingowe funkcjonują w Konwencji RE oraz w Międzynarodowej konwencji o zwalczaniu dopingu w sporcie, przyjętej w ramach UNESCO (Konwencja UNESCO). Pozbawione przymiotu prawa powszechnie obowiązującego są akty prawa wewnątrzorganizacyjnego ruchu sportowego, w tym Kodeks WADA wraz z międzynarodowymi standardami WADA, zwane czasem regułami antydopingowymi sensu stricto, oraz regulaminy antydopingowe poszczególnych międzynarodowych federacji sportowych, opracowane w pełnej zgodności z Kodeksem WADA.
Konwencja RE i Konwencja UNESCO zawierają reguły antydopingowe o charakterze ogólnym, które nie dają się co do zasady bezpośrednio zastosować i które dla takiego zastosowania wymagają przyjęcia określonych rozwiązań w aktach prawa krajowego. Obie konwencje tworzą szereg obowiązków pozytywnych i negatywnych dla państw-stron, których realizacja wymaga wdrożenia takich właśnie rozwiązań. Nie zmienia to jednak faktu, że obie konwencje stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego dla państw będących ich stronami, a tym samym zawarte w ich treści reguły antydopingowe stanowią część krajowych porządków prawnych.
2.2.1. Konwencja Antydopingowa Rady Europy
Konwencja RE sporządzona 16 listopada 1989 r. w Strasburgu to pierwszy instrument prawa międzynarodowego o takim znaczeniu w dziedzinie zwalczania dopingu w sporcie. Konwencja ta, podpisana przez Polskę w dniu jej sporządzenia, a ratyfikowana 7 września 1990 r., weszła w życie w naszym kraju 1 listopada 1990 r. Ma charakter ramowy i stanowi rodzaj katalogu zobowiązań po stronie jej sygnatariuszy do podejmowania określonych w jej treści działań kierunkowych. Pełni też funkcję pierwszego o takiej skali instrumentu harmonizującego międzynarodową współpracę w zakresie zwalczania dopingu w sporcie. Nie jest natomiast dokumentem, którego rolą byłoby rozwiązywanie złożonych problemów technicznych towarzyszących zwalczaniu dopingu w sporcie, ponieważ celem konwencji jest redukowanie i eliminacja zjawiska dopingu ze sportu poprzez jak najbardziej zintegrowane działania prawne i uporządkowaną na tym gruncie współpracę międzyrządową.
Powyższe odnosi się zarówno do stanowienia odpowiednich przepisów prawa, jak i do finansowania oraz monitorowania działań antydopingowych, a także organizowania i wspierania funkcjonowania laboratoriów antydopingowych.
Konwencja RE zobowiązuje państwa-strony do podjęcia wspólnych działań na rzecz ograniczenia, a w przyszłości wyeliminowania zjawiska dopingu w sporcie. Realizacja tak określonego celu odbywa się zarówno poprzez działania na płaszczyźnie koordynacji wewnątrzpaństwowej, jak i współpracy międzynarodowej. Dlatego też, poza kontrolą przedsięwzięć i akcji własnych organów rządowych oraz instytucji, państwa-strony zobowiązują się również do podjęcia wzajemnej współpracy w zakresie działalności antydopingowej, a także do popierania podobnej współpracy pomiędzy właściwymi organizacjami sportowymi.
Na płaszczyźnie koordynacji wewnątrzpaństwowej wysiłki państw-stron powinny zmierzać przede wszystkim w kierunku ograniczenia na własnym obszarze dostępności substancji zabronionych. Stąd też państwa-strony zobowiązane są do przyjmowania odpowiednich regulacji prawnych lub środków administracyjnych w tym zakresie (włącznie z postanowieniami o kontroli obrotu, posiadania, przywozu, rozprowadzania i sprzedaży). Strony lub w razie potrzeby odpowiednie organizacje pozarządowe przyjmują jako kryterium subsydiowania organizacji sportowych przestrzeganie przez nie przepisów antydopingowych, a także:
■ pomagają swym organizacjom sportowym w finansowaniu kontroli i analiz dopingowych, bezpośrednio poprzez subsydia i dotacje lub poprzez uwzględnianie kosztów tych kontroli i analiz przy ustalaniu całościowych subsydiów lub dotacji przyznawanych tym organizacjom;
■ podejmują kroki wstrzymujące dotowanie z funduszy publicznych treningu sportowców, którzy zostali zawieszeni w wyniku dokonania wykroczenia dopingowego w sporcie, na okres ich zawieszenia;
■ popierają i w razie potrzeby ułatwiają przeprowadzanie przez ich organizacje sportowe kontroli dopingowych wymaganych przez kompetentne międzynarodowe organizacje sportowe podczas zawodów.
Konwencja RE statuuje również dla jej celów odrębny organ, zwany Grupą Monitorującą Konwencję Antydopingową. Czuwa ona nad realizacją postanowień tejże konwencji. Grupa Monitorująca zatwierdza listy zakazanych klas środków farmakologicznych i metod dopingu, a także posiada legitymację do weryfikowania ustaleń konwencji oraz do proponowania koniecznych zmian w jej treści. Zadania te realizowane są przy pomocy utworzonych w strukturze Grupy Monitorującej zespołów roboczych, w tym ds. badań (T-DO SCI) i ds. prawnych (T-DO LI).
Grupa Monitorująca jako międzynarodowe forum współpracy w dziedzinie zwalczania dopingu w sporcie straciła na znaczeniu po utworzeniu WADA. Jednakże wydarzenie to w niedługim czasie zaowocowało powołaniem w strukturach Rady Europy Komitetu ad hoc ds. WADA (fr. Le Comité ad hoc européen pour l’Agence mondiale antidopage – CAHAMA), który z Grupą Monitorującą bezpośrednio współpracuje.
Konwencja RE zobowiązuje też państwa-strony do zorganizowania lub pomocy w zorganizowaniu na ich terytorium laboratoriów antydopingowych, odpowiadających kryteriom przyjętym przez właściwe międzynarodowe organizacje sportowe, jak również do udzielania pomocy mającym siedzibę na ich terytorium organizacjom sportowym w uzyskaniu dostępu do laboratoriów na terytorium innego państwa-strony. Stosownie do postanowień konwencji, państwa-strony zobowiązane są również do opracowania i realizacji, w razie potrzeby we współpracy z zainteresowanymi organizacjami sportowymi i środkami masowego przekazu, programów edukacyjnych i kampanii informacyjnych, podkreślających niebezpieczeństwo, jakie doping niesie dla zdrowia, i szkodę, jaką wyrządza on sportowym wartościom etycznym.
Istotne znaczenie dla interpretacji założeń Konwencji RE ma jej Protokół Dodatkowy, przyjęty 3 lipca 2002 r. przez Komitet Ministrów Rady Europy. Zawiera on postanowienia dostosowujące treść konwencji do nowej sytuacji międzynarodowej w dziedzinie walki z dopingiem w sporcie. W zakresie działań harmonizujących politykę antydopingową zakłada on wzajemne uznawanie przez jego strony kontroli antydopingowych (w celu zgodności z normami przyjętymi w skali międzynarodowej; organizacje antydopingowe zobowiązuje się dodatkowo do posiadania certyfikatu ISO). Co jednak najważniejsze, na podstawie przepisów Protokołu jego strony zobowiązały się w podobny sposób uznawać kompetencje WADA, jak również innych organizacji kontrolujących stosowanie dopingu, działających w jej imieniu i prowadzących kontrole sportowców obojga płci poza zawodami, zarówno na terytorium własnym, jak i na innych obszarach.
2.2.2. Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu dopingu w sporcie
Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu dopingu w sporcie to akt prawny przygotowany w ramach UNESCO. Projekt końcowy konwencji został zaprezentowany i przyjęty 19 października 2005 r. podczas Konferencji Generalnej UNESCO w Paryżu. Konwencja UNESCO zaczęła obowiązywać 1 lutego 2007 r. Polska ratyfikowała ją 28 grudnia 2006 r., a weszła ona w życie w stosunku do naszego kraju 1 marca 2007 r.
Konwencja UNESCO miała stanowić panaceum na wszelkie problemy, zwłaszcza