Fizjoterapia w chirurgii. Отсутствует
również podkreślić, że jedną z podstawowych zasad warunkujących efektywność opisanych powyżej metod jest indywidualny dobór technik, a nie wykorzystywanie ogólnych schematów, które nie tylko nie będą skuteczne, ale mogą być nawet szkodliwe.
3.2. Fizykoterapia
Z zabiegów fizykalnych największe znaczenie w okresie pooperacyjnym mają inhalacje (ryc. 3.6). Czasami muszą być stosowane także w okresie przedoperacyjnym, zwłaszcza u chorych z zaburzeniami czynności układu oddechowego prowadzącymi do zmniejszenia jego sprawności.
Rycina 3.6. Inhalator ultradźwiękowy.
Zadanie inhalacji polega na pobudzeniu i ułatwieniu skutecznego kaszlu, co zmniejsza ryzyko pooperacyjnych powikłań oddechowych. Zasady prawidłowej inhalacji (tab. 3.9) powinny uwzględniać:
→ zwolnienie rytmu oddechowego do 5–6 oddechów na minutę,
→ 3–5-sekundowe zatrzymanie oddechu na szczycie wdechu (niektórzy autorzy proponują 25-sekundową przerwę),
→ 3-krotne w ciągu dnia powtórzenie zabiegu trwającego każdorazowo około 15 minut.
Tabela 3.9. Zasady inhalacji po operacji
Zwolnienie rytmu oddechowego przyczynia się do zwiększenia skuteczności inhalacji. Wykonanie 5 oddechów w ciągu minuty powoduje 60-procentowe wykorzystanie aerozolu, podczas gdy przy 30 oddechach na minutę wykorzystanie to spada do 10%. Powszechnym błędem jest zbyt częste i krótkie stosowanie inhalacji. Należy wykorzystać bodźcowy charakter tego zabiegu, co wymaga jego odpowiedniej intensywności i częstotliwości. W okresie pooperacyjnym podczas inhalacji najczęściej stosowane są środki rozszerzające oskrzela, rozrzedzające wydzielinę i wykrztuśne.
3.3. Masaż
Spośród różnych rodzajów masażu na oddziałach chirurgicznych największe zastosowanie ma przerywana kompresja pneumatyczna. Jest to cykliczny ucisk kończyny przez dwuwarstwowy rękaw lub nogawicę pod określonym ciśnieniem z odpowiednią częstotliwością. Jego cele to:
→ zmniejszenie ciśnienia żylnego,
→ rozszerzenie naczyń,
→ zmniejszenie lepkości krwi,
→ aktywizacja fibrynolizy,
→ stymulowanie wydzielania czynników śródbłonkowych i humoralnych.
Wskazaniami do zastosowania przerywanej kompresji pneumatycznej w chirurgii są:
1. Zaburzenia krążenia tętniczego z:
→ owrzodzeniem niedokrwiennym,
→ bólem spoczynkowym,
→ chromaniem przestankowym,
→ niedostatecznym ukrwieniem po amputacji,
→ przetrwałym niedokrwieniem po embolektomii lub przęsłowaniu,
→ przed rekonstrukcjami naczyniowymi i po takich rekonstrukcjach w celu poprawy przepływu krwi.
2. Niewydolność żylna:
→ zapobieganie zakrzepicy żył głębokich,
→ obrzęk żylny,
→ owrzodzenie żylne,
→ zespół pozakrzepowy.
3. Niewydolność chłonna:
→ obrzęk pierwotny,
→ obrzęk wtórny.
Stosowane są różne rodzaje nogawic lub rękawów: od jedno- do wielokomorowych. Dotychczasowe badania nie potwierdzają związku skuteczności przerywanej kompresji pneumatycznej z liczbą komór – równie skuteczne są jedno-, jak i wielokomorowe. Istotne znaczenie ma natomiast systematyczne stosowanie tej metody przez cały czas pobytu chorego w szpitalu oraz po wypisaniu przez okres mniejszej aktywności ruchowej (tab. 3.10 i 3.11).
Tabela 3.10. Wskazania do zastosowania przerywanej kompresji pneumatycznej w leczeniu chorób układu tętniczego
Tabela 3.11. Profilaktyczne wskazania do zastosowania przerywanej kompresji pneumatycznej oraz w leczeniu zaburzeń układu żylnego, ran i przykurczów
Należy podkreślić, że przerywana kompresja pneumatyczna ma działanie nie tylko mechaniczne, polegające na wspomaganiu pompy mięśniowej w odprowadzaniu krwi żylnej, lecz także bodźcowe, aktywizujące czynniki zmniejszające krzepliwość krwi i zwiększające ochronę śródbłonka, które przeciwdziałają patogenezie zakrzepu. Potwierdza to wysoka skuteczność w zapobieganiu zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych również po zastosowaniu masażu pneumatycznego w obrębie kończyny górnej. Ta właściwość przerywanej kompresji pneumatycznej może być wykorzystana u chorych, u których niemożliwe jest jej wykonanie w obrębie kończyn dolnych, np. po masywnym ich urazie.
Przeciwwskazaniami do zastosowania przerywanej kompresji pneumatycznej w zapobieganiu pooperacyjnej zakrzepicy są:
→ ostre zakrzepowe zapalenie żył,
→ niewyrównana niewydolność krążenia.
Przerywana kompresja pneumatyczna powinna być wykonywana w pozycji leżącej z odciążeniem kończyny na klinie i ułożeniem jej powyżej poziomu klatki piersiowej. Pod nogawicę lub rękaw należy zastosować bawełniany rękaw. Po ustawieniu wysokości ciśnienia, czasu ucisku i przerwy oraz czasu zabiegu (ryc. 3.7) okresowo kontroluje się stan chorego i jego odczucia. W zapobieganiu pooperacyjnej zakrzepicy stosuje się ciśnienie ucisku około 30 mm Hg oraz czas ucisku krótszy niż przerwy.
Rycina 3.7. Aparat do przerywanej kompresji pneumatycznej.
Innym sposobem zapobiegania pooperacyjnej zakrzepicy wykorzystującej stały ucisk zewnętrzny są elastyczne pończochy (ryc. 3.8). Powinny być dobierane indywidualnie do rozmiarów kończyny dolnej i zakładane przez cały czas pobytu chorego na oddziale chirurgicznym, nie wyłączając operacji. Najczęściej obejmują kończynę dolną od linii głów kości śródstopia do pachwiny. U chorych z zagrażającymi żylakami w zapobieganiu zakrzepicy stosowane jest ciśnienie 20–30 mm Hg, natomiast z żylakami kończyn dolnych – ciśnienie 30–40 mm Hg.
Po operacjach powszechnie stosowanym rodzajem masażu jest także oklepywanie klatki piersiowej (tab. 3.12 i 3.13). Jego celem jest wprawienie w ruch zalegającej w oskrzelach wydzieliny, która drażniąc receptory, powoduje odruch kaszlu, ułatwiając odkrztuszanie.
a
b
Rycina 3.8. Pończochy przeciwzakrzepowe (a, b).
Tabela 3.12. Obszary oklepywania płuca prawego
Tabela 3.13. Obszary oklepywania płuca lewego
Oklepywanie klatki piersiowej wykonuje się częścią dłoniową rąk ułożonych w kształcie „łódeczki”, co powoduje powstanie poduszki powietrznej, wywierającej